Anton Luli
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
15 czerwca 1910 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Prezbiterat |
13 maja 1942 |
Anton Luli SJ (ur. 15 czerwca 1910 we wsi Lohe k. Szkodry, zm. 9 marca 1998 w Rzymie[1][2]) – albański ksiądz katolicki, jezuita, więzień sumienia.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W 1924 ukończył Seminarium Papieskie w Szkodrze, a 26 września 1929 wstąpił do zakonu jezuitów. Wyjechał do Gorycji, gdzie studiował filozofię. Studia kontynuował w Chieri k. Turynu. Tam też 13 maja 1942 został wyświęcony na księdza[1]. W sierpniu 1943 powrócił do Szkodry i objął stanowisko prorektora Kolegium św. Franciszka Ksawerego. W styczniu 1946 objął funkcję rektora seminarium w Szkodrze, ale po zamknięciu seminarium został przeniesiony do parafii Shkrel, gdzie objął funkcję proboszcza[3]. 19 grudnia 1947 został aresztowany przez funkcjonariuszy Sigurimi pod zarzutem uprawiania wrogiej propagandy antykomunistycznej i szpiegostwa na rzecz Watykanu[1]. Przez osiem miesięcy przebywał w więzieniu w Kopliku. W listopadzie 1948 Sąd Okręgowy w Szkodrze skazał go na siedem lat pracy przymusowej. Trafił do obozu Beden k. Kavai, gdzie pracował przy osuszaniu bagien, a następnie do więzienia w Burrelu[4]. Uwolniony 20 października 1954[1].
W 1955 trafił do parafii Shenkoll k. Lezhy, gdzie pracował do 6 grudnia 1966. Kościół, w którym pracował został przekształcony w dom kultury, a Luli powrócił do rodzinnej wsi Lohe. W okresie przymusowej ateizacji, kiedy wprowadzono zakaz wyznawania religii, Luli pracował w kooperatywie. 30 kwietnia 1979 został ponownie aresztowany[1]. Przez dziewięć miesięcy przebywał w więzieniu w Szkodrze, gdzie poddawano go torturom. 6 listopada 1979 Sąd Okręgowy w Szkodrze skazał Luliego za działalność sabotażową na karę śmierci przez rozstrzelanie. Po dwóch dniach wyrok zmieniono na 25 lat więzienia[1]. Karę odbywał w obozie w Ballshu, a następnie w Shenkollu i w Përparimie k. Sarandy. Uwolniony 15 kwietnia 1989. W komunistycznych więzieniach i obozach pracy spędził w sumie ponad 40 lat.
25 listopada 1990 odprawił pierwszą od dwudziestu lat Mszę Św. na cmentarzu w Szkodrze[2]. Pod koniec życia mieszkał u jednej z rodzin w parafii Shenkoll[4]. Zmarł w rzymskim klasztorze jezuitów[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Azem Qazimi: Fjalor Enciklopedik i Viktimave te Terrorit Komunist, vol.5.. Tirana: 2016, s. 111-112. ISBN 978-9928-168-01-6. (alb.).
- ↑ a b At Anton Luli, martir, jezuit shqiptar, në përvjetorin e vdekje [online], vaticannews.va [dostęp 2021-02-14].
- ↑ The tragic story of the priest who everyone knew was dead [online], memorie.al [dostęp 2023-03-26].
- ↑ a b Spotkanie RPSK z o. Luli [online], parafiawojciech.pl, 2013 [dostęp 2018-07-17] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-17].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ignazio Echaniz: Męka i chwała. Żywa historia jezuitów. Wydawnictwo WAM: 2014, s. 732-748. ISBN 978-83-7767-956-2. (pol.).
- Anton Luli: At Anton Luli s. j. : ne e dinim martir... : [intervistë]. Tirana: 2014. ISBN 978-9928-4219-3-7. (alb.).
- Azem Qazimi: Fjalor Enciklopedik i Viktimave te Terrorit Komunist, vol.5.. Tirana: 2016, s. 111-112. ISBN 978-9928-168-01-6. (alb.).