Budy Przeworskie

Budy Przeworskie
	przysiółek wsi
	; Stacja kolejowa Przeworsk (1914 rok), do 1922 w granicach Bud Przeworskich
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	przeworski
Gmina	Przeworsk
Część miejscowości	Chałupki
Liczba ludności (1921)	2183
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-200
Tablice rejestracyjne	RPZ
SIMC	0608960
	Położenie na mapie gminy wiejskiej Przeworsk Budy Przeworskie
	Położenie na mapie Polski Budy Przeworskie
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Budy Przeworskie
	Położenie na mapie powiatu przeworskiego Budy Przeworskie
	50°04′35″N 22°31′23″E/50,076389 22,523056

Budy Przeworskie – przysiółek wsi Chałupki w Polsce, położony w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Przeworsk^[3]^[4].

Budy Przeworskie (789 ha) włączono do Przeworska w 1922 roku. Zasadnicza część Bud Przeworskich (648 ha) pozostaje w granicach miasta, oprócz północnej części (141 ha), którą wyłączono w 1977 roku z Przeworska i włączono do Chałupek.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Budy Przeworskie jako wieś po raz pierwszy wspomniane zostały w dokumencie z 1717 roku jako Villa Budÿ^[5]. Dawniej była to gmina jednostkowa okalająca Przeworsk od północy, wschodu i południowego wschodu, a także od północnego zachodu poprzez eksklawę^[5]^[6]^[7]. W 1895 roku wyubudowano tu fabrykę, znajdowała się tu stacja kolejowa; w granicach gminy znajdował się stary cmentarz oraz posiadłości Lubomirskich^[5]. Była to stosunkowo bogata gmina z prężną społecznością, posiadała m.in. lokalną milicję i straż pożarną^[5]. w 1900 roku gmina liczyła 1183 mieszkańców (595 mężczyzn i 588 kobiet) na obszarze 789 ha; obejmowała miejscowości Budy Przeworskie (1132 mieszkańców), Burdasz (26 mieszkańców) i Chałupki^[8] (19 mieszkańców)^[9].

Za II RP Budy Przeworskie stanowiły gminę jednostkową, liczącą w 1921 roku 2183 mieszkańców^[10]. Mimo że grunta Bud stykały się bezpośrednio z Przeworskiem, gmina nie chciała dobrowolnie wejść w skład miasta, przez co Przeworsk postanowił za wszelką cenę wywrzeć nacisk na gminę poprzez sejm i osiągnąć cel nawet wbrew woli radnych Bud^[5]. W związku z powyższym proces ten przeciągał się od 1900 do 1921 roku. W dniach 9–10 marca 1921 uchwalono ostatecznie przyłączenie do miasta, do czego doszło w 1922 roku^[5].

1 stycznia 1977 z Przeworska wyłączono 141 ha Bud, włączając je do gminy Przeworsk^[11]. Obszar ten, zwany obecnie Budami Przeworskimi, stanowi jedynie północną część historycznej gminy Budy Przeworskie (skupisko Chałupki, vide powyżej, na południe od Chałupek). Właściwe Budy Przeworskie pozostały w granicach Przeworska; jest to obszar w rejonie współczesnej ulicy Gimnazjalnej/Wojska Polskiego (trakt ten nazywano dawniej również Przedmieściem Pruchnickim)^[5]^[6].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 12689
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 142 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ ^a ^b GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ ^a ^b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Chrobak, Ł. (2016). BUDY PRZEWORSKIE JAKO ZAPOMNIANE DZIEDZICTWO PRZEWORSKICH PRZEDMIEŚĆ. Rocznik Przemyski, (1: Historia), 7-22.
↑ ^a ^b Galicia and Bucovina (1861–1864) - Second military survey of the Habsburg Empire
↑ Mapa gminy Budy Przeworskie 1849 (Budy Przeworskie sammt Ortschaft Burdasz in Galizien)
↑ Chałupki stanowiły odrębną gminę. Chałupki w obrębie gminy Budy Przeworskie to niewielkie skupisko na południe od Chałupek.
↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, Bd. 12 Galizien (Galicia)
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej : opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 13. Województwo lwowskie
↑ Dz.U. z 1976 r. nr 41, poz. 245

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Budy Przeworskie (z przedmieściem), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 444 .
Chrobak, Ł. (2016). BUDY PRZEWORSKIE JAKO ZAPOMNIANE DZIEDZICTWO PRZEWORSKICH PRZEDMIEŚĆ. Rocznik Przemyski, (1: Historia), 7-22.
Mapa gminy Budy Przeworskie, rok 1849 (Budy Przeworskie sammt Ortschaft Burdasz in Galizien)

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 12689

[2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 142 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[teryt-3] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[roz-4] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[chrobak-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Chrobak, Ł. (2016). BUDY PRZEWORSKIE JAKO ZAPOMNIANE DZIEDZICTWO PRZEWORSKICH PRZEDMIEŚĆ. Rocznik Przemyski, (1: Historia), 7-22.

[map-6] Galicia and Bucovina (1861–1864) - Second military survey of the Habsburg Empire

[7] Mapa gminy Budy Przeworskie 1849 (Budy Przeworskie sammt Ortschaft Burdasz in Galizien)

[8] Chałupki stanowiły odrębną gminę. Chałupki w obrębie gminy Budy Przeworskie to niewielkie skupisko na południe od Chałupek.

[9] Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, Bd. 12 Galizien (Galicia)

[10] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej : opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 13. Województwo lwowskie

[11] Dz.U. z 1976 r. nr 41, poz. 245

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Części miasta wg TERYT	Aleksandrów Błonie Browarne Błonie Rzeźnicze Mokra Strona Nowa Wieś Podzamcze Szwaby
Jednostki pomocnicze gminy	Osiedle Nr 1 Osiedle Nr 2 Osiedle Nr 3 Osiedle Nr 4 Osiedle Nr 5 Osiedle Nr 6
Dawniej w granicach miasta	Budy Przeworskie (1922–1976)