Dzioborożec żałobny
| Buceros rhinoceros[1] | |||
| Linnaeus, 1758 | |||
 Para dzioborożców żałobnych w zoo, po lewej samiec, po prawej samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
dzioborożec żałobny | ||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Dzioborożec żałobny[3] (Buceros rhinoceros) – gatunek dużego ptaka z rodziny dzioborożców (Bucerotidae). Występuje na Półwyspie Malajskim, Sumatrze, Borneo i Jawie. Jest narażony na wyginięcie.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae. Autor nadał gatunkowi nazwę Buceros rhinoceros[4][5], która obowiązuje do tej pory[3][6]. Jako miejsce typowe błędnie wskazał Indie[5], co później poprawiono na Malakkę[4].
Dzioborożec żałobny jest blisko spokrewniony z dzioborożcem wielkim (B. bicornis), z którym się niekiedy krzyżuje zarówno na wolności, jak i w niewoli[7]. Wyróżnia się trzy podgatunki B. rhinoceros[7][6]:
- B. r. borneoensis Schlegel & S. Müller, 1845 – Borneo
- B. r. rhinoceros Linnaeus, 1758 – Półwysep Malajski i Sumatra
- B. r. silvestris Vieillot, 1816 – Jawa
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
W upierzeniu przeważa czarny kolor. Ogon jest biały i długi i przebiega przez niego czarny pas. Lotki skrzydeł są na końcach białe. Ptak ten posiada także długie nogi i bardzo duży, zakrzywiony dziób z karbowanymi krawędziami. Na górnej części dzioba znajduje się efektowny hełm, wypełniony od środka powietrzem.
Wymiary[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi do 120 cm, a masa – od 2 do 3 kg. Samce są minimalnie większe od samic.
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje rozległe obszary lasów pierwotnych, ale też wysokie lasy wtórne i lasy bagienne. Występuje do wysokości 1400 m n.p.m.[2]
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Poza sezonem rozrodczym dzioborożce żałobne zbierają się w niewielkie grupy, a w czasie sezonu ptaki te łączą się w pary. Porusza się niezgrabnym lotem, w czasie którego wydaje charakterystyczne dźwięki. Dzioborożec za pomocą swojego dzioba pielęgnuje upierzenie, zamurowuje dziuplę, chwyta pożywienie i karmi pisklęta. Karbowany dziób jest przystosowaniem do pewnego chwytu.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Ptaki te jedzą głównie owoce (zwłaszcza figi[7]) i orzechy, lecz nie gardzą również owadami, jaszczurkami, żabami drzewnymi czy ptasimi jajami[2].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Lęgi trwają od stycznia do lutego. Po odbyciu godów samica wchodzi do środka wcześniej znalezionej dziupli (55 cm długości, 40 cm szerokości i 1,2 m głębokości) i zamurowuje ją od środka mieszanką mułu, kału i resztek pożywienia. Samica pozostawia jedynie pionową szczelinę. Przez nią samiec dostarcza pożywienie partnerce. Samica znosi zazwyczaj dwa jaja. Okres inkubacji trwa ok. miesiąca. Przez początkowy okres ich życia samica pozostaje w dziupli z młodymi. Później opuszcza dziuplę, którą znowu zamurowują pisklęta, jednak pozostaje w pobliżu gniazda. Za karmienie jej i potomstwa jest w tym czasie odpowiedzialny samiec. Jeżeli w tym okresie zginie, są skazani na śmierć głodową, gdyż wcześniej u samicy nastąpiła wymiana lotek skrzydeł i ogona. Po 3 miesiącach młode opuszczają dziuplę, pozostają jednak przy rodzicach do końca sezonu.
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2018 roku klasyfikuje dzioborożca żałobnego jako gatunek narażony na wyginięcie (VU – Vulnerable), wcześniej miał on status gatunku bliskiego zagrożenia (NT – Near Threatened). Trend liczebności populacji jest spadkowy. Ptak ten nie jest przystosowany do życia w innym środowisku, więc wycinanie lasów, które zamieszkuje, stanowi dla niego bardzo duże zagrożenie. Ponadto negatywny wpływ na liczebność tego ptaka mają polowania – dla mięsa, na handel, części jego ciała są wykorzystywane w strojach ceremonialnych, zwłaszcza na Borneo[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Buceros rhinoceros, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Buceros rhinoceros, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Bucerotidae Rafinesque, 1815 - dzioborożce - Hornbills (wersja: 2015-10-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-05-05].
- ↑ a b Rhinoceros Hornbill Buceros rhinoceros. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-11-19]. (ang.).
- ↑ a b K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 104 (łac.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Mousebirds, Cuckoo Roller, trogons, hoopoes, hornbills. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-05-05]. (ang.).
- ↑ a b c Kemp, A.C. & Boesman, P.: Rhinoceros Hornbill (Buceros rhinoceros). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-05-05].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).