Grejpfrut

Grejpfrut
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	rutowate
Rodzaj	cytrus
Gatunek	grejpfrut
	Nazwa systematyczna
	Citrus paradisi Macfad.; Bot. Misc. 1:304. 1830
Synonimy
	C. decumana var. racemosa Roem.; C. pompelmos racemosus Risso et Poit.; C. racemosa Marcovitch;
	C. decumana var. racemosa Roem.; C. pompelmos racemosus Risso et Poit.; C. racemosa Marcovitch;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Grejpfrut (Citrus paradisi) – gatunek wiecznie zielonej rośliny z rodziny rutowatych. Grejpfruty prawdopodobnie są mieszańcem pomarańczy olbrzymiej (Citrus maxima) z Archipelagu Malajskiego, z pomarańczą chińską (Citrus sinensis)^[3], przy czym pomarańcze chińskie prawdopodobnie są także krzyżówkami, aczkolwiek dużo wcześniejszymi, tychże pomarańczy olbrzymich z mandarynkami (Citrus reticulata). Grejpfruty sprowadzone zostały i zadomowione na wyspie Barbados w XVII wieku przez kapitana Jamesa Shaddocka. Basen Morza Karaibskiego stał się głównym obszarem ich uprawy. Obecnie roślina uprawiana jest w wielu regionach strefy podzwrotnikowej (m.in. na Florydzie i w Kalifornii). Daje plon 300 ton z hektara.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Drzewo osiągające 15 m wysokości.
Liście: Owalne, duże (ale mniejsze niż u pomarańczy olbrzymiej), lśniące.
Kwiaty: Białe, duże, pojedyncze lub w gronach.
Owoc: Kulista jagoda, osiąga masę 200 – 500 g i średnicę do 15 cm. Owoc ma stosunkowo cienką skórkę i ściśle złączone segmenty, w smaku jest słodko-kwaśny z charakterystyczną nutą goryczki. W zależności od odmiany barwa owocu jest zmienna – od jasnożółtej, przez różową do czerwonej.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Sztuka kulinarna: owoce są jadalne na surowo, mają charakterystyczny, winno-gorzkawy smak. Sok używany jest do produkcji napojów orzeźwiających.
Roślina lecznicza. Owoc grejpfruta zawiera 89% wody, dużą ilość witaminy C (~40 mg/ 100 g)^[4], nieznaczne ilości cukrów (5,6 g/100 g), kwasy organiczne oraz niewielkie ilości witamin z grupy B. W miąższu występują karoteny – głównie likopen i β-karoten, warunkujące jego zabarwienie. Za gorzki smak owocu odpowiada naryngina.

Interakcje z lekami[edytuj | edytuj kod]

Zawarta w grejpfrucie naryngina jest inhibitorem enzymów wątrobowych: cytochromu P450 CYP3A4 i CYP1A2, które odpowiadają za unieczynnianie wielu popularnych leków. W konsekwencji, spożywanie grejpfruta lub jego soku wraz z lekami metabolizowanymi przez owe enzymy może prowadzić do kumulacji leków w organizmie i wystąpienia niebezpiecznych działań niepożądanych. Dla bezpieczeństwa zaleca się unikanie spożywania grejpfrutów i ich soku podczas stosowania leków^[5].

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Może być uprawiany w strefach 9-11^[6]. Wszystkie odmiany mogą być rozmnażane tylko wegetatywnie^[6]. Istnieją odmiany odporne na niewielkie przymrozki, np. Marsh, Morrison Seedless, Golden Special^[6]. Popularnie odmiany dzieli się na:

czerwone – smak gorzki, kwaśny, soczysty
żółte – smak kwaśny, soczysty
zielone – smak słodki, średnio soczysty.

Przez skrzyżowanie z mandarynką (Citrus reticulata) otrzymano mieszańca o nazwie tangelo^[3]. Przez skrzyżowanie z pomarańczą olbrzymią (Citrus maxima) otrzymano mieszańca sweetie.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-10].
↑ HannaH. Kunachowicz HannaH. i inni, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wyd. II zmienione, Warszawa: PZWL, 2017, s. 610, ISBN 978-83-200-5311-1 .
↑ Ewa Obuchowicz: Farmakologia : dla studentów i absolwentów kierunków medycznych. Mysłowice: MEDKAR, 2011, s. 25. ISBN 978-83-933605-0-5.
↑ ^a ^b ^c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-10].

[4] HannaH. Kunachowicz HannaH. i inni, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wyd. II zmienione, Warszawa: PZWL, 2017, s. 610, ISBN 978-83-200-5311-1 .

[5] Ewa Obuchowicz: Farmakologia : dla studentów i absolwentów kierunków medycznych. Mysłowice: MEDKAR, 2011, s. 25. ISBN 978-83-933605-0-5.

[E-6] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]