Henryk Arctowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Markiel (dyskusja | edycje) o 20:43, 22 maj 2009. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
{{{imię i nazwisko}}}
[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt={{{alt grafiki}}}|{{{opis grafiki}}}]]
{{{opis grafiki}}}
Data i miejsce urodzenia

{{{data urodzenia}}}
{{{miejsce urodzenia}}}

Data i miejsce śmierci

{{{data śmierci}}}
{{{miejsce śmierci}}}

Odznaczenia
{{{odznaczenia}}}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]


Henryk Arctowski (ur. 15 lipca 1871 w Warszawie – zmarł 22 lutego 1958 w Waszyngtonie) – polski geograf, geofizyk, geolog, podróżnik, związany z badaniami krajów polarnych.

Życiorys

Był synem Karola Artzta (spolszczył nazwisko w latach 90.). Ukończył gimnazjum dla chłopców w Inowrocławiu. Studiował nauki chemiczne, geologiczne i meteorologiczne w Liège w Belgii, na Sorbonie we Francji w Anglii i w Szwajcarii.

W 1895 Arctowski poznał belgijskiego podróżnika, Adriana de Gerlache de Gomery'ego, przygotowującego antarktyczną wyprawę na statku "Belgica" i został wicedyrektorem wyprawy ds. naukowych. Trwała ona w latach 1897-1899, wśród uczestników byli m. in. Roald Amundsen, Frederick Cook czy Antoni Bolesław Dobrowolski. Podróżnicy po raz pierwszy zimowali wówczas w Antarktyce, na statku uwięzionym w lodach. Podczas dryfowania statku uzyskano cenne obserwacje morskich lodów oraz gór lodowych. Ponadto zebrano całoroczne obserwacje meteorologiczne. Wyprawę opisał de Gerlache w swojej książce "Piętnaście miesięcy na oceanie antarktycznym", polskie wydanie w tłumaczeniu Zofii Nałkowskiej (wyd. 1903).

W latach 1903-1909 kierował stacją meteorologiczną Observatoire Royal de Belgique w Uccle w Belgii. Opracował wówczas obserwacje zebrane podczas wyprawy na "Belgice". Ogłosił je w publikacjach "Résultats de voyage de Belgica" (1903-1913). Jeśli chodzi o badania geologiczne, to Arctowski rozwijał własną hipotezę, nazwaną "Antarktand", o podobieństwie budowy geologicznej Południowych Andów (zwłaszcza Ziemi Ognistej) i Półwyspu Grahama na Antarktydzie.

W 1910 brał udział we francuskiej wyprawie na Spitsbergen i Lofoty na statku "Ile-de-France", następnie przez kolejne osiem lat był kierownikiem działu przyrodniczego Nowojorskiej Biblioteki Publicznej. W 1918 opracował "Raport o Polsce" na konferencję pokojową w Wersalu.

W 1920 Arctowski powrócił do kraju, gdzie premier Ignacy Paderewski zaproponował mu stanowisko Ministra Edukacji. Przeważyła jednak chęć pracy naukowej i Arctowski został profesorem w Katedrze Geofizyki i Meteorologii na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, na którym w 1912 otrzymał tytuł Doktora honoris causa. Na stanowisku pracował w latach 1921–1939. W tym czasie opublikował wraz ze swym zespołem ponad 130 prac naukowych. W 1935 został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.

Podczas wybuchu II wojny światowej w 1939 Arctowski był w Stanach Zjednoczonych, w Waszyngtonie, na Kongresie Międzynarodowej Unii Geodezyjno-Geofizycznej, jako Prezydent Międzynarodowej Komisji Zmian Klimatycznych. Ponieważ powrót do Polski był niemożliwy, zaakceptował propozycję pracy w Smithsonian Institution w Waszyngtonie. Z tą instytucją był związany w latach 1939–1950. Zrezygnował z pracy w 1950 ze względu na zły stan zdrowia, kontynuując jednak swoje badania. Zmarł w Waszyngtonie w 1958.

Upamiętnienie

Źródła

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henryk_Arctowski&oldid=17149687”