Hr.Ms. Koningin Wilhelmina der Nederlanden

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Hr.Ms. Koningin Wilhelmina der Nederlanden
Ilustracja
Krążownik po ukończeniu w 1894 roku
Klasa

krążownik pancernopokładowy

Historia
Stocznia

Rijkswerf, Amsterdam Holandia

Położenie stępki

22 kwietnia 1891

Wodowanie

22 października 1892

 Koninklijke Marine
Nazwa

„Prinses Wilhelmina der Nederlanden” → „Koningin Wilhelmina der Nederlanden”

Wejście do służby

17 kwietnia 1894

Wycofanie ze służby

5 marca 1910

Los okrętu

sprzedany w 1910, złomowany

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

normalna: 4530 ton

Długość

całkowita: 99,8 metra

Szerokość

14,91 metra

Zanurzenie

6,07 metra

Materiał kadłuba

stal

Napęd
4 maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 4600 KM
4 kotły, 2 śruby
Prędkość

15,8 węzła

Zasięg

1800 Mm przy prędkości 10 węzłów

Uzbrojenie
1 działo kal. 28 cm
1 działo kal. 21 cm
2 działa kal. 17 cm (2 x I)
4 działa kal. 7,5 cm (4 x I)
6 działek kal. 37 mm (6 x I)
4 działka rewolwerowe kal. 37 mm (4 x V)
Wyrzutnie torpedowe

4 × 356 mm (4 x I)

Opancerzenie
pokład: 50–75 mm, siłownia: 125–280 mm, wieża/barbeta: 280 mm
Załoga

296

Multimedia w Wikimedia Commons

Hr.Ms. Koningin Wilhelmina der Nederlanden, wcześniej Prinses Wilhelmina der Nederlanden – holenderski krążownik pancernopokładowy z końca XIX wieku. Okręt wypierał 4530 ton i rozwijał prędkość 15,8 węzła, a jego główne uzbrojenie stanowiły cztery działa dużego kalibru wsparte lżejszą artylerią oraz bronią torpedową.

Jednostka została zwodowana 22 października 1892 roku w stoczni Rijkswerf w Amsterdamie, a w skład Koninklijke Marine wcielono ją 17 kwietnia 1894 roku. Krążownik otrzymał nazwę na cześć ówczesnej księżniczki, a później królowej Holandii, Wilhelminy Orańskiej-Nassau. Okręt przeznaczony był do służby w holenderskich posiadłościach w Azji, stacjonując w Holenderskich Indiach Wschodnich. Jednostka została wycofana ze służby 5 marca 1910 roku, a w październiku tego roku sprzedano ją w celu złomowania.

Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]

W latach 60. i 70. XIX wieku Holandia – jedno z największych państw kolonialnych – kosztem sporych wyrzeczeń zbudowała liczną flotę opancerzonych monitorów, które szybko stały się przestarzałe z powodu pojawienia się w latach 80. pierwszych pancerników i rozwoju nowych technologii[1][2]. Jednak brak funduszy spowodował, że decyzję o budowie nowych jednostek floty obrony wybrzeża o łącznym tonażu 40 000 ton podjęto dopiero pod koniec lat 80., z realizacją na początku kolejnego dziesięciolecia[1][2]. W ramach przyjętego limitu wyporności można było zbudować jedynie cztery pełnomorskie pancerniki, więc podjęto decyzję o skonstruowaniu większej liczby mniejszych jednostek, zbliżonych wielkością do budowanych wcześniej monitorów[2]. Jako pierwsze zostały zaprojektowane dwie możliwie zunifikowane pod względem rozwiązań konstrukcyjnych, napędu i uzbrojenia jednostki: monitor oraz dwukrotnie większy krążownik pancernopokładowy, nazwane później „Reinier Claeszen” i „Prinses Wilhelmina der Nederlanden”[2][3]. Krążownik pod względem konstrukcji był skrzyżowaniem pancerników obrony wybrzeża i kanonierek typu Rendel, mającym mieć zdolność przeciwstawienia się w pojedynkę dwóm ówczesnym chińskim pancernikom typu Dingyuan lub trzem japońskim krążownikom typu Matsushima[2]. Wykorzystując doświadczenia z eksploatacji wcześniejszych typów dużych okrętów z napędem parowym, podjęto decyzję o rezygnacji z ożaglowania[4].

Budowa okrętu rozpoczęła się w stoczni Koninklijke Fabriek van Stoom en andere Werktuigen w Amsterdamie, jednak ta ogłosiła upadłość i ostatecznie krążownik powstał w państwowej stoczni Rijkswerf(inne języki) w Amsterdamie[2][5]. Stępkę okrętu położono 22 kwietnia 1891 roku, a zwodowany został 22 października 1892 roku[2][5]. Krążownik otrzymał nazwę „Prinses Wilhelmina der Nederlanden” na cześć ówczesnej księżniczki Oranii-Nassau Wilhelminy, która osobiście podczas ceremonii wodowania ochrzciła okręt[2][6]. Jednostka była największym holenderskim krążownikiem do czasu budowy w latach 20. XX wieku jednostek typu Java[7].

Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]

Plany krążownika Konigin Wilhelmina der Nederlanden
Uproszczony schemat opancerzenia krążownika

Charakterystyka ogólna[edytuj | edytuj kod]

Okręt był krążownikiem pancernopokładowym o długości całkowitej 99,8 metra, szerokości 14,91 metra i maksymalnym zanurzeniu 6,07 metra[2][8]. Kadłub poniżej pancerza pokładowego podzielony był na przedziały wodoszczelne za pomocą 10 grodzi poprzecznych i jednej wzdłużnej; pomiędzy pancerzem pokładowym a pokładem górnym zamontowano kolejne siedem grodzi wodoszczelnych[2][4]. Dno podwójne znajdowało się pod przedziałami siłowni[4]. Dziób miał formę taranową; wzdłuż wodnicy znajdowały się koferdamy, zaś powyżej pokładu górnego umieszczono niskie nadburcie[4][9]. Wyporność normalna wynosiła 4530 ton[8][10][a].

Załoga okrętu składała się ze 296 oficerów, podoficerów i marynarzy[7][8][b].

Urządzenia napędowe[edytuj | edytuj kod]

Siłownia jednostki składała się z czterech pionowych maszyn parowych potrójnego rozprężania o łącznej mocy 4600 KM, do których parę dostarczały cztery kotły cylindryczne o ciśnieniu roboczym 11,7 at[11][c]. Jednostka napędzana była przez dwie śruby o średnicy 3,3 metra i prędkości obrotowej 170 obr./min[6]. Prędkość maksymalna okrętu wynosiła 15,8 węzła[2][8][d]. Maksymalny zapas zabieranego węgla wynosił 411 ton, co pozwalało osiągnąć zasięg 1800 Mm przy prędkości 10 węzłów[8][10].

Uzbrojenie[edytuj | edytuj kod]

Na uzbrojenie artyleryjskie okrętu składały się cztery pojedyncze działa dużego kalibru produkcji zakładów Kruppa: na dziobie w wieży umieszczono armatę kalibru 28 cm (rzeczywisty kaliber wynosił 283 mm) L/27 nr 2, na rufie zainstalowano armatę kalibru 21 cm (rzeczywisty kaliber 209 mm) L/32 nr 2, zaś na obu burtach znalazły się umieszczone na sponsonach działa kalibru 17 cm (rzeczywisty kaliber 173 mm) L/32 nr 2[10]. Kąt ostrzału działa kalibru 28 cm wynosił 300°[4]. Broń pomocniczą stanowiły cztery pojedyncze działa Kruppa kalibru 7,5 cm L/37 nr 1, sześć pojedynczych działek Hotchkiss kalibru 37 mm L/20 oraz cztery pięciolufowe działka Hotchkiss kalibru 37 mm L/17[10][e]. Krążownik wyposażono też w cztery nadwodne pojedyncze wyrzutnie kalibru 356 mm: po jednej na dziobie, obu burtach i rufie[8][10][f].

Opancerzenie[edytuj | edytuj kod]

Opancerzenie krążownika składało się z nisko położonego pokładu pancernego o grubości 50 mm (składającego się z dwóch 25-milimetrowych stalowych warstw), wraz ze skosami o grubości zwiększonej do 75 mm poprzez dodanie trzeciej warstwy stali[2][6]. Na śródokręciu pokład pancerny znajdował się 0,4 metra powyżej wodnicy, a jego skosy dochodziły do burt na głębokość 1,45 metra poniżej linii wodnej; w części dziobowej natomiast pokład pancerny schodził poniżej wodnicy, wzmacniając konstrukcję tarana dziobowego[11]. Niemieszcząca się pod pokładem pancernym siłownia chroniona była podwyższonym pancerzem warstwowym (typu compound) ze skosami wykonanym z płyt o grubości od 125 mm (nad maszynownią) do 280 mm (nad kotłownią)[2].

Wieża artyleryjska działa kalibru 28 cm oraz jej barbeta miały pancerz warstwowy o grubości 280 mm, który tworzyły płyty stalowo-żelazne umieszczone na podkładzie 220 mm teczyny[2][6]. Rufowe działo kalibru 21 cm chronione było stalową maską o grubości 100 mm, a szyb podajnika amunicji miał pancerz o grubości 50 mm; działa kalibru 17 cm również były wyposażone w pancerne maski[6].

Służba[edytuj | edytuj kod]

Krążownik Konigin Wilhelmina der Nederlanden na redzie Ambon
„Konigin Wilhelmina der Nederlanden” na redzie Ambon

Krążownik Hr.Ms. „Prinses Wilhelmina der Nederlanden” został wcielony do składu Koninklijke Marine 17 kwietnia 1894 roku[2][5]. Między 14 lipca a 2 sierpnia na Morzu Północnym i Atlantyku na okręcie przeprowadzono próby morskie, w trakcie których 19 lipca wychodząc z Den Helder wszedł na mieliznę nieopodal Fortu Harssens(inne języki)[12]. 12 września wizytę na krążowniku złożyły 14-letnia królowa Wilhelmina oraz sprawująca w jej imieniu regencję jej matka, Emma Waldeck-Pyrmont, po czym okręt udał się w rejs do Holenderskich Indii Wschodnich[13].

10 grudnia 1896 roku „Prinses Wilhelmina der Nederlanden” wyszła z Batawii w rejs reprezentacyjny, zawijając do portów w Chinach, Korei, Japonii oraz Filipinach[13]. W 1898 roku, po faktycznym objęciu rządów przez pełnoletnią Wilhelminę, zmieniono nazwę okrętu na Hr.Ms. „Konigin Wilhelmina der Nederlanden” (pol. Królowa Niderlandów Wilhelmina)[2]. W 1899 roku na okręcie zamontowano nowe maszyny parowe i kotły[14][15]. Po wybuchu powstania bokserów, w 1900 roku „Konigin Wilhelmina der Nederlanden” wraz z krążownikiem „Holland” i pancernikiem obrony wybrzeża „Piet Hein” zostały wysłane przez rząd holenderski do Szanghaju w celu ochrony interesów Holendrów i innych narodów europejskich[5][13]. 9 października 1900 roku oba krążowniki wyszły z Szanghaju, udając się z powrotem do Holenderskich Indii Wschodnich, zawijając po drodze do Amoy oraz Shantou i docierając do Tanjung Priok 6 listopada[13].

Na początku XX wieku okręt przeszedł niewielką modernizację, w wyniku której masywne maszty z marsami bojowymi zamieniono na lżejsze palowe oraz podwyższono komin[16]. Krążownik wyposażono również w radiostację, której anteny rozciągnięto między rejami masztów[16]. Resztę służby jednostka spędziła uczestnicząc w rutynowych rejsach i różnych uroczystościach państwowych lub religijnych[16]. 29 grudnia 1909 roku okręt wyszedł z Sabangu i udał się w rejs powrotny na wody metropolii, docierając do IJmuiden 14 lutego 1910 roku[16]. Hr.Ms. „Konigin Wilhelmina der Nederlanden” został wycofany ze służby 5 marca 1910 roku, po czym 14 października tego roku jego kadłub sprzedano w celu złomowania[16][17].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Identycznie podają Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 365 i Liepichin 2021 ↓, s. 15, 17. Zbliżoną wartość (4527 ton) podają Leyland i Brassey 1906 ↓, s. 262, zaś Mitiuckow 2014 ↓, s. 3, Brassey 1896 ↓, s. 285, Jane 1900 ↓, s. 159 i Jane 1970 ↓, s. 314 podają, że wyporność okrętu wynosiła 4600 ton.
  2. ↑ Brassey 1896 ↓, s. 285 podaje, że załoga okrętu liczyła 127 osób, zaś Leyland i Brassey 1906 ↓, s. 262 podają, że 293.
  3. ↑ Liepichin 2021 ↓, s. 15 podaje, że okręt napędzały dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania zasilane przez cztery kotły, natomiast Gogin 2023 ↓ potwierdza liczbę czterech maszyn parowych, jednak podaje, że parę dostarczało sześć kotłów. Z kolei Brassey 1896 ↓, s. 285, Jane 1900 ↓, s. 159 i Jane 1970 ↓, s. 314 podają, że moc siłowni wynosiła 5900 KM.
  4. ↑ Brassey 1896 ↓, s. 285, Jane 1900 ↓, s. 159 i Jane 1970 ↓, s. 314 podają, że prędkość maksymalna jednostki wynosiła 17 węzłów.
  5. ↑ Mitiuckow 2014 ↓, s. 17 podaje, że działka Hotchkissa dodano w trakcie służby okrętu.
  6. ↑ Liepichin 2021 ↓, s. 17 podaje, że torpedy miały kaliber 350 mm.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Mitiuckow 2014 ↓, s. 2.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Liepichin 2021 ↓, s. 15.
  3. ↑ Mitiuckow 2014 ↓, s. 2–3.
  4. ↑ a b c d e Mitiuckow 2014 ↓, s. 3.
  5. ↑ a b c d Mitiuckow 2014 ↓, s. 5.
  6. ↑ a b c d e Mitiuckow 2014 ↓, s. 4.
  7. ↑ a b Liepichin 2021 ↓, s. 17.
  8. ↑ a b c d e f Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 376.
  9. ↑ Liepichin 2021 ↓, s. 15, 17.
  10. ↑ a b c d e Gogin 2023 ↓.
  11. ↑ a b Mitiuckow 2014 ↓, s. 3–4.
  12. ↑ Liepichin 2021 ↓, s. 17–18.
  13. ↑ a b c d Liepichin 2021 ↓, s. 18.
  14. ↑ Jane 1900 ↓, s. 159.
  15. ↑ Jane 1970 ↓, s. 314.
  16. ↑ a b c d e Liepichin 2021 ↓, s. 19.
  17. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 365.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Conway’s All the World’s Fighting Ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). New York: Mayflower Books Inc., 1979. ISBN 0-8317-0302-4. (ang.).
  • Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Ivan Gogin: Koningin Wilhelmina der Nederlanden protected cruiser (1894). Navypedia. [dostęp 2023-07-20]. (ang.).
  • Jane’s Fighting Ships 1900. Fred T. Jane (red.). London: Sampson Low, Marston & Co., 1900. (ang.).
  • Jane’s Fighting Ships 1905/6. Fred T. Jane (red.). New York: Arco Publishing Company, 1970. (ang.).
  • Pawieł Liepichin: Krążownik pancernopokładowy Koningin Wilhelmina der Nederlanden. W: Z dziejów floty holenderskiej. Jacek Jarosz (red.). Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne, 2021. Nr 75 (Specjalny). ISBN 978-83-61069-56-0.
  • Nikołaj Mitiuckow. Poprzednicy zbuntowanego pancernika. „Okręty Wojenne”. Nr 2 (124), 2014. Wydawnictwo Okręty Wojenne, Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X. 
  • The Naval Annual, 1896. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1896. (ang.).
  • The Naval Annual, 1906. J. Leyland, T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1906. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hr.Ms._Koningin_Wilhelmina_der_Nederlanden&oldid=73491627”