Jakapil
| Jakapil | |||
| Riguetti, Apesteguía & Pereda-Suberbiola, 2022 | |||
| Okres istnienia: kreda późna,
97–94 mln lat temu | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzaj |
Jakapil | ||
| Gatunek | |||
| |||
Jakapil – rodzaj późnokredowego, bazalnego tyreofora, znalezionego w formacji Candeleros, w Argentynie. Jedynym gatunkiem dinozaura jest Jakapil kaniukura[1].
Odkrycie i nazwa[edytuj | edytuj kod]
Holotyp MPCA-PV-630 stanowi niekompletny szkielet, na który składają się: ok. 40 osteodermów, kość przedszczękowa i szczękowa, kość klinowa dolna, lewa żuchwa, zęby, górna kość kątowa, fragmenty kręgów i żeber, kości kruczej, łopatki, kości ramiennej, łokciowej, śródręcza, kości kulszowej, udowej, piszczelowej i strzałkowej, a także paliczki kończyny dolnej. Na podstawie analizy zachowanych kości szacuje się, że dinozaur miał do 1,5 m długości, przy masie ok. 4,5–7 kg[1].
Pierwszy okaz Jakapil znaleziono w 2012 r., w latach 2014–2020 zespół paleontologów wydobył wyżej wymienione elementy szkieletu. Nazwa rodzajowa, pochodząca z języka Puelczów, znaczy „tarczownik”, co jest odwołaniem do kostnych płytek na ciele tego dwunożnego pancernego dinozaura. Nazwa gatunkowa składa się z dwóch wyrazów z języka mapucze, kaniu (grzebień) i kura (kamień), co nawiązuje do jego głębokiej żuchwy[1].
Klasyfikacja[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na połączenie cech zaobserwowanych u bazalnych dinozaurów ptasiomiednicznych, bazalnych tyreoforów i ankylozaurów analiza filogenetyczna klasyfikuje Jakapil jako bazalnego tyreofora poza kladem Eurypoda (obejmującym ankylozaury i stegozaury). Zespół paleontologa Facundo Riguettiego wysnuł w 2022 r. hipotezę, na podstawie której Jakapil miał być przedstawicielem dotychczas nieznanego kladu tyreoforów. Klad ten mógł się oddzielić podczas synemuru[1].
| Thyreophora |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Status Jakapil jako należącego do tyreoforów jest kwestionowany przez niektórych badaczy. Powodem tych stojących w kontrze do ustaleń Riguettiego hipotez są liczne cechy niespotykane u przedstawicieli Thyreophora. Jedyną cechą, jaką Jakapil dzielił ze znanymi tyreoforami, były pancerne płytki, mimo że te posiadane przez Jakapil były niższe[2]. Dodatkowo zęby Jakapil miały morfologię inną niż u innych dinozaurów ptasiomiednicznych. W związku z tym stwierdzono, że Jakapil prawdopodobnie jest rodzajem opancerzonego marginocefala lub przedstawiciela nienazwanej jeszcze linii ptasiomiednicznych dinozaurów, innej niż tyreofory[3].
Paleobiologia[edytuj | edytuj kod]
Prosty długi pysk Jakapil doprowadził Riguettiego do konkluzji, że dinozaur ten nie używał zębów tylko do ścinania liści (które potem miałyby zostać rozdrobnione przy pomocy gastrolitów w żołądku). Duże zużycie uzębienia sugeruje raczej, że był on przeżuwaczem[1].
Paleośrodowisko[edytuj | edytuj kod]
Formacja Candeleros, w której odkryto szczątki Jakapil była w okresie jego występowania pustynią, przez naukowców nazwaną pustynią Kokorkom. Skamieniałości znalezione na tym obszarze reprezentują faunę typową dla średniokredowego ekosystemu zachodniej Gondwany[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f F.J. Riguetti, S. Apesteguía, X. Pereda-Suberbiola, A new Cretaceous thyreophoran from Patagonia supports a South American lineage of armoured dinosaurs, „Scientific Reports”, 12 (1), 2022, Article number 11621, DOI: 10.1038/s41598-022-15535-6, PMID: 35953515, PMCID: PMC9372066, Bibcode: 2022NatSR..1211621R.
- ↑ D.B. Norman, ''Scelidosaurus harrisonii'' from the Early Jurassic of Dorset, England: cranial anatomy, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 188 (1), 2020, s. 1–81, DOI: 10.1093/zoolinnean/zlz074.
- ↑ T.J. Raven i inni, The phylogenetic relationships and evolutionary history of the armoured dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora), „Journal of Systematic Palaeontology”, 21 (1), 2023, DOI: 10.1080/14772019.2023.2205433, ISSN 1477-2019.