Jastrzębiak mały
| Micronisus gabar[1] | |||
| (Daudin, 1800) | |||
.jpg) Dorosły osobnik (Tanzania) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Micronisus | ||
| Gatunek |
jastrzębiak mały | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Jastrzębiak mały[5] (Micronisus gabar) – gatunek średniej wielkości ptaka drapieżnego z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w rodzinie jastrzębiowatych (Accipitridae).
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Gatunek dosyć powszechny, obejmujący swym zasięgiem subsaharyjską Afrykę, poza dorzeczem Kongo, oraz południowo-zachodnią część Półwyspu Arabskiego (terytorium Jemenu)[6][7].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1800 roku francuski ornitolog François Daudin, nadając mu nazwę Falco gabar[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Daudin wskazał wnętrze Afryki Południowej[2]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Micronisus utworzonego w 1840 przez brytyjskiego zoologa George’a Graya[8].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa: gr. μικρος mikros – mały; rodzaj Nisus Cuvier, 1800[9]. Epitet gatunkowy: homofon powstały od fr. garde – strażnik i barré – kreskowany[10].
Podgatunki[edytuj | edytuj kod]
Wyróżnia się trzy podgatunki M. gabar[11][12][13]:
- M. g. niger (Vieillot, 1823) – Gambia i Senegal do Etiopii, Kamerunu i południowego Sudanu; południowo-zachodnia część Półwyspu Arabskiego
- M. g. aequatorius Clancey, 1987 – Etiopia do Gabonu, północnej Zambii i Mozambiku
- M. g. gabar (Daudin, 1800) – południowa Angola do południowego Mozambiku i RPA
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Cechy gatunku[edytuj | edytuj kod]
Jastrzębiak mały jest gatunkiem polimorficznym, występującym w dwóch bardzo odmiennych formach barwnych – szarej oraz czarnej. Wyglądem przypomina krogulca, lecz niektóre osobniki charakteryzują się całkowicie czarnym upierzeniem. Melanistyczne formy są znacznie rzadsze i stanowią średnio 25% całej populacji. W obu odmianach dorosłe osobniki mają ciemne oczy, długie nogi i czerwoną woskówkę. Żółte zabarwienie nóg oraz woskówki jest oznaką niedojrzałości. Grzbiety młodych ptaków są bardziej brązowe, a ich pierś oraz brzuch są wyraźniej kreskowane.
Gatunek jest klasyfikowany jako częściowo wędrowny. Wśród młodych osobników obserwuje się okresowe migracje. Najczęściej spotyka się samotne osobniki, choć w trakcie godów łączy się w pary.
Samice są znacznie większe niż samce. Masa ciała dojrzałej samicy waha się w granicach 167–240 g, natomiast samca 90–173 g[14]. Długość ciała wynosi 28–36 cm, a rozpiętość skrzydeł 56–66 cm (długość skrzydła samicy 186–215 mm, samca 183–204 mm)[6][15][7][14].
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje otwarte, zadrzewione tereny, w szczególności suche obszary sawanny oraz miombo. W suchych rejonach południowej Afryki, na przykład na pustyni Namib i na terenach Karru, występowanie ograniczone do drzew porastających zbocza cieków wodnych. Jest obserwowany również w miastach[6].
Okres lęgowy[edytuj | edytuj kod]
Na początku sezonu lęgowego samce wydają ćwierkające głosy godowe. Tokowanie pary odbywa się poprzez zrzucanie się nawzajem z drzewa. Gniazdo o typowej konstrukcji jest zbudowane przez samicę z cienkich gałązek, pajęczyn, a nawet szmat. Jego wnętrze wyściełane jest ziemią. Mocowane w poziomych rozwidleniach ciernistych drzew (np. akacji). Godnym uwagi jest fakt, iż do konstruowania gniazda ptaki używają pajęczych sieci wraz z żywymi pajęczakami. Pająki żywią się innymi stawonogami, będącymi potencjalnym zagrożeniem dla piskląt. Tworząc nowe sieci pajęczaki zapewniają znakomity kamuflaż nowo utworzonemu gniazdu oraz spajają jego konstrukcję.
W jednym lęgu samica składa od 2 do 4 jaj. Wysiaduje je od 33 do 38 dni, a także opiekuje się pisklętami przez pierwsze 19–21 dni po wykluciu. W tym czasie samiec dostarcza samicy i pisklętom niezbędny pokarm. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 35–36 dniach od wyklucia. W pełni samodzielne stają się około miesiąc po opuszczaniu gniazda[6][7].
.jpg)
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Jastrzębiak mały jest aktywnym łowcą, chwyta swoje ofiary w locie. Poluje w charakterystyczny sposób, szybkim lotem wypadając spomiędzy koron drzew. Żywi się ptakami, ssakami, wężami, jaszczurkami oraz owadami. Zaobserwowano przypadki ataków jastrzębiaków na populacje ptaków z rodziny wikłaczowatych, w celu wydarcia piskląt z gniazda[6][7].
Status[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje jastrzębiaka małego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Micronisus gabar, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c F.M. Daudin: Traité élémentaire et complet d’ornithologie, ou, Histoire naturelle des oiseaux. T. 2. Paris: Chez l’Auteur... Duprat, 1800, s. 87. (fr.).
- ↑ R. Meinertzhagen. A New Race of Melierax gabar (Daudin). „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 69, s. 82, 1949. (ang.).
- ↑ a b Micronisus gabar, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-13].
- ↑ a b c d e Dudziński Wiesław, Atlas ptaków świata, Oficyna Wydawnicza MULTICO, 1994, ISBN 83-7073-059-0.
- ↑ a b c d Christopher M. Perrins we współpr. z Międzynarodową Radą Ochrony Ptaków, Ilustrowana encyklopedia ptaków przewodnik po świecie ptaków, Muza S.A., 1993, ISBN 83-7079-155-7.
- ↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. London: R. and J.E. Taylo, 1840, s. 5. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Micronisus [dostęp 2017-06-05].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Gabar [dostęp 2017-06-05].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-13]. (ang.).
- ↑ Gabar Goshawk (Micronisus gabar). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-13)]. (ang.).
- ↑ Species account: Gabar Goshawk Micronisus gabar. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund, 2020. [dostęp 2020-09-13]. (ang.).
- ↑ a b A.C. Kemp & G.M. Kirwan: Gabar Goshawk (Micronisus gabar). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2017. [dostęp 2017-06-05]. (ang.).
- ↑ Taxonomy browser (Micronisus gabar) [online], NCBI (National Center for Biotechnology Information) [dostęp 2017-05-30].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).