Kazimierz I kujawski
Kazimierz I, "Kazimierz Konradowic" zwany kujawskim (ur. ok. 1211, zm. 14 grudnia 1267) – książę kujawski od 1233, w wielkopolskim Lądzie w latach 1239-1261, w Wyszogrodzie od 1242, książę sieradzki w latach 1247-1261, książę łęczycki od 1247, książę dobrzyński 1248.
Pokrewieństwo
Kazimierz I był drugim pod względem starszeństwa synem Konrada I mazowieckiego i Agafii, księżniczki ruskiej z rodu Rurykowiczów, córki księcia wołyńskiego Światosława III.
Rządy
Własne księstwo – Kujawy (sensu stricto bez ziemi dobrzyńskiej i sieradzko-łęczyckiej) Kazimierz otrzymał jeszcze za życia ojca w 1233. W 1239 księstwo Kazimierza zostało powiększone o wydzieloną z Wielkopolski kasztelanię lądzką otrzymaną z tytułu posagu swojej drugiej żony, Konstancji. W latach następnych aktywnie wspierał awanturniczą politykę ojca, co w 1242 przyniosło mu zdobyty na książętach gdańskich Wyszogród (obecnie część Bydgoszczy).
31 sierpnia 1247 zmarł ojciec księcia Konrad I mazowiecki. Na mocy pozostawianego testamentu większość dzierżonego jeszcze obszaru – księstwo sieradzko-łęczyckie oddał najmłodszemu synowi Siemowitowi I (Mazowsze Czerskie przypadło najstarszemu Bolesławowi od 1233 księciu płockiemu). Z zaistniałego wówczas podziału nie był zadowolony Kazimierz i korzystając z zaskoczenia jeszcze w 1247 zaatakował braci (przebywających w Płocku na uroczystościach pogrzebowych ojca), usuwając ostatecznie Siemowita z jego dziedzictwa. Najmłodszy Konradowic znalazł się więc na łasce Bolesława.
Do kolejnej zmiany sytuacji geopolitycznej w tej części Polski doszło już w 1248, kiedy bezpotomnie zmarł Bolesław mazowiecki zostawiając całość swojego księstwa Siemowitowi. Również tym razem Kazimierz, korzystając z zamieszania obecnego zawsze przy przejmowaniu władzy, wydarł mu ziemię dobrzyńską.
Lata 50. upłynęły Kazimierzowi na próbie realizacji projektu pokojowej chrystianizacji bałtyjskich Jaćwingów. Polityka księcia spotkała się z oporem sprowadzonych w 1226 przez Konrada mazowieckiego Krzyżaków. Pomysł ten spodobał się jednak Stolicy Apostolskiej, co doprowadziło nawet w 1254 do rzucenia klątwy przez legata papieskiego na zakon za notoryczne łamanie zawartego w celu porozumienia rozejmu. Sprawy nie udało się doprowadzić do końca, głównie z powodu z zaangażowania Kazimierza na innych odcinkach granicy. W celu zaś zabezpieczenia północnych rubieży swojego państwa sprowadził do księstwa templariuszy, których osiedlił w Łukowie. Do unormowania stosunków z Krzyżakami doszło jednak dopiero w 1263, kiedy zawarto ugodę.
Tymczasem nad władztwem Kazimierza zaczęły zbierać się czarne chmury. W 1258 książę wielkopolski Bolesław Pobożny, sprzymierzony z księciem zachodniopomorskim Warcisławem zaatakował Kujawy, domagając się zwrotu bezprawnie przekazanej jego zdaniem przez Henryka II Pobożnego Kazimierzowi kasztelanii lądzkiej. Wyprawa zakończyła się tylko częściowym sukcesem, wobec czego w roku następnym książę wielkopolski zorganizował szeroką koalicję książąt mającą na celu wymuszenie na Kazimierzu ustępstw. W skład utworzonego antykujawskiego przemierza weszli dodatkowo książę krakowski Bolesław V Wstydliwy, książę mazowiecki Siemowit, oraz książę Roman, syn Daniela halickiego. Wspólna wyprawa koalicjantów zakończyła się pełnym zwycięstwem, wobec czego 29 listopada 1259 Kazimierz został zmuszony prosić o pokój, obiecując oddanie Bolesławowi Pobożnemu spornej kasztelanii.
Realizacja zawartej umowy napotkała jednak spore trudności, wobec czego w 1261 doszło do ponownej wyprawy sprzymierzonych przeciwko księciu kujawskiemu. Korzystając z tego zamieszania, upomniał się o swoją własną dzielnicę najstarszy syn Kazimierza, Leszek Czarny, zagrożony groźbą wydziedziczenia na skutek knowań macochy księcia, Eufrozyny opolskiej. Tak więc ostatecznie Kazimierz w 1261 musiał nie tylko zrezygnować z utraconej w toku wyniszczającej księstwo wojny w latach 1258-1261 kasztelanii lądzkiej, ale został zmuszony wydzielić również synowi księstwo sieradzkie.
Kazimierz I kujawski zmarł 14 grudnia 1267 i pochowany został w katedrze włocławskiej.
Był trzykrotnie żonaty. Pierwszą żoną była nieznana bliżej Jadwiga, według przypuszczeń niektórych historyków córka księcia wielkopolskiego Władysława Odonica. Małżeństwo pozostało bezdzietne. Drugą żoną księcia była córka księcia śląskiego Henryka II Pobożnego, Konstancja. Kazimierz w posagu Konstancji otrzymał kasztelanię lądzką, która następnie stała się przyczyną długotrwałego konfliktu z księciem wielkopolskim. Z Konstancją doczekał się dwóch synów - Leszka Czarnego i Siemomysła. Wreszcie trzecie małżeństwo Kazimierz zawarł z księżniczką opolską Eufrozyną. W posagu żony otrzymał wówczas część Wielkopolski, tzw. ziemię rudzką. Z powodu jednak szybkiej akcji księcia Przemysła I posiadłości tej nie zdołał objąć. Z Eufrozyną miał Kazimierz trzech synów: Władysława Łokietka, Kazimierza II i Siemowita, oraz córkę Eufemię, żonę władcy halickiego Jerzego I.
Drzewo genealogiczne
| 4. Kazimierz II Sprawiedliwy zm. 5 maja 1194 |
||||||
| 2. Konrad I mazowiecki zm. 31 sierpnia 1247 |
||||||
| 5. Helena znojemska zm. między 1202 a 1206 |
||||||
| 1. Kazimierz I zm. 14 grudnia 1267 |
||||||
| 6. Świętosław Igorewic zm. 1212 |
||||||
| 3. Agafia Światosławówna zm. po 31 sierpnia 1247 |
||||||
| 7. Jarosława Rurykowicz | ||||||