Władcy Wielkopolski

Wielkopolska w czasach piastowskich według Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolski (kolorem żółtym zaznaczona ziemia lubuska i zielonym Nowa Marchia)

Książęta wielkopolscy – lista obejmuje władców Wielkopolski. Wielkopolska w 1138 roku, na mocy ustawy sukcesyjnej Bolesława III Krzywoustego, przypadła jego synowi Mieszkowi III Staremu. Dzielnicą tą rządzili Piastowie wielkopolscy, a przejściowo także Henryk I Brodaty i Henryk II Pobożny, przedstawiciele śląskiej linii tej dynastii.

Po wygaśnięciu męskiej linii Piastów wielkopolskich w 1296 roku Wielkopolska stała się przedmiotem rozgrywek między Henrykiem III głogowskim a Władysławem I Łokietkiem. W latach 1299–1305 władał nią Wacław II, król czeski z dynastii Przemyślidów. Ostatecznie w 1314 roku Wielkopolskę opanował Władysław Łokietek. W ten sposób Wielkopolska weszła w skład odrodzonego Królestwa Polskiego (Łokietek koronował się na króla w 1320 roku).

Z dzielnicowych władców Wielkopolski koronacji dostąpili Przemysł II w 1295 roku i Wacław II w 1300 roku.

Księstwo wielkopolskie (1138–1177)

Daty panowania	Władca	Pokrewieństwo	Uwagi (Kursywą oznaczono władztwa spoza dzielnicy)
1138–1177	Mieszko III Stary	syn Bolesława III Krzywoustego	1173–1177 – książę senior Polski (książę krakowski z Gnieznem i Kaliszem, książę zwierzchni Pomorza)

Księstwo poznańskie (1177–1279)

Daty panowania	Władca	Pokrewieństwo	Uwagi (Kursywą oznaczono władztwa spoza dzielnicy)
1177–1193	Odon	syn Mieszka III	od 1177 – tylko w Poznaniu, po 1182 – prawdopodobnie tylko nad południowo-zachodnią częścią księstwa, od 1193 w Kaliszu
1181–1202	Mieszko III Stary		ponownie, od 1181 w Gnieźnie i Kaliszu i zapewne w Poznaniu (1191–1193 w Kaliszu syn Mieszko Młodszy, a 1193–1194 Odon, 1195–1198 na Kujawach)
1194–1229	Władysław III Laskonogi	syn Mieszka III Starego	do 1202 w południowej Wielkopolsce, od 1202 w całej Wielkopolsce, w 1206 oddał Kalisz Henrykowi I Brodatemu z linii śląskiej, 1207–1210 i 1218–1225 – w ziemi lubuskiej, 1216–1217 – tylko w Gnieźnie, choć według innych wersji oddanie bratankowi południowo-zachodniej Wielkopolski
1216–1217 usunięty	Władysław Odonic	syn Odona	Poznań, lub według innych wersji południowo-zachodnia Wielkopolska (od 1207 także w Kaliszu z ramienia Henryka I Brodatego)
1229–1239	Władysław Odonic		ponownie, od 1223 – książę na Ujściu nad Notecią, (1234–1239 – tylko na pn. od rzeki Warty – Gniezno)
1234–1238	Henryk I Brodaty	wnuk brata Mieszka III	od 1201 książę śląski, od 1232 książę krakowski od 1232, pd. Wielkopolska – Poznań i Kalisz, od 1234 oddanie księstwa kaliskiego w lenno Władysławowi (w latach 1241–1244 samodzielny książę kaliski)
1238–1241	Henryk II Pobożny	syn Henryka I BrodategoI	także książę śląski także książę krakowski Poznań i Kalisz, od 1239 w całej Wielkopolsce z wyjątkiem Ujścia, od 1239 rezygnacja z Lądu
1241	Bolesław II Rogatka	syn Henryka II Pobożnego	także książę śląski także książę krakowski w całej Wielkopolsce z wyjątkiem Ujścia oraz Lądu
1241–1247	Przemysł I	syn Władysława Odonica	1239–1241 – z bratem na Ujściu 1241–1247 – rządy braci w większej części Wielkopolski (bez Rudy, Kalisz od 1244)
	Bolesław Pobożny	syn Władysława Odonica
1247–1257	Przemysł I	syn Władysława Odonica	1247–1249 – w Poznaniu i Gnieźnie, od 1249 Ruda do kaliskiego, 1249–1250 w Poznaniu i Kaliszu, 1250–1253 w całej Wielkopolsce, 1253–1257 – tylko w Poznaniu
1257–1273	Bolesław Pobożny	syn Władysława Odonica	1257–1273 – w całej Wielkopolsce, od 1261 w Lądzie, 1268–1273 – książę bydgoski 1271–1273 – książę innowrocławski, 1273–1279 książę kalisko-gnieźnieński W 1273 nadaje Poznań swojemu bratankowi Przemysłowi II
1273–1279	Przemysł II	syn Przemysła I	od 1273 w Poznaniu po 1279 w całej Wielkopolsce (patrz niżej)
1279	Wielkopolska zjednoczona w rękach Przemysła II.

Księstwo gnieźnieńskie (1177–1279)

Daty panowania	Władca	Pokrewieństwo	Uwagi (Kursywą oznaczono władztwa spoza dzielnicy)
1177–1181	Kazimierz II Sprawiedliwy	syn Bolesława III Krzywoustego	także książę sandomierski także książę krakowski
1181–1202	Mieszko III Stary	syn Bolesława III Krzywoustego	także książę krakowski
1194–1229	Władysław III Laskonogi	syn Mieszka III Starego	do 1202 w południowej Wielkopolsce, od 1202 w całej Wielkopolsce, w 1206 oddał Kalisz Henrykowi I Brodatemu z linii śląskiej, 1207–1210 i 1218–1225 – w ziemi lubuskiej, 1216–1217 – tylko w Gnieźnie, choć według innych wersji oddanie bratankowi południowo-zachodniej Wielkopolski
1229–1239 usunięty	Władysław Odonic	syn Odona	od 1239 książę na Ujściu nad Notecią, 1234–1239 tylko na pn. od rzeki Warty – Gniezno
1239–1241	Henryk II Pobożny	syn Henryka I Brodatego	także książę śląski także książę krakowski Poznań i Kalisz, od 1239 w całej Wielkopolsce z wyjątkiem Ujścia, od 1239 rezygnacja z Lądu
1241	Bolesław II Rogatka	syn Henryka II Pobożnego	także książę śląski także książę krakowski w całej Wielkopolsce z wyjątkiem Ujścia oraz Lądu
1241–1247	Przemysł I	syn Władysława Odonica	1239–1241 – z bratem na Ujściu 1241–1247 – rządy braci w większej części Wielkopolski (bez Rudy, Kalisz od 1244)
	Bolesław Pobożny	syn Władysława Odonica
1247–1249	Przemysł I	syn Władysława Odonica	1247–1249 – w Poznaniu i Gnieźnie, od 1249 Ruda do kaliskiego, 1249–1250 – w Poznaniu i Kaliszu, 1250–1253 – w całej Wielkopolsce, 1253–1257 – tylko w Poznaniu
1249–1250	Bolesław Pobożny	syn Władysława Odonica	1247–1249 – książę kaliski, 1249–1250 – książę gnieźnieński, 1250–1253 – usunięty,
1250–1253	Przemysł I	syn Władysława Odonica	1247–1249 – w Poznaniu i Gnieźnie, od 1249 Ruda do kaliskiego, 1249–1250 – w Poznaniu i Kaliszu, 1250–1253 – w całej Wielkopolsce, 1253–1257 – w Poznaniu
1253–1279	Bolesław Pobożny	syn Władysława Odonica	ponownie 1253–1257 – książę kalisko-gnieźnieński, 1257–1273 – w całej Wielkopolsce, od 1261 w Lądzie, 1268–1273 – książę bydgoski 1271–1273 – książę innowrocławski, 1273–1279 książę kalisko-gnieźnieński
1279	Wielkopolska zjednoczona w rękach Przemysła II.

Księstwo kaliskie (1177–1279)

Daty panowania	Władca	Pokrewieństwo	Uwagi (Kursywą oznaczono władztwa spoza dzielnicy)
1177–1181	Kazimierz II Sprawiedliwy	syn Bolesława III Krzywoustego	także książę sandomierski także książę krakowski
1181–1191	Mieszko III Stary	syn Bolesława III Krzywoustego	także książę krakowski
1191–1193	Mieszko Młodszy	syn Mieszka III
1193–1194	Odon	syn Mieszka III	od 1177 – tylko w Poznaniu, po 1182 prawdopodobnie tylko nad południowo-zachodnią częścią księstwa
1194–1202 ponownie	Mieszko III Stary	syn Bolesława III Krzywoustego
1202–1206	Władysław III Laskonogi	syn Mieszka III Starego	do 1202 w południowej Wielkopolsce, od 1202 w całej Wielkopolsce, w 1206 oddał Kalisz Henrykowi I Brodatemu z linii śląskiej, 1207–1210 i 1218–1225 – w ziemi lubuskiej, 1216–1217 – tylko w Gnieźnie, choć według innych wersji oddanie bratankowi południowo-zachodniej Wielkopolski
1206–1207 zwierzchnik: 1207–1217	Henryk I Brodaty	prawnuk Bolesława III Krzywoustego	zwierzchnik Kalisza 1207–1217
1207–1217 usunięty	Władysław Odonic	syn Odona	książę z nadania Henryka I Brodatego
1217–1229 ponownie	Władysław III Laskonogi	syn Mieszka III Starego
1229–1234 ponownie	Władysław Odonic	syn Odona
1234 ponownie, zwierzchnik: 1234–1248	Henryk I Brodaty	prawnuk Bolesława III Krzywoustego	zwierzchnik Kalisza 1234–1238
zwierzchnik: 1238–1241	Henryk II Pobożny	syn Henryka I Brodatego	zwierzchnik Kalisza 1234–1241
1234–1239	Mieszko II Otyły	synowie Kazimierza I opolskiego	z nadania Henryka I Brodatego i pod jego zwierzchnictwem do 1238, pod zwierzchnictwem Henryka II Pobożnego do 1239, współrządy z bratem także książę rudzki
1234–1244	Władysław opolski		z nadania Henryka I Brodatego i pod jego zwierzchnictwem do 1238, pod zwierzchnictwem Henryka II Pobożnego do 1241, do 1239 współrządy z bratem także książę rudzki do 1249
1244–1247	Przemysł I	syn Władysława Odonica	1239–1241 – z bratem na Ujściu 1241–1247 – rządy braci w większej części Wielkopolski (bez Rudy)
	Bolesław Pobożny	syn Władysława Odonica
1247–1249	Bolesław Pobożny	syn Władysława Odonica	1247–1249 – książę kaliski, 1249–1250 – książę gnieźnieński, W latach 1250–1253 usunięty
1249–1253	Przemysł I	syn Władysława Odonica	1247–1249 – w Poznaniu i Gnieźnie, od 1249 Ruda do kaliskiego, 1249–1250 – w Poznaniu i Kaliszu, 1250–1253 – w całej Wielkopolsce, 1253–1257 – tylko w Poznaniu
1253–1279	Bolesław Pobożny	syn Władysława Odonica	ponownie 1253–1257 – książę kalisko-gnieźnieński, 1257–1273 – w całej Wielkopolsce, od 1261 w Lądzie, 1268–1273 – książę bydgoski 1271–1273 – książę innowrocławski, 1273–1279 książę kalisko-gnieźnieński
1279	Wielkopolska zjednoczona w rękach Przemysła II.

Księstwo wielkopolskie (zjednoczone 1279–1320)

Daty panowania	Władca	Pokrewieństwo	Uwagi (Kursywą oznaczono władztwa spoza dzielnicy)
1279–1296	Przemysł II	syn Przemysła I	od 1273 w Poznaniu (patrz wyżej) 1281–1287 – bez Wielunia (Rudy), 1284–1287 bez Ołoboku 1290–1291 – książę krakowski 1294–1296 – książę pomorski (gdański) od 1295 król Polski
w Wieluniu: 1281–1287 w Ołoboku 1284–1287	Henryk IV Prawy	wnuk Henryka II Pobożnego	od 1273/4 – książę głogowski
1296–1299 usunięty	Władysław Łokietek	zięć Bolesława Pobożnego
1299–1305	Wacław II z dynastii Przemyślidów	zięć Przemysła II	od 1278 (1297) – król czeski od 1291 – książę krakowski od 1292 – książę sandomierski od 1299 – książę gdański od 1300 – król Polski
1305–1309	Henryk III głogowski	wnuk Henryka II Pobożnego	od 1273/4 – książę głogowski
W Kaliszu: 1306–1307	Bolesław III Rozrzutny	wnuk Bolesława II Rogatki	Tylko Kalisz.
1309–1312	Henryk IV zm. 1369 potem Żagań, Konrad zm. 1366 potem Namysłów i Oleśnica, Bolesław zm. 1320/1 potem Oleśnica, Jan zm. ok. 1363 potem Ścinawa, Przemko zm. 1331 (potem Głogów)	Henryk III głogowski	rządy wspólne
1312–1314 usunięci	w wyniku podziału – w Poznaniu: Henryk IV Jan Przemko		rządy wspólne
	w wyniku podziału – w Gnieźnie i Kaliszu: Konrad I Bolesław		rządy wspólne
1314–1333	Władysław Łokietek		ponownie, (od 1304–1306 – także w Małopolsce, Kujawach, Ziemi Sieradzko-Łęczyckiej, na Pomorzu)
od 1320	do Królestwa Polskiego

Księstwo wieluńskie (Ziemia rudzka/wieluńska, 1234–1392)

• 1234–1239: Mieszko II Otyły
• 1234–1249: Władysław opolski (do 1239 razem z bratem Mieszkiem)
• 1249–1253: Przemysł I
• 1253–1279: Bolesław Pobożny
• 1279–1281: Przemysł II
• 1296–1299: Władysław I Łokietek
• 1299–1305: Wacław II
• 1306–1313: Bolko I opolski
• 1313–1326: Bolesław Pierworodny

1326–1370 – ziemia wieluńska częścią Królestwa Polskiego

• 1370–1392: Władysław Opolczyk

Od 1392 ziemia wieluńska do Królestwa Polskiego

Zobacz też

• historia Polski
• władcy Polski
• Piastowie

Uwagi

Uwaga! Daty w wielu przypadkach są tylko orientacyjne. Uwzględniono te księstwa, nad którymi panowali odrębni książęta. Zostawiono Wacława II i Wacława III z rodu Przemyślidów, aby nie powodować przerw chronologicznych. Również przynależność niektórych ziem do poszczególnych Piastowiczów może być dyskusyjna.

Bibliografia

• Balzer O., Genealogia Piastów, Kraków 1895.
• JerzyJ. Wyrozumski JerzyJ., Dzieje Polski piastowskiej (VIII w.–1370), Kraków: Fogra, 1999, ISBN 83-85719-38-5, OCLC 749221743 .brak strony (książka)