Koczkodan oliwkowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Koczkodan oliwkowy
Cercopithecus petaurista
(von Schreber, 1774)[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Plemię

Cercopithecini

Rodzaj

koczkodan

Gatunek

koczkodan oliwkowy

Synonimy
Podgatunki
  • C. p. petaurista (von Schreber, 1774)
  • C. p. buettikoferi Jentink, 1886
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[7]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Koczkodan oliwkowy[8] (Cercopithecus petaurista) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae). Zamieszkuje Afrykę Zachodnią. Jest bliski zagrożenia wyginięciem.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1774 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber nadając mu nazwę Simia petaurista[1]. Miejsce typowe to Gwinea[9][10][11]. Schreber swój opis oparł na wcześniejszych pracach innych autorów[1]. Podgatunek formalnie opisał w 1886 roku holenderski zoolog Fredericus Anna Jentink jako odrębny gatunek i nadając mu nazwę Cercopithecus büttikoferi[3]. Miejsce typowe to Liberia[12]. Materiał typowy to seria syntypów: Muzeum Historii Naturalnej w Londynie – dorosły samiec (sygnatura BMNH Mammals 1891.11.3.1)[13], dorosły samiec (sygnatura BMNH Mammals 1891.11.3.2)[14], młodociana samica (sygnatura BMNH Mammals 1891.11.3.3)[15], okazy zebrali Johann Büttikofer i C.F. Sala odpowiednio 15 września, 10 sierpnia i 25 lipca 1880 roku; Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie – czaszka i luźne kości samca (sygnatura RMNH.MAM.39109)[16], czaszka i luźne kości młodocianego osobnika o nieznanej płci (sygnatura RMNH.MAM.39110)[17], zamontowana skóra dorosłego samca (sygnatura RMNH.MAM.39111)[18], zamontowana skóra dorosłego samca (sygnatura RMNH.MAM.39112)[19], zamontowana skóra samca (sygnatura RMNH.MAM.39113)[20], zamontowana skóra młodocianej samicy (sygnatura RMNH.MAM.39114)[21], płaska skóra (sygnatura RMNH.MAM.39115.b)[22], czaszka i luźne kości (sygnatura RMNH.MAM.39115.a)[23] na wpół dorosłej samicy, zamontowana skóra (sygnatura RMNH.MAM.39116.b)[24], szkielet i luźne kości (sygnatura RMNH.MAM.39116.a)[25] samca, zamontowana skóra młodocianego samca (sygnatura RMNH.MAM.39117)[26], zamontowana skóra młodocianej samicy (sygnatura RMNH.MAM.39118)[27], okazy zebrali Johann Büttikofer i C.F. Sala 9 września (39109), pomiędzy 1 kwietnia a 31 października (39110), 1 sierpnia (39111), 31 lipca (39112), 11 sierpnia (39113), 12 września (39114), 15 marca (39115.a.b), 30 listopada (39116.a.b) i 24 listopada 1880 roku (39117 i 39118).

Cercopithecus petaurista należy do grupy gatunkowej cephus[10]. Dwa istniejące podgatunki są oddzielone od siebie rzeką Sassandra w Wybrzeżu Kości Słoniowej, przy czym odnotowano pewną hybrydyzację/intergradację na prawym brzegu rzeki N’zo[10].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki[10].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Cercopithecus: gr. κερκοπίθηκος kerkopithēkos ‘małpa z długim ogonem’, od gr. κερκος kerkos ‘ogon’; πιθηκος pithēkos ‘małpa’[28].
  • petaurista: łac. petaurista ‘akrobata, tancerz’, od gr. πεταυριστης petauristēs ‘akrobata’[29].
  • buettikoferi: dr Johann Büttikofer (1850–1927), szwajcarski zoolog, kolekcjoner z Liberii i Borneo, kustosz Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie w latach 1884–1897, dyrektor ogrodu zoologicznego w Rotterdamie w latach 1897–1924[30].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Występuje w zachodniej części Afryki – w pasie od Gwinei Bissau po Togo[7]. Zamieszkuje w zależności od podgatunku[10]:

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Wygląd[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) samic 40–44 cm, samców 44–53 cm, długość ogona samic 52–68 cm, samców 57–79 cm; masa ciała samic 2–3,8 kg, samców 2,5–4,5 kg[31][32].

Charakterystyczną cechą tego gatunku jest wyróżniająca się biała sierść na nosie, która dobrze kontrastuje z szarym futrem na reszcie głowy. Większość ciała pokryta jest brązową sierścią w różnych odcieniach[33].

Odżywianie[edytuj | edytuj kod]

Większość ich diety stanowią rośliny. Koczkodan oliwkowy przeważnie je liście, owoce i kwiaty. Zdarza się mu także zjadać małe owady[33].

Styl życia[edytuj | edytuj kod]

Zamieszkuje lasy galeriowe[34].

Głównie przebywają na drzewach. Prawie połowę czasu (45%) spędzają jedząc lub szukając pożywienia, 26% czasu chodząc. Dziennie maszerują średnio 1000 m dziennie, zmieniając obszar, w którym żyją. Rocznie obszar jednej grupy to od 40 do 100 Ha. Żyją w grupach liczących od 4 do 24 osobników, jednak zazwyczaj jest to około 11 sztuk. Sporadycznie przejawiają agresję, zwykle względem innej grupy podczas pożywiania się[33].

Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii NT (ang. near threatened ‘bliski zagrożenia’)[7].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Nowa nazwa dla Simia petaurista von Schreber, 1774.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, s. 103, 187, ryc. xix.b. (niem.).
  2. ↑ H.G.L. Reichenbach: Die vollständigste Naturgeschichte der Affen. Dresden und Leipzig: Expedition der vollstèandigsten Naturgeschichte, 1862, s. 106. (niem.).
  3. ↑ a b F.A. Jentink. On two new species of Cercopithecus. „Notes from the Leyden Museum”. 8, s. 56, 1886. (ang.). 
  4. ↑ P. Matschie. Einige Aquarell-Bilder von Bassaris astuta Licht., Suricata tetradactyla Schreb. und Viverra pardina Geoffr. vor. welche nach Exemplaren des Berliner Zoologischen Gartens von Frau A. Karbe geb. Held angefertigt sind und sich durch lebenswahre Auffassung auszeichnen. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1893, s. 64, 1893. (niem.). 
  5. ↑ P. Matschie. Über die weissnasigen Meerkatzen. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1893, s. 98, 1893. (niem.). 
  6. ↑ O. Thomas. Two new guenons from the Ivory Coast, West Africa. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eleventh series. 11 (65), s. 607, 1923. (ang.). 
  7. ↑ a b c Cercopithecus petaurista, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  8. ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 46. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  9. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cercopithecus petaurista. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-09-23].
  10. ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 238. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  11. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cercopithecus petaurista (von Schreber, 1774). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).
  12. ↑ G.M. Allen. A checklist of African mammals. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 83, s. 150, 1939. (ang.). 
  13. ↑ 1891.11.3.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).
  14. ↑ 1891.11.3.2. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).
  15. ↑ 1891.11.3.3. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).
  16. ↑ RMNH.MAM.39109. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-23]. (niderl. • ang.).
  17. ↑ RMNH.MAM.39110. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-23]. (niderl. • ang.).
  18. ↑ RMNH.MAM.39111. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-23]. (niderl. • ang.).
  19. ↑ RMNH.MAM.39112. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-23]. (niderl. • ang.).
  20. ↑ RMNH.MAM.39113. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-23]. (niderl. • ang.).
  21. ↑ RMNH.MAM.39114. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-23]. (niderl. • ang.).
  22. ↑ RMNH.MAM.39115.b. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-23]. (niderl. • ang.).
  23. ↑ RMNH.MAM.39115.a. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-23]. (niderl. • ang.).
  24. ↑ RMNH.MAM.39116.b. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-23]. (niderl. • ang.).
  25. ↑ RMNH.MAM.39116.a. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-23]. (niderl. • ang.).
  26. ↑ RMNH.MAM.39117. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-23]. (niderl. • ang.).
  27. ↑ RMNH.MAM.39118. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-23]. (niderl. • ang.).
  28. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 172.
  29. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 526.
  30. ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 62–63. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  31. ↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 687–688. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  32. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 155. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  33. ↑ a b c Cercopithecus petaurista (Schreber, 1774). [w:] GBIF Secretariat [on-line]. GBIF Backbone Taxonomy, 2022. [dostęp 2023-03-13]. (ang.).
  34. ↑ Koczkodan oliwkowy [online], www.medianauka.pl [dostęp 2023-03-12] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Koczkodan_oliwkowy&oldid=72437057”