Lamprofir
Lamprofiry – należą do skał magmowych, a dokładniej do głębinowych hipabysalnych i subwulkanicznych. Są przeważnie obojętne lub zasadowe, najrzadziej ultrazasadowe. Klasyfikuje się do skał żyłowych gdyż występują w postaci dajek i silli. Nazwa pochodzi od złożenia greckich słów lampros - lśniący połączonego z terminem porfir.
Skład mineralny
Przeważają głównie minerały ciemne. Składa się z fenokryształów biotytu, pirokseny (augit diopsydowy i tytanowy), amfiboli reprezentowanych głównie przez hornblendę, skaleni potasowych, plagioklazów, oraz rzadziej oliwinów. Ciasto skalne jest najczęściej utworzone z skaleni i skalenoidów (→foidy). Pobocznie może występować apatyt i magnetyt. Wtórnie także zeolity, kalcyt, siarczki, kwarc.
Zostały także ostatnio uznane za skały diamentonośne.
Cechy zewnętrzne
Przeważnie mają barwę szarą, ciemnoszarą lub czarna, czasami również czerwonawa lub zielonawą. Najczęściej są ciemniejsze od skał, które przecinają.
Budowa wewnętrzna
Skały lamprofirowe odznaczają się strukturą holokrystaliczną, porfirową lub porfirowatą oraz teksturą zbitą, bezładną lub czasami słabo kierunkową.
Geneza
Powstają w towarzystwie intruzji magmowych. Przypuszczalnie wskutek uwodnienia magm nefelinitowych, lub wskutek stopienia dolnej części skorupy ziemskiej zbudowanej ze skał obfitujących w biotyt i hornblendę.
Odmiany
Najpospolitsze odmiany lamprofirów to:
- lamprofiry właściwe → minetta, wogezyt, kersantyt, spessartyt.
- lamprofiry alkaliczne → sannait, kamptonit, monchikit
- lamprofiry ultramaficzne → polzenit, alnöit
Występowanie
Najczęściej towarzyszą masywom granitoidowym, syenitowym i diorytowym.
W świecie: USA (Arizona, Kalifornia); Rosja (półwysep Kola); Niemcy (Schwarzwald, Góry Harz ), Francja (Bretania, Wogezy); Wielka Brytania (Jersey, Wyspy Normandzkie, Lake District), Czechy (Masyw Czeski); Skandynawia.
W Polsce: Dolny Śląsk, Śląsk Cieszyński, rejon Krzeszowic k. Krakowa, Tatry, oraz w krystalicznym podłoży Wyżyny Śląsko-Krakowskiej.
