Maksim Gorki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Gregok (dyskusja | edycje) o 18:04, 24 mar 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Maksim Gorki
ros. Алексей Максимович Пешков
Ilustracja
Fotografia Gorkiego autorstwa H. Mishkina, ok. 1906
Imię i nazwisko

Aleksiej Maksimowicz Pieszkow

Data i miejsce urodzenia

28 marca 1868
Niżny Nowogród

Data i miejsce śmierci

18 czerwca 1936
Moskwa

Narodowość

rosyjska

Język

rosyjski

Dziedzina sztuki

proza, dramat, publicystyka

Muzeum artysty

Dom-muzeum Gorkiego w Niżnym Nowogrodzie

Ważne dzieła
Faksymile
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Maksim[a] (Maksym) Gorki, ros. Максим Горький; właściwie Aleksiej Maksimowicz Pieszkow, ros. Алексей Максимович Пешков (ur. 16 marca?/28 marca 1868 w Niżnym Nowogrodzie, Imperium Rosyjskie, zm. 18 czerwca 1936 w Moskwie, Rosyjska Federacyjna SRR) – rosyjski pisarz i publicysta. Wybitna postać rosyjskiego modernizmu okresu srebrnego wieku. Uważany za inicjatora socrealizmu w literaturze. Pierwszy przewodniczący Związku Pisarzy ZSRR w latach 1934–1936.

Życiorys

Wcześnie osierocony, wychowywany przez babkę. W 1895 roku pracował w „Samarskiej Gaziecie”, gdzie poznał młodą korektorkę Jekatierinę Wołżinę, z którą ożenił się w 1896 roku. Mieli dwójkę dzieci – syna Maksima, urodzonego w 1897 roku, i córkę Katię[1]. Gorki zawarł później drugie małżeństwo z aktorką Marią Andrejewną, nie rozwodząc się jednak z pierwszą żoną. W latach 1906–1913, ze względów zdrowotnych, mieszkał wraz z drugą żoną na wyspie Capri. Prowadził tam szkołę partyjną dla robotników, która mieściła się w hotelu Blesus. Środki na jej utrzymanie pochodziły od niemieckiego milionera Friedricha Alfreda Kruppa. W 1907 założył tam też grupę literacko-edukacyjną Capri[2]. W styczniu 1910 roku trafił tam również, cierpiący na problemy z płucami, Feliks Dzierżyński. Gorki i Dzierżyński przyjaźnili się przez wiele lat, aż do śmierci tego ostatniego[3].

Ze Stalinem w 1931 r.

Mimo przedrewolucyjnej przyjaźni z Leninem rewolucję październikową przyjął z niechęcią, publikował antybolszewickie felietony, próbował ratować aresztowanych pisarzy. W 1920 roku jego druga żona, Maria Fiodorowna Andrejewa, aktorka, została komisarzem politycznym do spraw teatru i ministrem sztuki. Skonfliktowany z władzami i chory na gruźlicę na polecenie Lenina wyjechał 6 października 1921 r. na leczenie za granicę. W latach 1921–1924 mieszkał na emigracji w Niemczech, w Berlinie, Bad Saarow i Heringsdorfie (gdzie leczył gruźlicę), później do 1927 roku we Włoszech (Sorrento). Tymczasem władze uznały pisarstwo Gorkiego za wzorzec do naśladowania (realizm socjalistyczny) i zabiegały o jego powrót i poparcie. Działania odniosły skutek. Po powrocie, mianowany przewodniczącym Związku Pisarzy ZSRR, brał udział w licznych przedsięwzięciach kulturalnych i propagandowych (m.in. redagował osławiony zbiór esejów o budowie Kanału Białomorsko-Bałtyckiego).

W socjalistycznej ojczyźnie był obsypywany przywilejami. Na jego cześć zmieniono nazwę miasta (Niżny Nowogród) oraz nazywano samoloty i fabryki. Jego autorytet pomógł Stalinowi budować na Zachodzie propagandowy obraz ZSRR. Zmarł na zapalenie płuc[4] 18 czerwca 1936. Przez lata dokładne okoliczności jego śmierci były niejasne. O jego otrucie oskarżano licznych podsądnych w procesach politycznych lat 30.

Urna z jego prochami została złożona na Cmentarzu przy Murze Kremlowskim.

Charakterystyka twórczości

Debiutował jako prozaik w 1892 roku. Rozgłos zyskał trzema tomami Szkiców i opowiadań (1898–1899), a także dramatami Mieszczanie (1901) i Na dnie (1902), ukazującymi sprzeciw przeciwko drobnomieszczaństwu.

Był jakby zwiastunem rewolucji ludowej w Pieśni o Sokole (1895) i Pieśni o Zwiastunie Burzy (1901). Osądzał surowo burżuazję i inteligencję rosyjską z powodu jej konformizmu, np. w powieści Foma Gordiejew (1899), dramatach Letnicy i Barbarzyńcy. Do najbardziej znanych jego powieści należy Matka (1906), poświęcona życiu robotników. Wydał też trylogię autobiograficzną Dzieciństwo (1912), Wśród ludzi (1914) i Moje uniwersytety (1922). Ukazała się także powieść o losach burżuazyjnej rodziny Artamonow i synowie (1925) i Życie Klima Samgina" (1925–1936). W języku polskim ukazała się większość jego prac, w tym również Pisma (tom 1–16, pol. wyd. 1951–1957), artykuły i pamflety.

Dzieła – wybór

Źródło:[5]

Powieści

Nowele

  • 1894 – Goriemyka Pawieł (ros. Горемыка Павел)
  • 1908 – Żyzn' nienużnogo czełowieka (ros. Жизнь ненужного человека)
  • 1908 – Ispowied' (ros. Исповедь)
  • 1909 – Leto (ros. Лето)
  • 1909 – Gorodok Okurow (ros. Городок Окуров)
  • 1909 – Życie Matwieja Kożemiakina (ros. Жизнь Матвея Кожемякина)
  • 1913–1914 – Dzieciństwo (ros. Детство) – polskie tłumaczenie Krystyna Bilska
  • 1915–1916 – Wśród ludzi (ros. В людях)
  • 1923 – Moje uniwersytety (ros. Мои университеты)
  • 1929 – Na kraju Ziemli (ros. На краю Земли)

Poematy prozą

Dramaty

Źródło:[6]

Opowiadania

1892
1895
1897
1898
1899
1907
1918
1923

Pozostałe

Publicystyka

Filmowe adaptacje utworów

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Maksima Gorkiego.

Uwagi

  1. ↑ W Polsce imię często spolszczane jako Maksym.

Przypisy

  1. ↑ Tova Yedlin: Maxim Gorky: a political biography. Greenwood Publishing Group, 1999. [dostęp 2010-08-28]. (ang.).
  2. ↑ Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku. Grzegorz Gazda (redaktor). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 72. ISBN 978-83-01-15724-1.
  3. ↑ Sylwia Frołow, Dzierżyński. Miłość i rewolucja, Znak Horyzont, Kraków 2014, s. 123.
  4. ↑ Witalij Szentalinski: Wskrzeszone słowo. Warszawa: Czytelnik, 1996, s. 404-410, seria: Z „archiwów literackich” KGB. ISBN 83-07-02526-5.
  5. ↑ Gorki Maksim (Gorkij Maksym, Górski Maksym) (właśc. Pieszkow Aleksiej) – książki » BiblioNETka
  6. ↑ Maksym Gorki – wszystkie utwory Teatr w Polsce – polski wortal teatralny
  7. ↑ Teatr w Polsce – polski wortal teatralny

Bibliografia

Źródła w języku angielskim
Źródła w języku rosyjskim

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maksim_Gorki&oldid=52972180”