Franciszek Mirandola

Franciszek Mirandola

Franciszek Czcisław Pik

Imię i nazwisko	Franciszek Pik-Mirandola
Data i miejsce urodzenia	13 lipca 1871 Krosno
Data i miejsce śmierci	3 czerwca 1930 Kraków
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	poezja, proza w języku polskim i francuskim, tłumaczenia
Epoka	impresjonizm, ekspresjonizm (wiersze okolicznościowe, fantastyka, weird fiction)

Okładka Tropów z 1919 roku

Tablica upamiętniająca narodziny poety w domu rodzinnym w Krośnie

Cmentarz Rakowicki.
Grób Franciszka Pika-Mirandoli.

Franciszek Mirandola, właśc. Franciszek Zdzisław Pik (ur. 13 lipca 1871 w Krośnie, zm. 3 czerwca 1930 w Krakowie) – polski pisarz, poeta i tłumacz okresu Młodej Polski.

Jako poeta współtworzył takie kierunki literackie, jak impresjonizm, symbolizm i ekspresjonizm. Poezję tę cechowała „sprawność poetycka i wysoka kultura literacka” oraz „dyskursywna refleksyjność”, zaś pod względem treści podejmowała główne wątki filozoficzne epoki, zwłaszcza związane z myślą Fryderyka Nietzschego. Mirandola był również jednym z pierwszych twórców rodzimej fantastyki naukowej oraz fantastyki grozy (wówczas na ogół kojarzonej z tzw. „literaturą niesamowitości” oraz „weird fiction”).

Mirandola przez większość życia borykał się z problemami finansowymi oraz niewielkim zainteresowaniem ze strony czytelników oraz krytyki. Jego „nowele niesamowitości” powstawały równolegle z podobną w duchu oraz nowatorstwie prozą Stefana Grabińskiego, lecz nie zyskały tego samego rozgłosu.

Życiorys

Wczesne lata i młodość

Syn Wojciecha Pika, miejscowego aptekarza (także radnego i burmistrza Krosna) i Marii ze Stacherskich. Ukończył studia na wydziale farmacji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Choć trudności materialne zmuszały poetę do prowadzenia aptek – w Krośnie, Stryju, Bukowsku, uparcie wracał co jakiś czas do Krakowa, a szczęśliwe czasy studiów pozwoliły mu odbywać podróże literackie i naukowe (Mirandola studiował filozofię w Heidelbergu, przebywał w Berlinie i Paryżu).

W 26 stycznia 1901 roku zawarł związek małżeński z Elżbietą Marią Lewakowską (córką konwertyty Augusta Lewakowskiego) w Krośnie. W tym czasie mieszkał w domu z numerem 54.

Podobieństwo własnego nazwiska (Pik) do pierwszego członu nazwiska włoskiego renesansowego pisarza Pico della Mirandola podsunęło mu pomysł na pseudonim literacki.

Przełożył około 200 tomów prozy literatur: włoskiej, francuskiej, angielskiej, niemieckiej i skandynawskiej. Publikował także tłumaczenia poezji (m.in. Novalisa i Laforgue).

Debiutem poetyckim Mirandoli jest wydany w Krakowie w 1898 roku zbiór wierszy Liber tristium, stanowiący wyraz typowej atmosfery młodopolskiej. W 1901 roku ukazał się kolejny tom poezji zatytułowany Liryki.

Duża część poezji Mirandoli, rozproszona po pismach lewicowych, nigdy nie została zebrana. Jest to grupa utworów rewolucyjnych, związanych z polskim ruchem robotniczym. Mirandola zetknął się z ruchem socjalistycznym w latach uniwersyteckich i wstąpił do PPS. Brał udział w redagowaniu czasopisma Naprzód – jeszcze jako tygodnika, następnie współpracował z innymi pismami socjalistycznymi i lewicowymi: Ogniwo, Robotnik warszawski, Prawo Ludu, Promień lwowski. W Bibliotece Latarni wydał broszurę Sztuka a lud.

Czasy wojenne

Okres wojny 1914-1918 spędził Mirandola w galicyjskim miasteczku, gdzie tworzył nowele drukowane w czasopismach, a potem zebrane w tomie Tempore belli. Wydanie w 1916 roku nie zakończyło cyklu. W 1919 ukazał się kolejny zbiór prozy pod tytułem Tropy.

Ostatnie lata życia Mirandoli nie sprzyjały oryginalnej twórczości. Tłumaczył pozycje wchodzące w skład serii „Biblioteka Laureatów Nobla” Wydawnictwa Polskiego R. Wegnera w Poznaniu. Zaczął interesować się filmem – układać scenariusze i napisy, opracowywał serie przezroczy.

Późniejsze lata i śmierć

Mimo tak różnorodnych zajęć poeta żył w nędzy – zapomniany, atakowany przez pisma z powodu filologicznych nieścisłości swoich przekładów, nadużywający alkoholu, załamał się po śmierci bliskiego przyjaciela, Władysława Orkana, i w niedługi czas potem, w pierwszych dniach czerwca 1930 roku, zmarł w swoim mieszkaniu przy ul. Felicjanek, z którego właśnie oczekiwał eksmisji za niezapłacony czynsz.

Został pochowany na cmentarzu Rakowickim.

Na fasadzie kamienicy przy ulicy Rynek 8 w Krośnie, nabytej w 1867 przez aptekarza Wojciecha Pika, w której urodził się jego syn Franciszek, w setną rocznicę urodzin poety w grudniu 1971 staraniem Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej została umieszczona tablica upamiętniająca pisarza.

W 2015 r. w Bibliotece PWSZ w Krośnie została otwarta czytelnia im. Pika Mirandoli.

Twórczość

Jako poeta Mirandola kultywował tendencje impresjonistyczne oraz parnasizm. Były to przeważnie drobne utwory okolicznościowe bądź opisowe, charakteryzujące się kunsztem i sprawnością formalną. Tematyka tych wierszy była jednak wtórna względem panujących w okresie Młodej Polski tendencji czy typowych dla tej epoki fascynacji.

Ponadczasową wartość zdradzają jednak nowele fantastyczne Mirandoli zebrane w tomie Tropy (1919). Prozę tę zwykło się zaliczać do początków polskiego ekspresjonizmu, choć Mirandola posłużył się również elementami symbolizmu, groteski, baśni, oniryzmu i horroru. Dzięki temu Tropy są niejako prekursorskie względem powstałego później surrealizmu. Na wykreowanie osobliwego świata prozy Mirandoli wielki wpływ odegrała filozofia Wschodu, pisma Nietzschego i psychoanalityczne teorie Junga. Tropy stawiają zatem Mirandolę w szeregu takich pionierów niesamowitości w literaturze polskiej jak: Bogusław Adamowicz, Antoni Lange, Stanisław Baliński czy Stefan Grabiński.

Bibliografia

Przekłady

• Johann Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera
• Romain Rolland Colas Breugnon; Dusza zaczarowana
• Björnstjerne Björnson Dziewczę ze Słonecznego Wzgórza, Marsz weselny
• Fryderyk Schiller Dziewica orleańska
• Rudyard Kipling Księga dżungli
• Émile Zola Germinal
• Maurice Maeterlinck Inteligencja kwiatów, Życie pszczół
• Knut Hamsun Głód, Misteria
• Selma Lagerlöf Gösta Berling
• Johanna Spyri Heidi
• utwory Baudelaire’a, Mallarmégo, Verlaine’a, France’a, Tagorego, Novalisa, Defoe

Bibliografia

• Michał Gołębiowski: Bezkres poranka. O teologii poetyckiej i teologiach kontrkultury. Kraków: Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec, 2020.
• Artur Hutnikiewicz: Młoda Polska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-13850-9. OCLC 869934413.
• Piotr Kitrasiewicz: Franciszek Mirandola: Nadzieje i przekleństwo. Warszawa: Jirafa Roja, 2005.
• J. Trznadel, Franciszek Mirandola, [w:] Literatura okresu Młodej Polski, pod red. K. Wyki, A. Hutnikiewicza, M. Puchalskiej, t. 1, Warszawa 1968, s. 775–791.

Linki zewnętrzne

• Franciszek Mirandola: dzieła i tłumaczenia w bibliotece Polona

Tłumaczenia Franciszka Mirandoli w serwisie Wolne Lektury:

• Daniel Defoe, Robinson Crusoe
• Johann Wolfgang von Goethe, Cierpienia młodego Wertera
• Rudyard Kipling, Księga dżungli
• Émile Zola, Germinal
• Anatol France, Poglądy księdza Hieronima Coignarda
• Selma Lagerlöf, Tętniące serce
• utwory Björnstjerne Björnsona

Utwory Franciszka Mirandoli w serwisie Wolne Lektury:

• zbiór opowiadań Tropy