Mihail Çakir
| protojerej | |
| |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
27 kwietnia 1861 |
| Data i miejsce śmierci |
8 września 1938 |
| Miejsce pochówku | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Prezbiterat |
1884 |
Mihail Çakir (rum. Mihail Ciachir, ros. Михаил Чакир; ur. 27 kwietnia 1861 w Ceadîr-Lunga, zm. 8 września 1938 w Kiszyniowie) – gagauski duchowny prawosławny, pionier badań nad historią i kulturą Gagauzów[1], autor słownika mołdawsko-rosyjskiego oraz gagausko-rumuńskiego, a także przekładów Ewangelii i prawosławnych tekstów liturgicznych na język gagauski.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z gagauskiego rodu, w którym przynajmniej 30 mężczyzn było prawosławnymi duchownymi. Jego ojciec służył jako cerkiewny psalmista[2]. Miał młodszego brata Fiodora, który również został kapłanem[2].
Ukończył szkołę duchowną, a następnie seminarium duchowne w Kiszyniowie w 1881. W 1884 został wyświęcony na kapłana i skierowany do pracy w szkole duchownej, którą sam ukończył, w charakterze wykładowcy języków greckiego i rosyjskiego oraz religii. Służył w cerkwi szkolnej, a do 1919 także w cerkwi Narodzenia Matki Bożej w Kiszyniowie[3]. W 1887 został przewodniczącym rady ds. szkół prowadzonych w guberni besarabskiej przez Ministerstwo Oświaty Ludowej[2]. Angażował się w organizację szkół na terenach zamieszkanych przez Mołdawian i Gagauzów. W 1896 uzyskał w ministerstwie oświaty zgodę na drukowanie książek równolegle w językach mołdawskim (rumuńskim) i rosyjskim. W 1904 uzyskał zgodę arcybiskupa kiszyniowskiego Włodzimierza, a następnie Świętego Synodu na wydawanie literatury religijnej w języku gagauskim, a następnie na organizację nabożeństw w językach rumuńskim (mołdawskim) i gagauskim we wsiach zamieszkiwanych przez osoby tej narodowości[2].
Od 1905 do 1908 był członkiem ziemstwa w guberni besarabskiej, zaś od 1904 publikował gazetę w języku gagauskim (nie zachował się żaden egzemplarz)[3]. W seminarium duchownym w Kiszyniowie był jednym z nauczycieli Alexeia Mateevicia, stając się dla późniejszego kapłana i poety wzorem do naśladowania[3].
W 1906 utworzył w Kiszyniowie komisję, której celem było uporządkowanie prawosławnej literatury religijnej, z której korzystali Gagauzi – nie posiadali oni własnego piśmiennictwa religijnego, lecz jedynie prace w języku tureckim zapisywane alfabetem greckim[4].
Kontynuował służbę duszpasterską w Besarabii także po tym, gdy teren dawnej guberni besarabskiej przeszedł po I wojnie światowej pod panowanie rumuńskie. Przyczynił się do wprowadzenia alfabetu łacińskiego do zapisu języka gagauskiego, dotąd zapisywanego grażdanką[2]. W 1934 wydał Historię Gagauzów w Besarabii, efekt czterdziestoletnich badań nad dziejami swojego ludu[4].
Zmarł w 1938 jako protojerej[2] i został pochowany na kiszyniowskim cmentarzu centralnym[3].
Dorobek[edytuj | edytuj kod]
Mihail Çakir jest autorem słownika rosyjsko-mołdawskiego (wydanego w 1907) oraz gagausko-rumuńskiego (1938)[3]. Wydał również gramatykę języka mołdawskiego[2] i pierwszą w historii gramatykę gagauską[1].
Przez wiele lat pracował nad przekładem tekstów biblijnych i prawosławnych tekstów liturgicznych na język gagauski. W 1909 opublikował gagauzki przekład fragmentów Ewangelii czytanych w cerkwiach. Jest autorem gagauskich przekładów Starego i Nowego Testamentu. W latach 1911–1912 wydane drukiem zostały jego przekład Świętej Liturgii oraz horologionu i Akatystu do Matki Bożej. W 1936 opublikował zbiór psalmów w języku gagauskim[3]. Jest ponadto autorem podręczników do języka rosyjskiego przeznaczonych dla osób mówiących po mołdawsku, dwóch katechizmów w języku rumuńskim (wydanych w 1912), modlitewników w językach cerkiewnosłowiańskim, rumuńskim i gagauskim (publikowanych w 1897 i 1935), żywotu Jana Nowego (1936) i dwóch żywotów Dymitra Nowego (1916 i 1936)[3].
Badał dzieje Gagauzów i ich kulturę ludową. Na łamach pisma „Viața Basarabiei” („Życie Besarabii”) w latach 1933–1935 publikował kolejne artykuły o pochodzeniu Gagauzów, ludowych obyczajów religijnych tej społeczności oraz panujących w niej zasad moralnym[3]. Jego najważniejszym dziełem jest Historia Gagauzów w Besarabii wydana w 1934, napisana w języku gagauskim alfabetem łacińskim, publikacja o ogromnym znaczeniu dla tożsamości Gagauzów[4]. Według Charlesa Kinga odrodzenie narodowe Gagauzów, jakie na ograniczoną skalę miało miejsce w Gagauzji w latach 20. i 30. XX wieku, było niemal całkowicie efektem działalności księdza Mihaila Çakira[1].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W Ceadîr-Lunga, gdzie urodził się duchowny, znajduje się jego pomnik i nazwany jego imieniem teatr wystawiający sztuki w języku gagauskim[5]. Rok 2011 w autonomicznej Gagauzji ogłoszono rokiem Mihaila Çakira[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Ch. King, The Moldovans. Romania, Russia and the Politics of Culture, Hoover Institution Press, Stanford University Press, Stanford 2000, ISBN 978-0-8179-9792-2, s. 211.
- ↑ a b c d e f g ПРОТОИЕРЕЙ МИХАИЛ ЧАКИР (1861–1938) [online] [dostęp 2016-10-06] [zarchiwizowane z adresu 2009-01-31].
- ↑ a b c d e f g h Jurij Kolesnik, Наставник Матеевича [online], ru.ortodox.md [dostęp 2016-10-06].
- ↑ a b c J. Hatłas, Gagauzja i Gagauzi. Historia oraz współczesność, Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, Poznań 2009, ss. 191–192.
- ↑ a b 2011 год — год Михаила Чакира [online], Haberlär, 2 marca 2011 [dostęp 2016-10-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-14].