Mononukleoza zakaźna
{{{nazwa naukowa}}} | |
Synonimy |
{{{synonimy}}} |
---|---|
Specjalizacja |
{{{specjalizacja}}} |
Objawy |
{{{objawy}}} |
Powikłania |
{{{powikłania}}} |
Początek |
{{{początek}}} |
Czas trwania |
{{{czas trwania}}} |
Typy |
{{{typy}}} |
Przyczyny |
{{{przyczyny}}} |
Czynniki ryzyka |
{{{czynniki ryzyka}}} |
Rozpoznanie |
{{{rozpoznanie}}} |
Różnicowanie |
{{{różnicowanie}}} |
Zapobieganie |
{{{zapobieganie}}} |
Leczenie |
{{{leczenie}}} |
Leki |
{{{leki}}} |
Rokowanie |
{{{rokowanie}}} |
Zapadalność |
{{{zapadalność}}} |
Śmiertelność |
{{{śmiertelność}}} |
Klasyfikacje | |
ICD-11 |
{{{ICD11}}} |
ICD-10 | |
DSM-5 |
{{{DSM-5}}} |
DSM-IV |
{{{DSM-IV}}} |
Mononukleoza zakaźna (łac. Mononucleosis infectiosa, inne nazwy: gorączka gruczołowa, angina monocytowa, choroba Pfeiffera, choroba pocałunków) to zakaźna choroba wirusowa występująca najczęściej w okresie dojrzewania i wczesnej młodości (między 14 i 24 rokiem życia). Spowodowana jest najczęściej pierwotną infekcją wirusem Epsteina-Barr (EBV)[1]. Istotą choroby jest podlegający samoczynnemu zahamowaniu proces limfoproliferacyjny. Zakażenie następuje drogą kropelkową, poprzez przetoczenie krwi albo przez przeszczep komórek krwiotwórczych lub narządów[1]. Okres wylęgania wynosi 30-50 dni[2], a zaraźliwość utrzymuje się przeważnie do 5 dni od pojawienia się wysokiej gorączki[potrzebny przypis], ale EBV może utrzymywać się w ślinie osoby chorej ok. 6 miesięcy, czasami nawet do 1,5 roku[1]. Choroba pozostawia trwałą odporność.
Objawy i przebieg
Choroba objawia się bólami głowy, złym samopoczuciem, utratą łaknienia, apatią, rozkojarzeniem, przewlekłym zmęczeniem, ogólnym osłabieniem. Następnie pojawia się gorączka, która z reguły wynosi 38-39 °C. Utrzymuje się ona przeważnie od dwóch dni do miesiąca i dłużej. Tuż przed jej wystąpieniem, w trakcie, rzadziej po jej spadku następuje powiększenie węzłów chłonnych, przede wszystkim na szyi i z tyłu głowy oraz angina. Stałym objawem jest również powiększenie śledziony i wątroby. Obrzęk śledziony może być tak duży, że niewielki uraz doprowadza do jej pęknięcia. Niekiedy rozwija się stan zapalny wątroby, prowadzący do żółtaczki. Typowym objawem dla mononukleozy jest obrzęk powiek. Czasami w przebiegu choroby może dochodzić do zapalenia płuc lub powikłań nerwowych, takich jak zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, czy też nerwów obwodowych. Bardzo często występują punktowe, krwotoczne plamki na granicy podniebienia miękkiego i twardego.
W okresie zdrowienia może pojawić się zespół przewlekłego zmęczenia (ang. chronic fatigue syndrome), charakteryzujący się trudnościami w koncentracji, uczuciem ciągłego zmęczenia, obniżeniem aktywności życiowej. Po podaniu ampicyliny, amoksycyliny lub innych antybiotyków (np. cefalosporyn lub makrolidów) może wystąpić swędząca osutka plamisto-grudkowa na skórze i błonach śluzowych[3]. W niektórych badaniach wykazano, że u 80–90% osób z mononukleozą, którym podano ampicylinę, występuje rozsiana, czerwona wysypka[4].
Rozpoznanie
W morfologii krwi obwodowej stwierdza się leukocytozę (10–20 tys./mm³) z limfocytozą i limfocytami atypowymi, > 10% ogólnej liczby krwinek białych. Często stwierdza się wzrost aktywności aminotransferaz. Rutynowa diagnostyka serologiczna opiera się nadal na obecności w surowicy krwi przeciwciał heterofilnych (odczyn Paula-Bunnella-Davidsohna). U dzieci, zwłaszcza poniżej 5 roku życia, przeciwciała heterofilne wykrywa się znacznie rzadziej niż u osób dorosłych. Obecnie u dzieci bada się przeciwciała swoiste, zwykle przeciwko antygenowi kapsydowemu (anty VCA) w klasie IgM.
W diagnostyce różnicowej należy uwzględniać cytomegalię oraz ostrą chorobę retrowirusową, która jest następstwem zakażenia wirusem HIV, i której objawy są bardzo podobne do mononukleozy.
Powikłania
Poważne powikłania występują w mniej niż 5% przypadków[5][6][7]:
- powikłania hematologiczne: ostra małopłytkowość, niedokrwistość hemolityczna, agranulocytoza, pancytopenia.
- powikłania ze strony OUN – porażenia nerwów czaszkowych (najczęściej nerwu twarzowego), padaczka, psychozy, zespół Guillaina-Barry’ego, zapalenie mózgu, poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego
- rzadko występuje zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie trzustki.
- utrudnienie oddychania (duszność ze stridorem)
- pęknięcie śledziony (rzadko)
- zapalenie wątroby (5-10% przypadków)
Chorobę inaczej znoszą dzieci, inaczej dorośli. Wraz z wiekiem organizm gorzej radzi sobie z chorobą i dłużej się po niej regeneruje. Mononukleoza upośledza odporność, dlatego chory narażony jest w późniejszym czasie na liczne infekcje oraz wnikanie patogenów (np. gronkowca złocistego)[potrzebny przypis].
Onkogenność EBV
Po przebyciu zakażenia pierwotnego wirus EB zostaje w ustroju w postaci latentnej. Miejscem latencji są limfocyty B, komórki nabłonka jamy ustnej i gardła, migdałki podniebienne. Reaktywacja EBV może prowadzić do monoklonalnej, niekontrolowanej limfoproliferacji. Uważa się, że EBV ma potencjał onkogenny i może mieć związek z ziarnicą złośliwą, chłoniakiem Burkitta[8][9], rakiem migdałków podniebiennych i ślinianek przyusznych oraz chłoniakami ośrodkowego układu nerwowego u chorych z AIDS i biorców przeszczepów.
Leczenie
Chorobę leczy się objawowo poprzez podawanie leków przeciwbólowych oraz przeciwgorączkowych[10], pozostanie w łóżku, stosowanie diety bogatej w witaminy. W przypadkach choroby z nasiloną obturacją górnych dróg oddechowych, małopłytkowością, powikłaniami neurologicznymi stosuje się kortykosterydy[10]. Leczenie przeciwwirusowe nie jest zalecane, rozważa się zastosowanie gancyklowiru i acyklowiru jedynie w przypadku współwystępowania u pacjenta zespołu limfoproliferacyjnego[10]. Nie ma szczepionki przeciwko mononukleozie[7].
Wskazane jest ograniczenie wysiłku fizycznego w przypadku powiększenia śledziony[10].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c Szczeklik i Gajewski 2017 ↓, s. 2383.
- ↑ J. Cozad. Infectious mononucleosis.. „Nurse Pract”. 21 (3), s. 14-6, 23, 27-8, Mar 1996. PMID: 8710247.
- ↑ Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2016/17. Mały podręcznik. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2016, s. 1133. ISBN 978-83-7430-491-7.
- ↑ BM. Kagan. Ampicillin rash.. „West J Med”. 126 (4), s. 333–5, Apr 1977. PMID: 855325.
- ↑ HB. Jenson. Acute complications of Epstein-Barr virus infectious mononucleosis.. „Curr Opin Pediatr”. 12 (3), s. 263-8, Jun 2000. PMID: 10836164.
- ↑ A. Aghenta, A. Osowo, J. Thomas. Symptomatic atrial fibrillation with infectious mononucleosis.. „Can Fam Physician”. 54 (5), s. 695-6, May 2008. PMID: 18474702.
- ↑ a b Samantha K. Dunmire , Kristin A. Hogquist , Henry H. Balfour , Infectious Mononucleosis, „Current topics in microbiology and immunology”, 390, 2015, s. 211–240, DOI: 10.1007/978-3-319-22822-8_9, ISSN 0070-217X, PMID: 26424648, PMCID: PMC4670567 [dostęp 2017-09-18] .
- ↑ D. Sitki-Green, M. Covington, N. Raab-Traub. Compartmentalization and transmission of multiple epstein-barr virus strains in asymptomatic carriers.. „J Virol”. 77 (3), s. 1840-7, Feb 2003. PMID: 12525618.
- ↑ V. Hadinoto, M. Shapiro, TC. Greenough, JL. Sullivan i inni. On the dynamics of acute EBV infection and the pathogenesis of infectious mononucleosis.. „Blood”. 111 (3), s. 1420-7, Feb 2008. DOI: 10.1182/blood-2007-06-093278. PMID: 17991806.
- ↑ a b c d Szczeklik i Gajewski 2017 ↓, s. 2384.
Bibliografia
- Pediatria. Podręcznik do Państwowego Egzaminu Lekarskiego i egzaminu specjalizacyjnego. Anna Dobrzańska, Józef Ryżko (red.). Wrocław: Urban&Partner, 2005, s. 718-719. ISBN 83-89581-25-6.
- Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2017. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2017. ISBN 978-83-7430-517-4.
Linki zewnętrzne
- Mononukleoza zakaźna w źródłach CDC (ang.)
- dr med. Ewa Duszczyk, Mononukleoza zakaźna, Medycyna Praktyczna [dostęp: 3.12.2012]