Nogale

Nogale
	Megapodiidae
	Swainson, 1837
	; Przedstawiciel rodziny – nogal brunatny (Alectura lathami)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	grzebiące
Rodzina	nogale
	Typ nomenklatoryczny
	Megapodius Gaimard, 1823
Podrodziny
	2 podrodziny – zobacz opis w tekście
	2 podrodziny – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nogale^[2], nogalowate (Megapodiidae) – rodzina ptaków z rzędu grzebiących (Galliformes).

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Rodzina nogali obejmuje gatunki lądowe, zamieszkujące Australię, Oceanię (w tym Nową Gwineę) oraz wyspy Azji Południowo-Wschodniej (Indonezja, Filipiny i należące do Indii Nikobary)^[3]^[4].

Cechy charakterystyczne[edytuj | edytuj kod]

Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:

krępa sylwetka
długość pomiędzy 28–70 cm^[5]
większość gatunków ubarwiona brązowo-czarno
pióra na głowie tworzą mały czub
większość gatunków żyje na dnie wilgotnych lasów strefy międzyzwrotnikowej (jedynie nogal prążkowany (Leipoa ocellata) zamieszkuje suchorośla)
mają nietypowy sposób inkubacji jaj. W zależności od obszaru korzystają z energii słonecznej, ciepła wydzielanego podczas gnicia czy energii geotermalnej. Gniazdo stanowi bądź niewielkie zagłębienie w ziemi, bądź kopiec usypany ze szczątków roślinnych i obsypany ziemią o średnicy około 3 m i wysokości ok. 1 m. W przypadku składania jaj w kopcu gnijących roślin, ze względu na bardzo gwałtowny początek gnicia w strefie klimatu równikowego, samiec kontroluje temperaturę wewnątrz kopca dziobem i reguluje ją, usuwając lub dodając materiał. Dopiero po ustaleniu się odpowiedniej temperatury dopuszcza samicę, aby złożyła jaja.
pomimo długiego czasu i wysiłku spędzonego nad inkubacją jaj, nogale to jedyne ptaki, które nie zajmują się wyklutymi pisklętami. Młode samo musi wykopać się z kopca, ale natychmiast jest zdolne do lotu i samodzielnie szuka pożywienia^[6].

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodziny należą następujące podrodziny^[2]:

Talegallinae Bonaparte, 1842 – nogale większe
Megapodiinae Swainson, 1837 – nogale czubate

Opisano również rodzaje wymarłe nie sklasyfikowane w żadnej z powyższych podrodzin:

†Mwalau – jedynym przedstawicielem jest wymarły gatunek Mwalau walterlinii z wyspy Efate (Vanuatu)^[7]
†Ngawupodius – jedynym przedstawicielem jest wymarły, oligoceński gatunek Ngawupodius minya z Australii^[8]
†Garrdimalga – jedynym przedstawicielem jest wymarły, plejstoceński gatunek Garrdimalga mcnamarai z Australii^[9]
†Latagallina^[9]

Przedstawicielem rodziny może też być wymarły (plejstoceński lub holoceński) gatunek Megavitiornis altirostris z wysp Fidżi^[8]; Worthy i współpracownicy (2016) zaliczają go jednak do odrębnej rodziny Sylviornithidae^[10].

Kladogram obejmujący współcześnie żyjące gatunki z rodziny Megapodiidae^[11]:

Megapodiidae

Talegalla jobiensis

	Talegalla cuvieri

	Talegalla fuscirostris

Leipoa ocellata

Alectura lathami

	Aepypodius bruijnii

	Aepypodius arfakianus

Macrocephalon maleo

Eulipoa wallacei

	Megapodius cumingii

	Megapodius tenimberensis

Megapodius nicobariensis

Megapodius laperouse

	Megapodius layardi

	Megapodius pritchardii

Megapodius bernsteinii

Megapodius geelvinkianus

Megapodius reinwardt

Megapodius eremita

Megapodius decollatus

	Megapodius freycinet

	Megapodius forsteni

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ W. Swainson: On the natural history and classification of birds. Cz. 2. London: John Taylor, 1837, s. 350, seria: Cabinet cyclopaedia. Natural history. (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Megapodiidae Lesson, 1831 - nogale - Megapodes (wersja 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-01-30].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Megapodes, guans, guineafowl, New World quail. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-17]. (ang.).
↑ Megapodes (Megapodiidae). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (ang.).
↑ Andrew Elliott: Family Megapodiidae (Megapodes). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 2: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1994, s. 278. ISBN 84-87334-15-6. (ang.).
↑ Henryk Szarski: Historia zwierząt kręgowych. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.
↑ Trevor H. Worthy, Stuart Hawkins, Stuart Bedford i Matthew Spriggs. Avifauna from the Teouma Lapita Site, Efate Island, Vanuatu, including a New Genus and Species of Megapode. „Pacific Science”. 69 (2), s. 205–254, 2015. DOI: 10.2984/69.2.6. (ang.).
↑ ^a ^b Walter E. Boles. Systematics of the fossil Australian giant megapodes Progura (Aves: Megapodiidae). „Oryctos”. 7, s. 195–215, 2008. (ang.).
↑ ^a ^b Elen Shute, Gavin J. Prideaux i Trevor H. Worthy. Taxonomic review of the late Cenozoic megapodes (Galliformes: Megapodiidae) of Australia. „Royal Society Open Science”. 4 170233, 2017. DOI: 10.1098/rsos.170233. (ang.).
↑ Trevor H. Worthy, Miyess Mitri, Warren D. Handley, Michael S. Y. Lee, Atholl Anderson i Christophe Sand. Osteology Supports a Stem-Galliform Affinity for the Giant Extinct Flightless Bird Sylviornis neocaledoniae (Sylviornithidae, Galloanseres). „PLoS ONE”. 11 (3), s. e0150871, 2016. DOI: 10.1371/journal.pone.0150871. (ang.).
↑ J. Boyd III: Megapodiidae: Megapodes. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-07]. (ang.).

[swa-1] W. Swainson: On the natural history and classification of birds. Cz. 2. London: John Taylor, 1837, s. 350, seria: Cabinet cyclopaedia. Natural history. (ang.).

[eko-2] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Megapodiidae Lesson, 1831 - nogale - Megapodes (wersja 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-01-30].

[ioc-3] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Megapodes, guans, guineafowl, New World quail. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-17]. (ang.).

[ibc-4] Megapodes (Megapodiidae). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (ang.).

[hbw2-5] Andrew Elliott: Family Megapodiidae (Megapodes). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 2: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1994, s. 278. ISBN 84-87334-15-6. (ang.).

[6] Henryk Szarski: Historia zwierząt kręgowych. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.

[Mwalau-7] Trevor H. Worthy, Stuart Hawkins, Stuart Bedford i Matthew Spriggs. Avifauna from the Teouma Lapita Site, Efate Island, Vanuatu, including a New Genus and Species of Megapode. „Pacific Science”. 69 (2), s. 205–254, 2015. DOI: 10.2984/69.2.6. (ang.).

[Progura-8] Walter E. Boles. Systematics of the fossil Australian giant megapodes Progura (Aves: Megapodiidae). „Oryctos”. 7, s. 195–215, 2008. (ang.).

[RSOS17-9] Elen Shute, Gavin J. Prideaux i Trevor H. Worthy. Taxonomic review of the late Cenozoic megapodes (Galliformes: Megapodiidae) of Australia. „Royal Society Open Science”. 4 170233, 2017. DOI: 10.1098/rsos.170233. (ang.).

[PLoSONE113-10] Trevor H. Worthy, Miyess Mitri, Warren D. Handley, Michael S. Y. Lee, Atholl Anderson i Christophe Sand. Osteology Supports a Stem-Galliform Affinity for the Giant Extinct Flightless Bird Sylviornis neocaledoniae (Sylviornithidae, Galloanseres). „PLoS ONE”. 11 (3), s. e0150871, 2016. DOI: 10.1371/journal.pone.0150871. (ang.).

[tif-11] J. Boyd III: Megapodiidae: Megapodes. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-07]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]