Żebrowiec górski

Żebrowiec górski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	żebrowiec
Gatunek	żebrowiec górski
	Nazwa systematyczna
	Pleurospermum austriacum (L.) Hoffm.; Gen. Pl. Umbell. x 1814
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żebrowiec górski (Pleurospermum austriacum (L.) Hoffm.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Występuje w Europie, w tym także w Polsce.

Rozmieszczenie geograficzne

Rośnie od Francji na zachodzie do Ukrainy na wschodzie, od Włoch i Bułgarii na południu po Szwecję i kraje bałtyckie na północy^[3].

W Polsce występuje w górach (w Karpatach i Sudetach), na rozproszonych stanowiskach w pasie wyżyn oraz na północy – po zachodniej i wschodniej stronie doliny dolnej Wisły^[4].

Morfologia

Pokrój: Tęga roślina zielna z grubym, często bulwiasto zgrubiałym kłączem, u nasady pędu z tuniką z pozostałości liści. Łodyga jest gruba, pusta w środku, bruzdowana, naga, o wysokości od 0,6 do 2 m^[5] (zazwyczaj 1–1,5 m^[6]).
Liście: Ciemnozielone i błyszczące, na brzegu szorstkie^[5]. Dolne liście są długoogonkowe o blaszce w zarysie trójkątnie jajowatej, 2–3-krotnie pierzastej^[5]. Odcinki ostatniego rzędu są jajowatolancetowate, zbiegające po osadce, ząbkowane, delikatnie orzęsione na brzegu^[6]; na szczytach ząbków znajduje się chrząstkowate ostrze^[5]. Górne liście u nasady z pochwami obłonionymi na brzegu, są mniejsze i słabiej podzielone od dolnych^[5].
Kwiaty: Zebrane w liczne, ustawione na jednym poziomie baldachy złożone (baldachy boczne wyrastają na długich szypułach). Pokrywy są liczne i pierzasto wcinane. Pokrywki lancetowate, odgięte, o długości szypułki^[6], na brzegu obłonione^[5]. Ząbki kielicha krótkie. Płatki korony białe, zaokrąglone, o długości do 3–4 mm^[6]^[5].
Owoce: Rozłupnie o długości 5–8 mm^[6] (czasem do 10 mm^[5]), krótsze od szypułek^[6]. Krążek miodnikowy na szczycie owocu niski, z karbowanym brzegiem, zwieńczony dwiema szyjkami słupka od niego dłuższymi^[5].

Biologia i ekologia

Roślina dwuletnia i bylina^[5], hemikryptofit^[7]. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Rośnie na skałach, zboczach, w zaroślach i lasach oraz nad potokami^[5]. Gatunek charakterystyczny zespołu wysokogórskich traworośli Bupleuro-Calamagrostietum arundinaceae^[8].

Liczba chromosomów 2n =22^[7].

Zagrożenia i ochrona

Gatunek wymieniony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[9].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-12-18] (ang.).
↑ Pleurospermum austriacum (L.) Hoffm., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-07-08] .
↑ Zając A., Zając M.: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej, Instytut Botaniki, Uniwersytet Jagielloński, 2001, s. 412. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 46 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny polskie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969
↑ ^a ^b Rutkowski Lucjan: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-12-18] (ang.).

[powo-3] Pleurospermum austriacum (L.) Hoffm., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-07-08] .

[4] Zając A., Zając M.: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej, Instytut Botaniki, Uniwersytet Jagielloński, 2001, s. 412. ISBN 978-83-61191-72-8.

[koczwara-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 46 .

[szafer-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny polskie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969

[klucz-7] Rutkowski Lucjan: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[8] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]