Pyszczyn (województwo dolnośląskie)
Na mapach: 
50°59′14″N 16°32′14″E/50,987222 16,537222
50°59′14″N 16°32′14″E/50,987222 16,537222| wieś | |
 Pałac w Pyszczynie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
188[2] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
58-121[3] |
| SIMC |
0857189 |
Położenie na mapie gminy Żarów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu świdnickiego  | |
| 50°59′14″N 16°32′14″E/50,987222 16,537222[1]
| |
Pyszczyn (niem. Pitschen) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Żarów.
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[4]:
- zespół pałacowy:
- pałac, wczesnoklasycystyczny, rozbudowany w latach 1794-1796[5], restaurowany w 1882 r., częściowo zdewastowany w 1945 r. Rozplanowany na rzucie podkowy, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachami dwuspadowymi z lukarnami, o skromnych podziałach elewacji, silniej zaakcentowanej zdwojonymi pilastrami korynckimi ujmującymi portal głównego wejścia podkreślony na tle dachu półkolistym szczytem. Nad portalem znajduje się kartusz z herbami Heinricha Gottfrieda von Spätgen (L)[6] i jego żony Anny Barbary von Oexle zu Friedenberg[7] oraz medalion z datą renowacji Renov. MDCCXXVI. Już w XIII w. istniał we wsi zamek, który do 1277 r. należał do Henryka IV Prawego[8], księcia wrocławskiego. W tym samym roku znalazł się w księstwie legnickim. W roku 1339 książę Bolko II podarował wieś Johannowi von Tschirn, którego potomkowie byli właścicielami do 1520 r. W tym czasie, przed 1365 r. istniał tu mały dwór obronny. W latach 1520-1725 Pyszczyn należał do rodziny von Reichenbach. Następnie, w roku 1727 biskup Ludwik Franciszek neuburski wydzierżawił majątek Heinrichowi Gottfriedowi baronowi von Spaetgen. Josefa Barbara, córka Heinricha Gottfrieda, wyszła za mąż za Friedricha Rudolfa hrabiego von Matuschka und Toppolczan[8] i wniosła mu w wianie posiadłości. W XIX w. właścicielem był m.in. Joseph Maximilian hrabia von Matuschka und Toppolczan baron von Spaetgen. To on właśnie założył teatr, przebudowując budynek dawnego spichlerza. Przedstawienia odbywały się w nim do połowy XIX w. W teatrze grywali von Matuschka-Toppolczanowie, a na ich amatorskie przedstawienia, których premier było nawet kilka w roku, zjeżdżały się tutaj wszystkie liczące się okoliczne rodziny[8]. Ostatnim właścicielem z tej rodziny był Heinrich Gottfried von Matuschka-Toppolczana, który zginął w lutym 1945 r., kiedy do Pyszczyna weszła armia radziecka. Heinrich Gottfried postanowił nie opuszczać swojej ziemi rodzinnej i nie uciekł z innymi mieszkańcami wsi. Rosjanie zabili go, a sam pałac ograbili i zdewastowali[8]. Po wojnie pałac został upaństwowiony, a jego właścicielem był PGR w Szczepanowie. W 1987 r. w murze okalającym rezydencję znaleziono butelkę z informacją z 1923 r. Zamurował ją tam asystent gospodarczy Matuschków. Na firmowym papierze zanotowano m.in. wyliczenie gatunków zwierząt hodowanych w gospodarstwie i wytłumaczenie, że budowa muru była konieczna. Powstał z powodu częstych włamań[8]. Administracja zmuszona była do tego ze względu na panujące niepokoje i częste włamania, przygotowywane i wykonywane komunistyczną ręką. Owe w większości elementy obce starają się być użyteczne narodowi, urzeczywistniając swe fantastyczne plany. Ale w ich szeregach znajdują się elementy, które wkroczyły na nieuczciwą drogę w nadziei szybkiego wzbogacenia się bez uczciwej pracy[9]. W pałacu znajdowały się mieszkania prywatne. Obiekt należał do AWRSP. W sierpniu 2013 r. pałac zakupiła osoba prywatna za ponad 848 tys. zł[8]. Na półkolistym portalem z wejściem do skrzydła bocznego płycina z herbem von Matuschka i datą renowacji Renovatum anno 1882[10].
- park, z końca XVII-XIX w.
- teatr, obecnie budynek gospodarczy, z 1783 r.
-
Herb von Matuschka
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 113532
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1068 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 172. [dostęp 2012-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 312
- ↑ Pyszczyn. naszlaku.com. [dostęp 2023-07-30]. (pol.). W 1727 r. biskup wydzierżawił majątek Heinrichowi Gottfriedowi bar. von Spaetgen
- ↑ Heinrich Gottfried von Spaetgen. geni.com. [dostęp 2023-07-30]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Lucyna Róg, Piękny pałac z długą historią sprzedany za prawie 850 tys. zł. wroclaw.gazeta.pl. [dostęp 2013-08-30].
- ↑ M. Perzyński Zamki, twierdze i pałace Dolnego Śląska i Opolszczyzny
- ↑ Pyszczyn - pałac. Portal skrzydłą bocznego, dobudowanego w latach 1794-1796 z inicjatywy hrabiego Josefa Maximiliana von Matuschka-Toppolczan. polska-org.pl. [dostęp 2023-07-29]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rezydencje ziemi świdnickiej, zespół redakcyjny: W. Rośkowicz, S. Nowotny, R. Skowron, Świdnica 1997, s. 47
- R. M. Łuczyński, Zamki i pałace Dolnego Śląska- Sudety i Przedgórze Sudeckie, 1997
- M. Perzyński Zamki, twierdze i pałace Dolnego Śląska i Opolszczyzny
