Pałac w Pyszczynie
50°59′12″N 16°32′16″E/50,986667 16,537778 nr rej. zespół A/4501/653/WŁ z 25.05.1977, park 718/WŁ z 17.02.1979
| |
 Pałac w Pyszczynie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Ważniejsze przebudowy |
1794-96 |
| Kolejni właściciele |
Reichenbachowie, Ludwik Franciszek von Pfalz-Neuburg, Heinrich Gottfried von Spaetgen, Friedrich Rudolf hr. von Matuschka und Toppolczan, Joseph Maximilian hr. von Matuschka und Toppolczan br. von Spaetgen |
Położenie na mapie gminy Żarów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu świdnickiego  | |
| 50°59′12″N 16°32′16″E/50,986667 16,537778
| |
Pałac w Pyszczynie – zabytkowy pałac rozbudowany w 1794 r. z wcześniejszego dworu w Pyszczynie[1] – wsi w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Żarów.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Już w XIII w. istniał we wsi zamek, który do 1277 r. należał do Henryka IV Prawego,[2] księcia wrocławskiego. W tym samym roku znalazł się w księstwie legnickim. W roku 1339 książę Bolko II podarował wieś Johannowi von Tschirn, którego potomkowie byli właścicielami do 1520 r. W tym czasie, przed 1365 r. istniał tu mały dwór obronny. W latach 1520-1725 Pyszczyn należał do rodziny von Reichenbach. Następnie, w roku 1727 biskup Ludwik Franciszek neuburski wydzierżawił majątek Heinrichowi Gottfriedowi baronowi von Spaetgen. Josefa Barbara, córka Heinricha Gottfrieda, wyszła za mąż za Friedricha Rudolfa hrabiego von Matuschka und Toppolczan[2] i wniosła mu w wianie posiadłości. W XIX w. Właścicielem był m.in. Joseph Maximilian hrabia von Matuschka und Toppolczan baron von Spaetgen. To on właśnie założył teatr, przebudowując budynek dawnego spichlerza. Przedstawienia odbywały się w nim do połowy XIX w. W teatrze grywali von Matuschka-Toppolczanowie, a na ich amatorskie przedstawienia, których premier było nawet kilka w roku, zjeżdżały się tutaj wszystkie liczące się okoliczne rodziny[2]. Ostatnim właścicielem z tej rodziny był Heinrich Gottfried von Matuschka-Toppolczana, który zginął w lutym 1945 r., kiedy do Pyszczyna weszła armia radziecka. Heinrich Gottfried postanowił nie opuszczać swojej ziemi rodzinnej i nie uciekł z innymi mieszkańcami wsi. Rosjanie zabili go, a sam pałac ograbili i zdewastowali[2]. Po wojnie pałac został upaństwowiony, a jego właścicielem był PGR w Szczepanowie. W 1987 r. w murze okalającym rezydencję znaleziono butelkę z informacją z 1923 r. Zamurował ją tam asystent gospodarczy Matuschków. Na firmowym papierze zanotowano m.in. wyliczenie gatunków zwierząt hodowanych w gospodarstwie i wytłumaczenie, że budowa muru była konieczna. Powstał z powodu częstych włamań[2]. Administracja zmuszona była do tego ze względu na panujące niepokoje i częste włamania, przygotowywane i wykonywane komunistyczną ręką. Owe w większości elementy obce starają się być użyteczne narodowi, urzeczywistniając swe fantastyczne plany. Ale w ich szeregach znajdują się elementy, które wkroczyły na nieuczciwą drogę w nadziei szybkiego wzbogacenia się bez uczciwej pracy[3]. W pałacu znajdowały się mieszkania prywatne. Obiekt należał do AWRSP. W sierpniu 2013 r. pałac zakupiła osoba prywatna za ponad 848 tys. zł[2].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Pałac wczesnoklasycystyczny, rozbudowany w latach 1794-96[4], restaurowany w 1882 r., częściowo zdewastowany w 1945 r. Pałac rozplanowany na rzucie podkowy, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachami dwuspadowymi z lukarnami, o skromnych podziałach elewacji, silniej zaakcentowanej podwójnymi pilastrami korynckimi ujmującymi po bokach barokowy portal głównego wejścia podkreślony na tle dachu półkolistym szczytem. Nad portalem znajduje się kartusz z herbami Heinricha Gottfrieda von Spätgen (1664-1750, L)[5][6][7] i jego żony Anny Barbary von Oexle zu Friedenberg (1686-1754, P)[8] oraz medalionem z datą renowacji Renov. MDCCXXVI (1726)[9]. Na półkolistym portalem wejściowym do bocznego skrzydła pałacu znajduje się płycina z herbem hrabiów von Matuschka i datą renowacji na szarfie Renovatum anno 1882. Przy pałacu park, z końca XVII-XIX w. oraz teatr, obecnie budynek gospodarczy, z 1783 r.
-
Herb von Spaetgen -
Herb Oexle zu Friedenberg -
Herb von Matuschka
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 176. [dostęp 2014-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ a b c d e f Lucyna Róg, Piękny pałac z długą historią sprzedany za prawie 850 tys. zł. wroclaw.gazeta.pl. [dostęp 30.8.13].
- ↑ M. Perzyński Zamki, twierdze i pałace Dolnego Śląska i Opolszczyzny
- ↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 312
- ↑ Heinrich Gottfried von Spätgen. geni.com. [dostęp 2023-07-30]. (pol.).
- ↑ Pyszczyn. naszlaku.com. [dostęp 2023-07-30]. (pol.). W 1727 r. biskup wydzierżawił majątek Heinrichowi Gottfriedowi bar. von Spaetgen
- ↑ Pałac w Pyszczynie i jego rozbudowa według planów Carla Lüdecke. izba.centrum.zarow.pl. [dostęp 2023-07-30]. (pol.).
- ↑ Anna Barbara von Oexle zu Friedenberg. geni.com. [dostęp 2023-07-30]. (pol.).
- ↑ Pyszczyn - pałac. Portal skrzydłą bocznego, dobudowanego w latach 1794-1796 z inicjatywy hrabiego Josefa Maximiliana von Matuschka-Toppolczan. polska-org.pl. [dostęp 2023-07-29]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rezydencje ziemi świdnickiej, zespół redakcyjny: W. Rośkowicz, S. Nowotny, R. Skowron, Świdnica 1997, s. 47.