Salep
Salep (tur. sahlep, arab. سحلب saḥlab, azer. səhləb) – napój przyrządzany ze sproszkowanych bulw storczyka męskiego, znany w kuchni tureckiej i w kuchni bałkańskiej. Nazwa pochodzi od arabskiego określenia ḥasyu al-tha`lab, oznaczającego lisie jądra (od charakterystycznego kształtu bulw storczyka).
W tradycji kulturowej[edytuj | edytuj kod]
Napoje podobne do salepu były znane w starożytnym Rzymie pod nazwą satyrion i priapiscus. Upowszechnił się początkowo w Turcji i na Bliskim Wschodzie, a następnie także w krajach Europy Zachodniej, zanim upowszechniła się kawa i herbata. Salep podawano w kawiarniach, zwłaszcza w okresie zimowym, z uwagi na jego właściwości rozgrzewające. Napój był popularny w XVII i XVIII w. w Anglii – dr Percival zalecał, aby dodawać proszku salepowego do pieczenia słodkiego pieczywa[1]. John Hill określał salep jako odpowiednik chińskiego żeńszenia, podając że ludzie Wschodu traktują go jako afrodyzjak i lek na regenerację organizmu[2]. Według encyklopedii Willicha (1802) dodatek salepu miał hamować fermentację mleka i zapobiegać szkorbutowi.
W Anglii podawano salep (saloop) aromatyzowany kwiatem pomarańczy i wodą różaną. Sprzedawcy salepu byli powszechnym zjawiskiem w chłodne dni zarówno na ulicach Londynu, jak i Stambułu[3]. Aytoun Ellis w swojej Historii kawiarni określa salep mianem „kawy dla ubogich”, cenionej przez tych, dla których cena filiżanki kawy była zbyt wysoka[4]. Kiedyś za najbardziej aromatyczny uważano salep przygotowywany z dzikich storczyków; z czasem zaczęły dominować storczyki uprawiane. Szczególnie ceniono salep pochodzący z regionu Kahramanmaraş w Turcji, wyróżniający się specyficznym aromatem.
Współcześnie salep najczęściej jest przygotowany z proszku instant, z mlekiem i cynamonem. Proszek ten (zwany też mączką salepową) wykorzystuje się także do przyrządzania lodów i puddingów.
Przepis na salep[edytuj | edytuj kod]
Zmieszaj dwie łyżeczki proszku salepowego z niewielką ilością wody. Mieszaj delikatnie, a następnie dodaj pintę wody i umieść płyn na ogniu. Pozwól, aby płyn gotował się przez pięć minut, wymieszaj go, a następnie dodaj do smaku skórki z cytryny. Dobrym dodatkiem do salepu jest wino lub mleko. Dodaj cukru do smaku[5].
Walory zdrowotne[edytuj | edytuj kod]
W Dykcyonarzu Roślinnym Krzysztofa Kluka z roku 1808 picie salepu zaleca się na biegunki, suchoty i dla wyniszczonych chorobą organizmów. Był także zalecany „dla oziębłych do sprawy małżeńskiej”.
W literaturze[edytuj | edytuj kod]
W powieści Ismaila Kadare Pałac snów, urzędnicy osmańscy zatrudnieni w tytułowej instytucji, zajmującej się zbieraniem i analizą snów poddanych, podczas przerw w pracy piją salep, traktując go jako napój rozgrzewający.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Arnold James Cooley: A Cyclopaedia of Six Thousand Practical Receipts, and Collateral Information in the Arts, Manufactures, and Trades: Including Medicine, Pharmacy, and Domestic Economy. Designed as a Compendious Book of Reference for the Manufacturer, Tradesman, Amateur, and Heads of Families. London 1850, s. 138.
- ↑ J. Hill: A history of the materia medica: containing descriptions of all the substances used in medicine. London 1751, s. 633.
- ↑ Alice Arndt: Seasoning Savvy: How to Cook with Herbs, Spices, and Other Flavorings. London 1999, s. 201.
- ↑ Aytoun Ellis: A History of the Coffee-houses. Secker & Warburg, 1956, s. 47-48.
- ↑ Lady Cust: The Invalid's Own Book: A Collection of Recipes from Various Books and Various Countries. London 1853, s. 44.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Charles Knight: Penny Cyclopaedia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London 1841, s. 345.
- Anthony Willich: The domestic encyclopaedia: or, A dictionary of facts, and useful knowledge, comprehending a concise view of the latest discoveries, inventions, and improvements, chiefly applicable to rural and domestic economy. London 1802.