Saltaire
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Dawne hale fabryczne Saltaire od strony Leeds and Liverpool Canal | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Spełniane kryterium |
Kulturowe: ii, iv |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2001 |
Położenie na mapie Anglii  | |
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii  | |
 53°50′13,999″N 1°47′25,001″W/53,837222 -1,790278
| |
Saltaire – wiktoriańskie modelowe miasteczko położone w Shipley, części miasta Bradford, w hrabstwie West Yorkshire w Anglii. Wiktoriański Salt's Mill i związana z nim dzielnica mieszkaniowa położona nad rzeką Aire oraz kanałem Leeds – Liverpool są wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO i są jednym z punktów na Europejskim Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Saltaire zostało zbudowane w 1851 roku przez Sir Titusa Salta, wiodącego przemysłowca w przemyśle wełnianym Yorkshire. Nazwa wsi jest połączeniem nazwiska założyciela i nazwy rzeki. Salt przeniósł swoją działalność (pięć osobnych fabryk) z Bradford do tego miejsca w pobliżu Shipley, aby umieścić swoją dużą fabrykę włókienniczą przy kanale Leeds – Liverpool oraz w przy linii kolejowej. Salt zatrudniał lokalnych architektów Francisa Lockwooda i Richarda Mawsona[1].
Salt budował zgrabne kamienne domy dla swoich robotników (znacznie lepsze niż slumsy w Bradford), umywalnie z bieżącą wodą, łaźnie, szpital i instytut rekreacji i edukacji, z biblioteką, czytelnią, salą koncertową, salą bilardową i laboratorium naukowym. Wieś miała szkołę dla dzieci robotników, ogródki działkowe, park i przystań[2]. Wspierał także lokalne inicjatywy, takie jak założenie zespołu bębniarzy i flecistów dla chłopców w wieku szkolnym i orkiestrę dętą, prekursora dzisiejszego zespołu Hammonds Saltaire, dla mężczyzn z wioski[3].
Dzięki połączeniu wysokiej jakości mieszkań, zatrudnienia, rekreacji, placówek edukacyjnych i usług socjalnych, wzorcowe miasto stanowiło przełomowy przykład oświeconego planowania urbanistycznego z XIX wieku[4][5].
Sir Titus zmarł w 1876 roku i został pochowany w mauzoleum przylegającym do kościoła kongregacyjnego. Kiedy zmarł syn Sir Titusa Salta, Titus Salt Junior, Saltaire zostało przejęte przez spółkę, która obejmowała Sir Jamesa Robertsa z Haworth.
Salts Mill dzisiaj[edytuj | edytuj kod]
Fabryka tekstyliów w Salts Mill została zamknięta w lutym 1986 roku. W następnym roku Jonathan Silver kupił budynek i rozpoczął jego renowację[1]. Dziś jest tu centrum kultury i handlu[6]. W głównym budynku fabryki znajdują się:
- galeria sztuki 1853: kilka dużych pomieszczeń poświęconych dziełom znanego bradfordczyka, artysty Davida Hockneya: obrazy, rysunki, fotomontaże i elementy scenografii.
- firmy przemysłowe, w tym producent elektroniki ARRIS International plc (dawniej Pace plc).
- sklepy sprzedające książki, artykuły artystyczne, biżuterię, odzież outdoorową, antyki, garnitury, rowery i artykuły gospodarstwa domowego; ostatni zawiera utwory znanych projektantów, takich jak Alvar Aalto i Philippe Starck.
- restauracje i kawiarnie.
Zdjęcia[edytuj | edytuj kod]
-
Victoria Hall, Saltaire Village -
Salts Mill -
Salts Mill i rzeka Aire -
Salts Mill -
Wewnątrz Saltaire Congregational Church
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Greenhalf 1997 ↓.
- ↑ Holroyd 1873.
- ↑ Hammonds Band.
- ↑ Bell, C. i R. (1972) City Fathers: The early history of town planning in Britain, Penguin, Harmondsworth.
- ↑ Cherry, G. (1979) „The Town Planning Movement and the Late Victorian City”, Transactions of the Institute of British Geographers, New Series, tom. 4, nr 2, s. 306–319.
- ↑ Salts Mill Saltaire Bradford – A Project Completed [online], www.toppandco.com [dostęp 2019-03-09].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jim Greenhalf: Salt & Silver: A Story of Hope. Bradford Libraries, 1997. ISBN 0-907734-52-9.
- Julia Bolton Holloway: Sir James Roberts. [dostęp 2009-10-17].
- Abraham Holroyd: Saltaire and its Founder. Piroisms Press, 2000. ISBN 0-9538601-0-8.
