Zamek Królewski w Sanoku: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne redakcyjne, drobne merytoryczne |
→Wykopaliska archeologiczne: drobne merytoryczne |
||
| Linia 73: | Linia 73: | ||
* w latach 1977-78 wykopaliska archeologiczne prowadził M.Sydoruk |
* w latach 1977-78 wykopaliska archeologiczne prowadził M.Sydoruk |
||
* w latach 1981-84 wykopaliska archeologiczne prowadziła M.Zielińska, badania architektoniczne J.T. Frazik |
* w latach 1981-84 wykopaliska archeologiczne prowadziła M.Zielińska, badania architektoniczne J.T. Frazik |
||
* 1997 - M.Zielińska-Durda |
|||
[[Plik:Władysław Opolczyk seal 1378.PNG|100px|left|thumb|Pieczęć konna Władysława Opolczyka z [[1378]]<ref>W zamku gościł dwukrotnie książę Władysław Opolczyk [[27 lutego]] [[1377]] przywilejem księcia [[Władysław Opolczyk|Władysława Opolczyka]] darowano franciszkanom lwowskim drewniany kościół Matki Bożej poza murami miasta i dworek na klasztor. Wizyty księcia w Sanoku jako Namiestnika Rusi odnotowano jeszcze [[14 grudnia]] [[1372]], 24 – [[31 maja]] [[1373]], [[23 listopada]] [[1374]], [[15 marca]] [[1376]], [[23 listopada]] [[1376]], [[14 października]] [[1377]], oraz w roku [[1378]].</ref>]] |
[[Plik:Władysław Opolczyk seal 1378.PNG|100px|left|thumb|Pieczęć konna Władysława Opolczyka z [[1378]]<ref>W zamku gościł dwukrotnie książę Władysław Opolczyk [[27 lutego]] [[1377]] przywilejem księcia [[Władysław Opolczyk|Władysława Opolczyka]] darowano franciszkanom lwowskim drewniany kościół Matki Bożej poza murami miasta i dworek na klasztor. Wizyty księcia w Sanoku jako Namiestnika Rusi odnotowano jeszcze [[14 grudnia]] [[1372]], 24 – [[31 maja]] [[1373]], [[23 listopada]] [[1374]], [[15 marca]] [[1376]], [[23 listopada]] [[1376]], [[14 października]] [[1377]], oraz w roku [[1378]].</ref>]] |
||
Wersja z 09:14, 26 lip 2011
 nr rej. A–65 z 27 listopada 1952
| |
 Widok zamku od. ul. Rybickiego (Sosenki) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Zamkowa |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny |
renesansowo-klasycystyczny |
| Zniszczono |
1915 |
| Odbudowano |
1934 |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele |
|
Położenie na mapie Polski  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} | |
Zamek Króleski w Sanoku – zamek sięgający swoją historią średniowiecza, obecnie będący siedzibą Muzeum Historycznego, znajdujący się przy ul. Zamkowej w Sanoku.
Historia
Najstarsza wzmianka o grodzie w Sanoku pochodzi z roku 1150 i została spisana w ruskim Latopisie Hipackim [2]. Ruski kronikarz wspomina w niej o wyprawie króla Gejzy II na Ruś podczas której zajął grody Sanok i Przemyśl. Obecny zamek położony jest na wzgórzu 317 m n.p.m. nad stromym zboczem od strony wschodniej u podnóża którego przepływała rzeka San, obecnie potok Płowiecki. Prowadzone prace archeologiczne potwierdziły istnienie wczesnośredniowiecznego grodu obronnego na północnej stronie wzgórza zamkowego.
Starostwo i kasztelania na zamku w Sanoku
1339-1772
W roku 1339 piastowski książę Bolesław Jerzy Trojdenowicz wydał przywilej, w którym nadał Sanokowi prawo miejskie magdeburskie. W czasach piastowskich po odzyskaniu przez króla Kazimierza Wielkiego Grodów Czerwieńskich, na obecnym wzgórzu zamkowym został wybudowany zamek królewski otoczony następnie murem obronnym. Król w okresie swojego panowania gościł na sanockim zamku trzykrotnie. Następnie w okresie panowania króla Władysława Jagiełły, na sanockim zamku 2 maja 1417 odbyła się królewska uczta weselna z nowo poślubioną wybranką księżniczką Elżbietą Granowską. Dla kolejnej królowej Zofii zamek sanocki był jej ostatnim domem aż do śmierci w roku 1461. Od czasów króla Władysława Jagiełły zamek królewski w Sanoku stanowił już oprawę małżonek królewskich. Kolejną władczynią zamku była Bona Sforza małżonka króla Zygmunta I Starego, która nigdy w Sanoku nie przebywała, natomiast z jej polecenia marszałek Mikołaj Wolski przebudował gotycki sanocki zamek na styl renesansowy. Prace budowlane trwały w latach 1523-1548. W latach 1555-1556 zamek był siedzibą królowej Izabeli Jagiellonki po jej ucieczce z Węgier. Od początku XV do połowy XVI wieku zamek sanocki był również siedzibą Sądu Wyższego Prawa Niemieckiego. Zamek był dwu kondygnacyjny, w piwnicach obywały się posiedzenia sądów, natomiast 2 górne piętra przeznaczone były dla oficjalistów. Obok stała wieża w której odbywali kary skazani za przewinienia. Akta grodzkie trzmano w osobnym budynku obok mostu[3]. Na zamku swoje urzędy sprawowali starostowie oraz kasztelani sanoccy. Pod koniec XVI wieku zamek uległ dalszej rozbudowie, dobudowane zostało wówczas skrzydło południowe. Na przełomie XVII/XVIII wieku dobudowano skrzydło północne.
1772-1918
Ostatnia obrona zamku miała miejsce w roku 1809 w okresie wojen napoleońskich, w czasie której męstwem odznaczył się Zygmunt Krasiński, ostatni obrońca zamku, który fortelem powstrzymał nacierające oddziały austriackie. W okresie zaborów zamek był również siedzibą starostwa. Upadek zamku nastąpił pod koniec XIX oraz na początku XX wieku. W roku 1915 po inwazji rosyjskiej, rozebrane zostało skrzydło południowe. Od tego okresu do czasów współczesnych zamek zachował się w niezmienionej formie.
W okresie międzywojennym od roku 1934 zamek pełnił funkcję Muzeum Ziemi Sanockiej, a badania z zakresu historii ziemi sanockiej prowadził Adam Fastnacht.
1939-1945
We wrześniu 1939 roku zamek został splądrowany[4], później w okresie okupacji urządzono na zamku Muzeum Lemkowszczyzny. W tym czasie do czerwca 1941 sanocki zamek znajdował się naprzeciwko Linii Mołotowa, ponieważ granica sowiecko-niemiecka została wytyczona wzdłuż wschodniego podnóża zamku nad rzeką San. Niemcy wybudowali na wzgórzu zamkowym jeden z elementów systemu obrony przygranicznej - betonowy bunkier pod placem zamkowym, który wchodził w skład umocnień tzw. "Pozycji Granicznej Galicja". Wejście do bunkra znajduje się po wschodniej i zachodniej stronie wzgórza zamkowego. W sierpniu roku 1944 lokalne władze niemieckie wywiozły z sanockiego zamku ocalałe najstarsze pamiątki kultury polskiej, część z nich została odnaleziona po wojnie w okolicach Legnicy a następnie przekazana do AGAD i archiwum rzeszowskiego.
1945-2010
Do roku 1946 w zamku mieścił się szpital wojskowy a następnie rusznikarnia. W latach 2000-2004 na zamku prowadzone były prace renowacyjno-konserwatorskie, przebudowie uległy wnętrza zamkowe na potrzeby ekspozycji i powiększających się zbiorów muzealnych. Wyeksponowana została w tym czasie stopa fundamentowa posadowienia tzw. Wieży kazimierzowskiej. Projekt rewitalizacji wzgórza zamkowego z funduszy unijnych w swoich zamierzeniach ma na celu odbudowę wieży oraz skrzydła południowego zamku na potrzeby galerii im. Zdzisława Beksińskiego.
W lutym 2010 rozpoczęto odbudowę południowego skrzydła zamku istniejącego w dawnych wiekach. Południowe skrzydło zamku zostało zbudowane przez władze austriackie na potrzeby rozbudowy siedziby cyrkułu sanockiego. Zostało spalone przez wojska rosyjskie w roku 1915 w czasie I Wojny światowej. W kolejnych latach rozebrano ruiny pozostające po latach wojny. W ramach projektu dobudowy nowego gmachu realizowane jest zadanie mające na celu zagospodarowanie odbudowanego skrzydła zamkowego pod potrzeby Galerii Zdzisława Beksińskiego. Inwestycja realizowana jest ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego. Koszt realizacji projektu wyniesie ponad 5 mln. zł.
Wykopaliska archeologiczne
- w latach 1961-63 wykopaliska archeologiczne prowadził A.Kunysz
- w latach 1977-78 wykopaliska archeologiczne prowadził M.Sydoruk
- w latach 1981-84 wykopaliska archeologiczne prowadziła M.Zielińska, badania architektoniczne J.T. Frazik
- 1997 - M.Zielińska-Durda
- ↑ Zapis w kronikach ruskich w tzw. Latopisie Hipackim z roku 1150, mówiący, że król węgierski Gejza II "przeszedł góry i wziął gród Sanok i posadnika jego i wiosek w Przemyskiem wiele zajął."
- ↑ Na terenie obecnego miasta Sanoka nie znaleziono śladów większej osady, grodu czy warowni sprzed XIII wieku, przeprowadzone badania archeologiczne sugerują, że gród "Sanok", wzmiankowany w Latopisie Hipackim z 1150 oraz miejsce zawarcia tzw. "Umowy Sanockiej" z 1209 znajdowały się na terenie Horodnej i Horodyszcza w obrębie wsi Trepcza.
- ↑ "Według lustracji z roku 1765 do zamku prowadził most na murowanych filarach, za nim stała wielka brama a przy niej archiwum grodzkie i kancelaria. Na dziedzińcu zamkowym znajdowała się wieża ad paenalitates skazańców". [w:] Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński Starożytna Polska. 1845. t.II, cz. 2, s. 676.
- ↑ "Za ten stan dewastacji zbiorów polskiego muzeum regionalnego w Sanoku odpowiedzialność ponoszą okupanci hitlerowscy. Dla ścisłości należy dodać, że wielką przysługę w dziele zniszczenia oddali Niemcom ukraińscy nacjonaliści, którzy w chwili wkroczenia Niemców do Sanoka pozdzierali i poniszczyli polskie godła i pamiątki, i korzystając ze sposobnej chwili uchwycili w swe ręce administrację", "W połowie 1940 Kreisschulrat Willy Huber polecił przenieść "Muzeum Łemkiwszczyna" z pomieszczeń plebanii greckokatolickiej do gmachu zamkowego, w którym dotychczas mieściło się Muzeum Ziemi Sanockiej. Nowa placówka, działająca pod auspicjami Niemców otrzymała nazwę Ukraińskie Muzeum Łemkiwszczyna w Sanoku. Kustoszem muzeum mianowany został Ukrainiec, malarz Leon Getz. Adamowi Fastnachowi i Aleksandrowi Rybickiemu pracy w nowym, odpowiednio ukierunkowanym muzeum nie zaproponowano". [w:] Edward Zając. Zarys dziejów Muzeum Historycznego w Sanoku. str. 272., i 273
- ↑ W zamku gościł dwukrotnie książę Władysław Opolczyk 27 lutego 1377 przywilejem księcia Władysława Opolczyka darowano franciszkanom lwowskim drewniany kościół Matki Bożej poza murami miasta i dworek na klasztor. Wizyty księcia w Sanoku jako Namiestnika Rusi odnotowano jeszcze 14 grudnia 1372, 24 – 31 maja 1373, 23 listopada 1374, 15 marca 1376, 23 listopada 1376, 14 października 1377, oraz w roku 1378.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
- Strona Muzeum Historycznego w Sanoku
- Zamek w Sanoku i niemieckie fortyfikacje - podsumowanie badań Grupy "Cztery Historie"