Mur pruski: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
ilustracja, drobne redakcyjne |
→Galeria: drobne merytoryczne, ilustracja |
||
Linia 32: | Linia 32: | ||
Plik:Bydgoszcz, Restauracja Stary Port 13 - fotopolska.eu (241922).jpg|Spichlerz w Bydgoszczy |
Plik:Bydgoszcz, Restauracja Stary Port 13 - fotopolska.eu (241922).jpg|Spichlerz w Bydgoszczy |
||
Plik:Wierzbiecice 20 (6).jpg|[[Budynek Spar- und Bauverein w Poznaniu]] |
Plik:Wierzbiecice 20 (6).jpg|[[Budynek Spar- und Bauverein w Poznaniu]] |
||
Plik:Stegna kosciol tyl.jpg|[[Stegna]], kościół |
|||
Plik:Amboise colombage.jpg|[[Amboise]] (Francja) |
Plik:Amboise colombage.jpg|[[Amboise]] (Francja) |
||
Plik:Hornburg Fachwerk.jpg|[[Hornburg]] (Niemcy) - mur pruski po prawej, po lewej szachulec |
Plik:Hornburg Fachwerk.jpg|[[Hornburg]] (Niemcy) - mur pruski po prawej, po lewej szachulec |
Wersja z 16:14, 20 maj 2015
Mur pruski (niem. Fachwerk) jest to rodzaj ściany szkieletowej, inaczej ryglowej, ramowej lub fachówki (z niem. Fachwerk), wypełnionej murem z cegły[1], często mylona z szachulcem, czyli ścianą szkieletową z wypełnieniem gliniano-słomianym lub gliniano-trzcinowym. Jego konstrukcja drewniana jest widoczna, często impregnowana i może być traktowana jako element dekoracyjny. Ceglane pola elewacji, zwykle już w trakcie użytkowania budynku, mogły ulegać tynkowaniu i bieleniu, co nadawało im pozorny wygląd bielonej elewacji szachulcowej.
Historia
"Mur pruski" w Polsce znany jest od średniowiecza i często był spotykany w miastach, zamkach, kościołach. W XVII-wiecznych ilustracjach pojawia się określenie o domach "budowanych na sposób pruski". Rozpowszechnił w XIX w. na terenach ówcześnie należących do Prus (stąd potoczna nazwa "mur pruski"), co badacze wiążą ze sprzyjającym temu prawem i zaleceniami administracyjnymi pruskiego rządu[1]. Nie bez znaczenia była w owym czasie powszechna i łatwa dostępność gliny, jako materiału budulcowego, w stosunku do znacznie mniejszej (lub elitarnej) dostępności innych materiałów budulcowych (drewno czy łatwy w obróbce kamień).
Występowanie
Budownictwo ryglowe stosowane było w budownictwie mieszkalnym i gospodarczym głównie w Europie Północnej, w Anglii, Niemczech, Francji, Holandii, Belgii, Danii i Szwecji.
W Polsce budowle z muru pruskiego występują na Śląsku, w zachodniej i północno-wschodniej Polsce, na Kaszubach (zabytkowe zabudowania w Swołowie i na Helu, w Łęgowie) czy Warmii i Mazurach.
Konstrukcja
Elementy ściany ryglowej to:
- podwalina - belka oparta na całej długości na fundamencie i zakotwiona w nim. Podwaliny łączy się na długości na nakładkę. Od wilgoci zawartej w gruncie drewno chroni się izolacją poziomą z papy.
- oczep - górna belka zamykająca ścianę, przejmuje obciążenia od belek stropowych lub krokwi dachowych.
- słupki - w rozstawie ok. 1,0 - 1,5 m. Słupki połączone są z podwaliną i oczepem na czopy.
- zastrzały - ukośne belki w skrajnych polach przenoszące siły parcia wiatru i zapewniające stateczność budynku. Z podwaliną i oczepem łączy się je na wręby.
- rygle (rozwory) - elementy dzielące pola między słupami i ograniczające otwory okienne i drzwiowe. Ich zadaniem jest przejęcie obciążenia od wypełnienia i przekazanie go na słupki. Rygle ze słupkami łączy się na wręby ukośne a z zastrzałami na czopy.
Typologia
W Polsce wyróżnia się kilka typów domów szachulcowo-ryglowych:
- dolnośląski
- kaszubski
- lubuski
- łużycki
- sudecki
- wielkopolski
Galeria
-
Bydgoszcz, karczma
-
Spichlerz w Bydgoszczy
-
Stegna, kościół
-
Amboise (Francja)
-
Hornburg (Niemcy) - mur pruski po prawej, po lewej szachulec