Wistycze: Różnice pomiędzy wersjami
52°12′16″N 23°40′55″E/52,204444 23,681944| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Emptywords (dyskusja | edycje) WP:SK, lit. |
→Historia: drobne redakcyjne |
||
| Linia 39: | Linia 39: | ||
Po [[Traktat ryski (1921)|ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku]] Wistycze znalazły się na terenie Polski, w [[Gmina Motykały|gminie Motykały]] w [[Powiat brzeski (nadbużański)|powiecie brzeskim]] [[Województwo poleskie|województwa poleskiego]], od 1945 roku – w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], od 1991 roku – na terenie [[Białoruś|Republiki Białorusi]]. |
Po [[Traktat ryski (1921)|ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku]] Wistycze znalazły się na terenie Polski, w [[Gmina Motykały|gminie Motykały]] w [[Powiat brzeski (nadbużański)|powiecie brzeskim]] [[Województwo poleskie|województwa poleskiego]], od 1945 roku – w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], od 1991 roku – na terenie [[Białoruś|Republiki Białorusi]]. |
||
W 1817 roku kościół był siedzibą parafii{{r|S13}}. Klasztor cystersów spłonął w 1830 roku. W ocalałym klasztornym kościele św. Zofii, który istniał tu do 1832 roku (kiedy został zamknięty z polecenia władz carskich w ramach kar za [[powstanie listopadowe]]{{r|W}}), znajdował się cudowny obraz Bogarodzicy. W 1819 roku modlił się do niej [[Julian Ursyn Niemcewicz]]{{r|F}}. W 1840 roku |
W 1817 roku kościół był siedzibą parafii{{r|S13}}. Klasztor cystersów spłonął w 1830 roku. W ocalałym klasztornym kościele św. Zofii, który istniał tu do 1832 roku (kiedy został zamknięty z polecenia władz carskich w ramach kar za [[powstanie listopadowe]]{{r|W}}), znajdował się cudowny obraz Bogarodzicy. W 1819 roku modlił się do niej [[Julian Ursyn Niemcewicz]]{{r|F}}. W 1840 roku klasztor został przebudowany i zamieniony na cerkiew prawosławną Podwyższenia Krzyża Świętego, która istnieje do dziś{{r|W}}{{r|RA}}{{r|R}}. W latach 1921–1939 świątynia ponownie funkcjonowała jako kościół katolicki{{r|W}}. Cerkiew znajduje się w ewidencji zabytków historyczno-kulturalnych Białorusi (o nr. 512Г000011). Cudowny obraz w 1938 roku przewieziono do klasztoru cystersów w [[Szczyrzyc]]u{{r|W}}. |
||
Już w 1889 roku działała tu szkoła podstawowa. Wtedy uczyło się w niej 64 uczniów, w tym 3 dziewczynki. |
Już w 1889 roku działała tu szkoła podstawowa. Wtedy uczyło się w niej 64 uczniów, w tym 3 dziewczynki. |
||
Wersja z 16:09, 12 lis 2019
.jpg) Kościół cystersów, dziś cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Populacja (2014) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 162 |
| Kod pocztowy |
225031 |
| Tablice rejestracyjne |
1 |
Położenie na mapie obwodu brzeskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
| 52°12′16″N 23°40′55″E/52,204444 23,681944
| |
.jpg)
.jpg)
Wistycze (błr. Вістычы; ros. Вистычи, hist. również Wistyce, Wistyca) – agromiasteczko na Białorusi, w rejonie brzeskim obwodu brzeskiego, około 12 km na północ od centrum Brześcia.
Wieś duchowna położona była w końcu XVIII wieku w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego[1].
Historia
Pierwsza znana dziś wzmianka o Wistyczach pochodzi z 1471 roku, gdy właściciel majątku, Jan Nasuta herbu Rawicz, namiestnik podlaski, starosta brzeski ufundował we wsi budowę kościoła[2]. Kolejnym dziedzicem był jego zięć Jan Zabrzeziński (1437–1508), a następnym – jego zięć Jerzy Ilinicz (ok. 1470–1527), marszałek nadworny litewski. Spadkobierczyni części majątku, córka Jerzego, Jadwiga wyszła za Bazylego Jana Józefowicza-Hlebickiego herbu Leliwa, wnosząc dobra w wianie do tego małżeństwa. Drugą żoną Bazylego została Anna Kotowicz. Majątek przeszedł na nią, a następnie po jej ślubie w 1546 roku z Jerzym Tyszkiewiczem (1566–1576) – dołączył do dóbr Tyszkiewiczów. W 1632 roku Wistycze należały do synowej Jerzego, Katarzyny z Siemaszków. W 1678 roku właściciel majątku, Eustachy Tyszkiewicz, wnuk Katarzyny, podkomorzy brzeski, wybudował klasztor dla cystersów, których przeniósł tu z pobliskiego Buczemla. Kolejną właścicielką Wistycz była siostra Eustachego, Anna, która wniosła je do majątku jej męża Jana Bohdana Stetkiewicza.
W drugiej połowie XVIII wieku w nieznanych dziś okolicznościach majątek przeszedł na własność Pawła Jagmina (1747 – po 1808), od 1794 roku marszałka szlachty kobryńskiej, wiceadministratora dóbr królewskich Ekonomii Brzeskiej w latach 1785–1795. Paweł, będąc bezdzietnym, zapisał Wistycze swojemu bratankowi, Pawłowi Jagminowi (1794–1865). Paweł za karę za wsparcie powstania styczniowego został zmuszony do sprzedaży 1/7 swojego majątku. Po jego śmierci pozostałe w rodzinie dobra przeszły na jego syna Stanisława (1841 – ok. 1914). Wtedy majątek miał powierzchnię około 582 dziesięcin. Około 1914 roku Wistycze zostały sprzedane Felicji Tyszkiewiczowej, która wkrótce zrujnowane przez wojnę dobra rozparcelowała.
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Wistycze, wcześniej należące do województwa brzeskolitewskiego Rzeczypospolitej, znalazły się na terenie guberni mińskiej Imperium Rosyjskiego. W 1812 roku w pobliżu Wistycz rozegrała się bitwa między wojskami napoleońskimi i rosyjskimi, w której zginęło około dwa tysiące żołnierzy francuskich i tysiąc rosyjskich. Wieś została spalona.
Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Wistycze znalazły się na terenie Polski, w gminie Motykały w powiecie brzeskim województwa poleskiego, od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi.
W 1817 roku kościół był siedzibą parafii[3]. Klasztor cystersów spłonął w 1830 roku. W ocalałym klasztornym kościele św. Zofii, który istniał tu do 1832 roku (kiedy został zamknięty z polecenia władz carskich w ramach kar za powstanie listopadowe[4]), znajdował się cudowny obraz Bogarodzicy. W 1819 roku modlił się do niej Julian Ursyn Niemcewicz[5]. W 1840 roku klasztor został przebudowany i zamieniony na cerkiew prawosławną Podwyższenia Krzyża Świętego, która istnieje do dziś[4][2][6]. W latach 1921–1939 świątynia ponownie funkcjonowała jako kościół katolicki[4]. Cerkiew znajduje się w ewidencji zabytków historyczno-kulturalnych Białorusi (o nr. 512Г000011). Cudowny obraz w 1938 roku przewieziono do klasztoru cystersów w Szczyrzycu[4].
Już w 1889 roku działała tu szkoła podstawowa. Wtedy uczyło się w niej 64 uczniów, w tym 3 dziewczynki.
We wsi stoi również kolumna, postawiona na cześć Konstytucji 3 maja, wzniesiona w XVIII wieku przez Jagminów. Później, na skutek obaw przed jej zrujnowaniem w czasach powstania miejscowa ludność przemianowała ją na kolumnę na cześć Matki Boskiej [6], a po zdjęciu wieńczącego ją orła, umieszczono na niej marmurową figurę Matki Boskiej, która znajdowała się na kolumnie do 1945 roku [7].
W 1949 roku we wsi uruchomiono kołchoz im. Józefa Stalina, który zmienił nazwę w 1957 roku na „Świt”, w 1969 roku stał się sowchozem, a w 2001 roku – komunalnym przedsiębiorstwem ogrodniczym „Świt”. Obecnie we wsi znajduje się sklep, szkoła podstawowa, biblioteka i poczta.
Dawny pałac
Prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku Paweł Jagmin wzniósł tu klasycystyczny pałac zaprojektowany przez Franciszka Jaszczołda. Był to parterowy, w środkowej części piętrowy, z bardzo wysokimi suterenami, wybudowany na planie prostokąta budynek. Po obu stronach (frontowej i ogrodowej) miał duże portyki, każdy z dwiema parami kolumn w wielkim porządku wspierających schodkowe szczyty. Pałac po 1920 roku był całkowicie zdewastowany i niezamieszkały. Po jego rozebraniu część stałego wyposażenia, np. piece zostały przeniesione do Muzeum Narodowego w Warszawie[2].
Niedaleko rezydencji znajdowała się neobarokowa kaplica grobowa Jagminów.
Zachowały się resztki parku, które w 2000 roku miały powierzchnię około 3 ha. W 2000 roku odremontowano bramę wjazdową do parku[8].
Majątek w Wistyczach jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[2].
Przypisy
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 106.
- ↑ a b c d Wistycze, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 150–154, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Wistyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 618.
- ↑ a b c d Marcin Zgliński: Wistycze – z historii kultury cysterskiej w Wielkim Księstwie Litewskim. 2014. [dostęp 2015-09-12].
- ↑ Вистычи. W: Анатолий Тарасович Федорук: Старинные усадьбы Берестейщины. Mińsk: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2004, s. 379–384. ISBN 985-11-0305-5. [dostęp 2015-09-12]. (ros.).
- ↑ a b Wistycze na stronie Radzima.org. [dostęp 2015-09–12].
- ↑ Вистычи na stronie Atlas Białorusi. [dostęp 2015-09-12].
- ↑ Вістычы, Wistycze, Вистычи. W: Леанід Міхайлавіч Несцярчук: Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны. Mińsk: БЕЛТА, 2002, s. 47–48. ISBN 985-6302-37-4. [dostęp 2015-09-12]. (biał.).
Linki zewnętrzne
- Wistyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 618.
- Wistyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 691.