Zdanie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
→Typy: link |
sfw Znaczniki: Wycofane VisualEditor |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Inne znaczenia|pojęcia językoznawczego|[[Zdanie (ujednoznacznienie)|inne znaczenia słowa „zdanie”]]}} |
{{Inne znaczenia|pojęcia językoznawczego|[[Zdanie (ujednoznacznienie)|inne znaczenia słowa „zdanie”]]}} |
||
''' |
'''jajkoZdanie''' ({{w języku|la|sententia}}) – w [[językoznawstwo|językoznawstwie]] termin ten oznacza [[wypowiedzenie]] służące do zakomunikowania jakiejś treści i podlegające ograniczeniom formalnym{{odn|Nagórko|2007|s=253}}. Budowa zdania opiera się na związkach między wyrazami, zarówno współrzędnych, jak i podrzędnych{{odn|Bąk|1977|s=374–375}}. |
||
Aby wypowiedzenie było zdaniem, musi zawierać [[orzeczenie (językoznawstwo)|orzeczenie]]. W [[język polski|języku polskim]] podmiot może pozostać [[Podmiot (językoznawstwo)|domyślny]] ze względu na możliwość zidentyfikowania wykonawcy czynności na podstawie [[fleksja|końcówki fleksyjnej]] [[czasownik]]a w orzeczeniu. Zdaniem jest również tak krótkie wypowiedzenie jak: ''Wyszedłem.'' – w którym [[podmiot (językoznawstwo)|podmiotem]] – wykonawcą czynności jest „ja” (forma [[czasownik]]a sugeruje, że jest to pierwsza osoba liczby pojedynczej){{odn|Bąk|1977|s=399}}. |
Aby wypowiedzenie było zdaniem, musi zawierać [[orzeczenie (językoznawstwo)|orzeczenie]]. W [[język polski|języku polskim]] podmiot może pozostać [[Podmiot (językoznawstwo)|domyślny]] ze względu na możliwość zidentyfikowania wykonawcy czynności na podstawie [[fleksja|końcówki fleksyjnej]] [[czasownik]]a w orzeczeniu. Zdaniem jest również tak krótkie wypowiedzenie jak: ''Wyszedłem.'' – w którym [[podmiot (językoznawstwo)|podmiotem]] – wykonawcą czynności jest „ja” (forma [[czasownik]]a sugeruje, że jest to pierwsza osoba liczby pojedynczej){{odn|Bąk|1977|s=399}}. |
||
Linia 6: | Linia 6: | ||
Możliwe jest również zdanie bezpodmiotowe, np. ''Świtało''.; ''Zbudowano most''{{odn|Bąk|1977|s=400}}. |
Możliwe jest również zdanie bezpodmiotowe, np. ''Świtało''.; ''Zbudowano most''{{odn|Bąk|1977|s=400}}. |
||
Wypowiedzenie niezawierające [[orzeczenie (językoznawstwo)|orzeczenia]] |
Wypowiedzenie niezawierające [[orzeczenie (językoznawstwo)|orzeczenia]] [[równoważnik zdania|oważnik zdania]]. Np.: ''Hej, skarbie!''; ''Tylko spokojnie.''; ''Co?''; ''Dobranoc!''{{odn|Milewski|1967|s=99}}{{odn|Bąk|1977|s=400}}. |
||
== Typy == |
== Typy == |
Wersja z 18:22, 13 kwi 2024
jajkoZdanie (łac. sententia) – w językoznawstwie termin ten oznacza wypowiedzenie służące do zakomunikowania jakiejś treści i podlegające ograniczeniom formalnym[1]. Budowa zdania opiera się na związkach między wyrazami, zarówno współrzędnych, jak i podrzędnych[2].
Aby wypowiedzenie było zdaniem, musi zawierać orzeczenie. W języku polskim podmiot może pozostać domyślny ze względu na możliwość zidentyfikowania wykonawcy czynności na podstawie końcówki fleksyjnej czasownika w orzeczeniu. Zdaniem jest również tak krótkie wypowiedzenie jak: Wyszedłem. – w którym podmiotem – wykonawcą czynności jest „ja” (forma czasownika sugeruje, że jest to pierwsza osoba liczby pojedynczej)[3].
Możliwe jest również zdanie bezpodmiotowe, np. Świtało.; Zbudowano most[4].
Wypowiedzenie niezawierające orzeczenia oważnik zdania. Np.: Hej, skarbie!; Tylko spokojnie.; Co?; Dobranoc![5][4].
Typy
Zdania, w zależności od celu ich wypowiadania, można podzielić na:
- oznajmujące (Jan niedawno sprzedał samochód.),
- pytające (Kiedy spotkałeś ją po raz pierwszy?),
- rozkazujące (Nie dotykaj moich rzeczy!).
Każdemu z tych typów odpowiada charakterystyczny znak interpunkcyjny, odpowiednio: kropka, pytajnik, wykrzyknik[6].
Ze względu na złożoność budowy wyróżnia się zdania nierozwinięte (tylko z podmiotem i orzeczeniem) i rozwinięte (mające więcej elementów składowych, takich jak przydawka, dopełnienie czy okolicznik)[7].
Wypowiedzi dłuższe, zawierające więcej niż jedno orzeczenie, to zdania złożone. W zależności od relacji między poszczególnymi elementami, są to zdania złożone współrzędnie (parataktycznie) lub podrzędnie (hipotaktycznie)[7].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Nagórko 2007 ↓, s. 253.
- ↑ Bąk 1977 ↓, s. 374–375.
- ↑ Bąk 1977 ↓, s. 399.
- ↑ a b Bąk 1977 ↓, s. 400.
- ↑ Milewski 1967 ↓, s. 99.
- ↑ Bąk 1977 ↓, s. 390–395.
- ↑ a b Bąk 1977 ↓, s. 403.
Bibliografia
- Alicja Nagórko: Zarys gramatyki polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2007. ISBN 978-83-01-15390-8.
- Piotr Bąk: Gramatyka języka polskiego - zarys popularny. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1977. ISBN 83-214-0923-7.
- Tadeusz Milewski: Językoznawstwo. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.