Stawek (Trześcianka)
52°55′40″N 23°26′24″E/52,927778 23,440000
| kolonia wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Część miejscowości | |
| Strefa numeracyjna |
85 |
| Kod pocztowy |
17-210[2] |
| Tablice rejestracyjne |
BHA |
| SIMC |
0036624[3] |
Położenie na mapie gminy Narew  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego  | |
| 52°55′40″N 23°26′24″E/52,927778 23,440000[1]
| |
Stawek (w miejsc. gwarze: Stawok) – kolonia wsi Trześcianka w Polsce, położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Narew[4][3], w dolinie rzeki Rudni.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia tego miejsca odnosi się jeszcze do okresu sprzed 1602 r., kiedy to w Stawok powstał folwark wójtowski obejmujący 5 włók, zaś na pobliskiej rzece Trościanicy (obecna nazwa Rudnia) działały 2 młyny wodne[5].
W XIX wieku w Stawok istniał prężnie działający ośrodek szkolnictwa cerkiewnego, który stanowił ważny punkt na mapie oświatowej Imperium Rosyjskiego[6]. Pierwsza placówka oświatowa w tym miejscu powstała już w 1850, zaś w 1875 otwarto tu ogólnodostępną bibliotekę parafialną. Do 1915 w Stawku mieściło się Seminarium Nauczycielskie im. Świętych Cyryla i Metodego w murowanym, okazałym budynku (ostatecznie budowa zespołu szkół została zakończona w marcu 1893) wraz z cerkwią szkolną pod tym samym wezwaniem, internatem i bogato wyposażoną biblioteką (w 1887 liczyła ok. 6 tys. woluminów). Ważną rolę w powstaniu i funkcjonowaniu placówki odegrali ks. Grzegorz Sosnowski (jego grobowiec znajduje się w murze cerkiewnym przy świątyni w Puchłach) oraz jego syn ks. Flor Sosnowski (jego grób zachował się do dziś na cmentarzu Wszystkich Świętych w Białymstoku), obaj byli proboszczami parafii prawosławnej w Puchłach i Trześciance. Działalność Seminarium przerwana została w wyniku działań I wojny światowej i związanym z nią bieżeństwem[7].
W okresie I wojny światowej obiekty szkolne użytkowano przez żołnierzy niemieckich, urządzono w nich m.in. szpital polowy. Przyczyniło się to do ich stopniowej degradacji. W dwudziestoleciu międzywojennym majątek szkolny rozparcelowano, zaś niemal wszystkie budynki Seminarium rozebrano głównie przez miejscowych chłopów masowo powracających z bieżeństwa z Rosji. Z oryginalnych zabudowań kompleksu szkolnego w Stawku pozostał jedynie pokaźny drewniany budynek plebanii, w którym do 1979 mieszkał proboszcz parafii prawosławnej w Trześciance. Jednak w związku z budową nowej murowanej plebanii przy cerkwi parafialnej w Trześciance, wiekową siedzibę proboszcza w Stawku sprzedano i po rozbiórce przeniesiono do wsi Puchły, gdzie znajduje się do dnia dzisiejszego.
Współczesność[edytuj | edytuj kod]
Obecnie w kolonii Stawek mieszka już tylko jedna osoba. Pozostałością po okresie świetności tego miejsca są wiekowe jabłonie jako relikty doświadczalnych sadów i ogrodów szkoły cerkiewnej oraz spory nasyp, na którym uczniowie placówki wykonywali przedstawienia teatralne dla okolicznej ludności (usypany został z budowy pięciu piwnic dla potrzeb szkolnego internatu). Zachowało się także kilka rozłożystych lip i dębów – rudymenty szkolnej szkółki leśnej.
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Narwi[8].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W 2000 roku dziejom placówki oświatowej w Stawku poświęcona została monografia pt. W Puchłach, Stawku, Trześciance: z dziejów oświaty ludu białoruskiego na Podlasiu autorstwa dr hab. Ireny Matus, wykładowcy Uniwersytetu w Białymstoku.
Do Seminarium Nauczycielskiego św. Cyryla i Metodego w Stawku nawiązuje wezwanie cerkwi pw. Świętych Cyryla i Metodego w niedalekich Kaniukach[9].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 130404
- ↑ Trześcianka, [w:] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1312 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Drzewo i Sacrum: Trześcianka - Uroczysko Stawok. [dostęp 2013-03-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)].
- ↑ Urząd Gminy Narew: Gminne świątynie - Trześcianka
- ↑ Michał Bołtryk. Cześć wam i chwała. „Przegląd Prawosławny”. 12 (366), grudzień 2015. Fundacja im. Księcia Konstantego Ostrogskiego. [dostęp 2016-07-11].
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Dorota Wysocka. Jeszcze jedna cerkiew. „Przegląd Prawosławny”. 8 (266), sierpień 2007. Fundacja im. Księcia Konstantego Ostrogskiego. [dostęp 2016-07-11].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
| Wsie |
|
|---|---|
| Przysiółki | |
| Integralne części wsi |
|
.svg)