System oznaczeń samolotów Cesarskiej Armii Japońskiej

System oznaczeń samolotów Cesarskiej Armii Japońskiej – system oznaczeń samolotów używanych przez Siły Powietrzne Cesarskiej Armii Japońskiej (大日本帝國陸軍航空隊、大日本帝國陸軍航空部隊 Dainippon Teikoku Rikugun Kōkūtai, Dainippon Teikoku Rikugun Kōkūbutai).

Do 1921[edytuj | edytuj kod]

Do 1921 samoloty używane przez Cesarską Armię Japońską nie otrzymywały żadnych oznaczeń od Armii, do ich określenia używano wyłącznie nazwy nadanej im przez producenta^[1]. Nazwy samolotów były zapisywane fonetycznie, na przykład samoloty Maurice'a Farmana znane były jako Mo Shiki, a samoloty Sopwith znane były jako So Shiki^[1]. Słowo shiki (式) oznaczało "typ"^[2] lub "wzór".

1921 - 1927[edytuj | edytuj kod]

W grudniu 1927 wprowadzono system w którym producent samolotu identyfikowany był przez nadany mu znak kanji (według porządku jikkan) np:^[1]:

甲 - Ko - Nieuport
乙 - Otsu - Salmson
丙 - Hei - SPAD
丁 - Tei - Farman
戊 - Bo - Caudron
己 - Ki - Hanriot

Importowane lub produkowane w Japonii samoloty oznaczane były charakterem kanji z powyższego klucza, opisem typu maszyny i numerem kolejnym danego typu maszyny, np^[1]:

Myśliwiec armii typ Hei 1 (SPAD S.XIII)
Ciężki bombowiec armii typ Tei 1 (Farman F.50)
Ciężki bombowiec armii typ Tei 2 (Farman F.60)
Samolot szkoleniowy armii Ko 1 (licencyjnie budowany Nieuport 81)

1927 - 1945[edytuj | edytuj kod]

Oznaczenia Ki[edytuj | edytuj kod]

Począwszy od 1932 wszystkie nowe samoloty zamawiane przez Armię otrzymały oznaczenie „Ki” z unikalnym numerem kolejnym, samoloty będące już w służbie zostały w taki sam sposób oznaczone retrospektywnie^[3]. Numery Ki były przyznawane nowym konstrukcjom w porządku numerycznym aż do 1944 kiedy zdecydowano przyznawać losowo wybrane numery w celach dezinformacyjnych^[3].

Osobny artykuł: Lista oznaczeń Kitai.

Nowe projekty i prototypy otrzymywały tylko oznaczenie składające się z symbolu „Ki” i liczby, poszczególne modele produkcyjne oznaczane były rzymskimi cyframi, niewielkie zmiany, wersje, w ramach jednego modelu oznaczane były japońskim znakiem pokazującym numer kolejny zmiany (oraz czasami symbolem „Kai”, od kazizo - „zmiana”), w alfabecie łacińskim zazwyczaj do tego używane są małe litery, na przykład^[3]:

Ki-61 - oznaczenie projektu i prototypów
Ki-61-Ia - pierwsza wersja produkcyjna pierwszego modelu
Ki-61-Ib - druga wersja produkcyjna pierwszego modelu
Ki-61-I KAI-c - trzecia wersja produkcyjna pierwszego modelu
Ki-61-I KAI-d - czwarta wersja produkcyjna pierwszego modelu
Ki-61-II - prototyp drugiego modelu
Ki-61-II KAI - zmodyfikowany prototyp drugiego modelu
Ki-61-II KAI-a - pierwsza wersja produkcyjna drugiego modelu
Ki-61-II KAI-b - druga wersja produkcyjna drugiego modelu
Ki-61-III - planowany trzeci model

Szybowce Armii początkowo także otrzymały numery Ki, np. Fukuda Ki-23, ale w późniejszym czasie były oznaczane jako „Ku” (guraida - szybowiec), np. Kokusai Ku-7^[3].

Długie oznaczenie[edytuj | edytuj kod]

Począwszy od 1927 wszystkie będące w służbie samoloty Armii otrzymały długie oznaczenie łączące rok ich wejścia do służby („wzór”) i krótki opis samolotu^[3]. Numer wzoru bazował na roku, według kalendarza japońskiego, w którym dany model wszedł do służby^[3]. Do roku 2599 (1939 w kalendarzu juliańskim) używano dwóch ostatnich cyfr, samoloty przyjęte w roku 2600 (1940) oznaczane były jako „wzór 100”, a samoloty przyjęte do służby począwszy od 2601 (1941) otrzymywały tylko ostatnią, pojedynczą cyfrę roku^[3].

Na przykład, niektóre samoloty przyjęte do służby w 2597 (1937) nosiły następujące nazwy^[3]:

Myśliwiec armii wz. 97 (Nakajima Ki-27)
Lekki bombowiec armii wz. 97 (Mitsubishi Ki-30)
Ciężki bombowiec armii wz. 97 (Mitsubishi Ki-21)
Samolot zwiadowczy dowództwa armii wz. 97 (Mitsubishi Ki-15)

Modele i wersje produkcyjne były oznaczane podobnie jak w przypadku numeracji Ki przy użyciu cyfr rzymskich do oznaczenia modeli i liter do oznaczenia wersji produkcyjnych, na przykład^[4]:

Ki-61 - projekty i prototypy nie otrzymywały długiej nazwy
Ki-61-Ia - Myśliwiec armii wz. 3, model 1A (samolot został przyjęty do produkcji masowej w japońskim roku 2603)
Ki-61-Ib - Myśliwiec armii wz. 3, model 1B
Ki-61-I KAI-c - Myśliwiec armii wz. 3, model 1C
Ki-61-I KAI-d - Myśliwiec armii wz. 3, model 1D
Ki-61-II - prototyp drugiego modelu, brak długiej nazwy
Ki-61-II KAI - zmodyfikowany prototyp drugiego modelu, brak długiej nazwy
Ki-61-II KAI-a - Myśliwiec armii wz. 3, model 2A
Ki-61-II KAI-b - Myśliwiec armii wz. 3, model 2B
Ki-61-III - planowany trzeci model, brak długiej nazwy

Nazwy własne[edytuj | edytuj kod]

Po rozpoczęciu wojny uznano, że długie nazwy i numery Ki używane w komunikatach wojennych dawały zbyt dużo informacji przeciwnikowi, a zarazem zbyt skomplikowane do zrozumienia dla japońskiej ludności^[5]. Główne modele samolotów Armii otrzymały wówczas atrakcyjne nazwy własne w celu budowania entuzjazmu i morale wśród ludności cywilnej^[5]. W odróżnieniu od systemu Marynarki, nazwy własne samolotów Armii były przyznawane bez żadnego klucza^[5].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d Robert C. Mikesh, Shorzoe Abe: Japanese Aircraft, 1910-1941. s. 1.
↑ Oskar Myszor: Cesarstwo Japonii. Tom I. Pancerniki, lotniskowce i krążowniki. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne, 2014, s. 9, seria: „Okręty Wojenne”. Numer specjalny 47. ISBN 978-83-61069-26-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 48.
↑ René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 49.
↑ ^a ^b ^c René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 50.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. Londyn: Putnam, 1979. ISBN 0-370-30251-6.
Robert C. Mikesh, Shorzoe Abe: Japanese Aircraft, 1910-1941. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 1990. ISBN 1-55750-563-2.

[mikesh1-1] Robert C. Mikesh, Shorzoe Abe: Japanese Aircraft, 1910-1941. s. 1.

[2] Oskar Myszor: Cesarstwo Japonii. Tom I. Pancerniki, lotniskowce i krążowniki. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne, 2014, s. 9, seria: „Okręty Wojenne”. Numer specjalny 47. ISBN 978-83-61069-26-3.

[francillon48-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 48.

[francillon49-4] René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 49.

[francillon50-5] René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 50.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Samoloty myśliwskie	Ki-10 Ki-27 Ki-43 Ki-44 Ki-45 Ki-61 Ki-64 Ki-84 Ki-93 Ki-100 Ki-102 Ki-109
Samoloty bombowe	Ki-21 Ki-30 Ki-32 Ki-48 Ki-49 Ki-51 Ki-66 Ki-67
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe	Ki-15 Ki-46 Ki-36 Ki-76 Ki-70
Samoloty transportowe	Ki-34 Ki-54 Ki-56 Ki-57 Ki-105 DC-2
Samoloty szkolno-treningowe	Ki-9 Ki-17 Ki-55
Samoloty kamikaze	Ki-115 Ki-167
Szybowce	Ku-1 Ku-2 Ku-3 Ku-4 Ku-5 Ku-6 Ku-7 Ku-8 Ku-9 Ku-10 Ku-11 Ku-12 Ku-13 Ku-14
Konstrukcje prototypowe i doświadczalne	Ki-19 Ki-58 Ki-60 Ki-62/Ki-63 Ki-68 Ki-74 Ki-78 Ki-82 Ki-83 Ki-85 Ki-87 Ki-88 Ki-91 Ki-94-I Ki-94 II Ki-96 Ki-98 Ki-105 Ki-108 Ki-119 Ki-162 Ki-200 Ki-201 Ki-202 Ta-go Z
Inne	System oznaczeń samolotów Cesarskiej Armii Japońskiej Lista oznaczeń Kitai