Trogon czarnosterny
| Trogon melanurus[1] | |||
| Swainson, 1838 | |||
.jpg) Samica | |||
.jpg) Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
trogon czarnosterny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Trogon czarnosterny[4] (Trogon melanurus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny trogonów (Trogonidae). Występuje w wilgotnych nizinnych lasach Amazonii oraz w Panamie, Kolumbii i Wenezueli. Opisany po raz pierwszy w 1838. Jest gatunkiem najmniejszej troski.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał William Swainson pod nazwą Trogon melanurus. Opis ukazał się w 1838 roku w 98. tomie The cabinet cyclopedia „Animals in menageries”. Jako miejsce typowe autor wskazał Demerarę[5][2]. W 2003 roku South American Classification Committee (SACC) podniósł w głosowaniu podgatunek T. m. mesurus[6] do rangi gatunku Trogon mesurus (trogon ekwadorski)[7]. Obecnie zwykle wyróżnia się trzy podgatunki T. melanurus[8][9][10]:
- T. m. eumorphus Zimmer, 1948
- T. m. macroura Gould, 1838 – trogon długosterny[4]
- T. m. melanurus Swainson, 1838 – trogon czarnosterny[4][9]
Birds of the World wyróżnia dodatkowo T. m. occidentalis J.T. Zimmer, 1948[11]; IOC traktuje go jako synonim T. m. eumorphus[9].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Trogon: gr. τρωγων trōgōn „owocożerny, gryzący”, od τρωγω trōgō „gryźć”[12].
- melanurus: gr. μελανουρος melanouros – „z czarnym ogonem”, od gr. μελας melas – czarny; gr. -ουρος -ouros -ogoniasty[13].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średniej wielkości ptak o długości ciała 28–30 cm i bardzo zróżnicowanej masie ciała wahającej się od 52 g do 122 g. Występuje dymorfizm płciowy. Samce mają ciemnobrązowe tęczówki, wokół oka nagą, pomarańczowo-czerwoną skórę, silny, żółty dziób o długości 20–25 mm. Twarz i gardło czarniawe. Korona, kark, górne części ciała i górna część piersi zielone. Górną część piersi od dolnej oddziela biały pasek piersiowy. Dolna część ciała: dolne piersi, brzuch, boki i pokrywy podogonowe czerwone. Pokrywy skrzydłowe biało-czarne, marmurkowe. Górne sterówki ciemnoniebieskie czasem z zielonym odcieniem. Dolne sterówki łupkowate. Samice mają ciemnobrązowe tęczówki, wokół oka nagą, szarą skórę, żółty dziób z łupkowatą górna szczęka w jego przedniej części. Korona, kark, górne części ciała i pierś bladoszare. Dolna część ciała, brzuch, boki i pokrywy podogonowe czerwone. Pokrywy skrzydeł czarniawo-łupkowe z niewyraźnymi szarawobiałymi plamkami. Krawędzie lotek pierwszego rzędu z białawymi krawędziami. Podgatunek T. m. eumorphus ma ciemniejsze skrzydła, bardziej niebieski ogon i węższą opaskę piersiową. T. m. macroura ma większy dziób, dłuższe skrzydła z większymi prążkami i dłuższy ogon[11][6].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Trogon czarnosterny jest gatunkiem osiadłym. Jego zasięg występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje 8,52 mln km²[14]. Poszczególne podgatunki występują[11]:
- T. m. eumorphus – od południowej Kolumbii do Ekwadoru, Peru, Boliwii i brazylijskiej Amazonii,
- T. m. macroura – od środkowej Panamy (na wschód od Strefy Kanału Panamskiego) do północnej Kolumbii i skrajnie północno-zachodniej Wenezueli (zachodnia część stanu Zulia),
- T. m. melanurus – na wschód od Andów, od Kolumbii na wschód poprzez Wenezuelę do regionu Gujana i północno-wschodniej Brazylii (aż po stan Maranhão).
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Głównym habitatem trogona czarnosternego są nizinne i górskie wiecznie zielone lasy wilgotne, jak i ich obrzeża. Występuje także w lasach wtórnych. W Panamie od strony Karaibów w lasach namorzynowych. W Kolumbii występuje do 2200 m n.p.m. (zwykle jednak dużo niżej), a także w niewielkich pozostałościach lasów na wykarczowanych obszarach północno-zachodniej Kolumbii. W Wenezueli głównie w lasach deszczowych na wysokościach od 100 m n.p.m. na północ od Orinoko i do wysokości 1000 m n.p.m. na południe od niej. W Amazonii w górnych piętrach lasów wilgotnych, zalewowych, bagiennych, galeriowych, także na obrzeżach lasów. Spotykany jest w towarzystwie kwezala pawiego i trogona obrożnego[11][6]. Główną składową diety tego gatunku są jagody, owoce, w tym owoce palm, kwiaty cekropki oraz owady z prostoskrzydłych, chrząszcze, a czasami także patyczaki i gąsienice. Z obserwacji wynika, że w zdecydowanej większości przypadków żeruje pojedynczo, podążając za mieszanymi stadami w górnych partiach lasu. Długość pokolenia jest określana na 4,71 roku[14].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Sezon lęgowy trwa w Panamie w marcu, w północno-zachodniej Kolumbii od stycznia do maja, w Gujanie Francuskiej od lipca do października, w Peru od września do października, a w pozostałej części Amazonii od czerwca do lipca. Wszystkie udokumentowane gniazda w Peru znajdowały się w aktywnych termitierach termitów z gatunku Nasutitermes corniger, które już wcześniej były zajęte przez mrówki z rodzaju Dolichoderus, prawdopodobnie uczestniczące w oczyszczaniu gniazda. Zbadane gniazda znajdowały się w dojrzałych lasach zalewowych, głównie na dużych palmach Scheelia lub Astrocaryum. Komory gniazdowe miały średnicę 15–20 cm, z wejściem o średnicy 6,8–8 cm. Wydaje się, że gniazda są wykorzystywane tylko jeden raz[11]. Możliwe, że gatunek ten sporadycznie lęgnie się w dziuplach drzew, ale brak na to przekonujących dowodów. W lęgu 2–3 jaja, białawe, nie są dobrze opisane. Jedno zmierzone miało wymiary 37 mm x 27 mm[11].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN trogon czarnosterny jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność populacji, według szacunków organizacji Partners in Flight z 2019 roku, mieści się w przedziale 5–50 mln dorosłych osobników, a jej trend jest umiarkowanie spadkowy. Gatunek jest opisywany jako pospolity[14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Trogon melanurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage: Black-tailed Trogon Trogon melanurus Swainson, WJ 1838. Avibase. [dostęp 2022-11-17]. (ang.).
- ↑ Trogon melanurus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko, Rodzina: TROGONIDAE Lesson, 1828 - TROGONY - TROGONS (Wersja: 2022-08-12), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2022-11-13].
- ↑ William Swainson: Animals in Menageries. T. 98. Londyn: Longman, Orme, Brown, Green, & Longmans, and John Taylor, 1838, s. 329, seria: The cabinet cyclopedia. (ang.).
- ↑ a b c Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.). T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 122. ISBN 84-87334-30X. (ang.).
- ↑ Van Remsen, Recognize Trogon mesurus as a separate species from Trogon melanurus, Proposal (#380) to South American Classification Committee [online], 2008 (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson, TROGONIFORMES (Wersja: 2021-11-28) [online], Zoonomen Nomenclatural data, 2022 [dostęp 2022-11-17] (ang.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.), IOC World Bird List (v12.2) Mousebirds, Cuckoo Roller, trogons, hoopoes, hornbills [online] [dostęp 2022-11-17] (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6b [online], lipiec 2022 [dostęp 2022-11-13].
- ↑ a b c d e f Nigel Collar & Guy M. Kirwan, Black-tailed Trogon Trogon melanurus, version 1.0, [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [online], Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020 [dostęp 2022-11-17] (ang.).
- ↑ Trogon, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-11-13] (ang.).
- ↑ melanurus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-11-17] (ang.).
- ↑ a b c Species factsheet: Trogon melanurus [online], BirdLife International, 2022 [dostęp 2022-11-17] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy, [w:] eBird [online], Cornell Lab of Ornithology (ang.).
- Nagrania głosów, [w:] xeno-canto [online].