Trogon fioletowogłowy
| Trogon violaceus[1] | |||
| J.F. Gmelin, 1788 | |||
 Samiec trogona fioletowogłowego | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
trogon fioletowogłowy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Trogon fioletowogłowy[4] (Trogon violaceus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny trogonów (Trogonidae). Występuje w północnej części Ameryki Południowej, głównie w wilgotnych lasach. Jest gatunkiem najmniejszej troski.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał Johann Friedrich Gmelin pod nazwą Trogon violaceus. Opis ukazał się w 1788 roku w 13. edycji linneuszowskiego Systema Naturae. Miejsca typowego autor nie wskazał[5]; później przyjęto, że był to Surinam[2][6]. Obecnie zwykle nie wyróżnia się podgatunków[7][8].
Jeszcze na początku XX wieku wyróżniano sześć podgatunków trogona fioletowogłowego[6]:
- T. v. sallaei Bonaparte, 1856
- T. v. concinnus Lawrence, 1862
- T. v. caligatus Gould, 1838[9]
- T. v. violaceus J.F. Gmelin, 1788
- T. v. ramonianus Deville & Des Murs, 1849
- T. v. crissalis (Cabanis & Heine, 1863).
W 2008 roku South American Classification Committee (SACC) wyodrębnił w głosowaniu podgatunki T. v. caligatus, T. v. concinnus i T. v. sallaei do osobnego gatunku Trogon caligatus (trogon wyżynny)[9]. W 2010 roku SACC wyodrębnił kolejne dwa podgatunki T. v. ramonianus i T. v. crissalis do osobnego gatunku Trogon ramonianus (trogon amazoński)[10].
Na liście ptaków świata opracowywanej we współpracy BirdLife International z autorami Handbook of the Birds of the World nadal stosuje się ujęcie systematyczne obejmujące sześć podgatunków. Lista ta jest wykorzystywana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN)[11][3].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Trogon: gr. τρωγων trōgōn „owocożerny, gryzący”, od τρωγω trōgō „gryźć”[12].
- violaceus: łac. violaceus „fioletowy”[13].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średniej wielkości ptak o długości ciała 23–25 cm i masie 38–57 g. Nogi ciemnoszare. Występuje dymorfizm płciowy. Samce mają czarne tęczówki, wokół oka naga, żółta skóra, dziób silny, bladoszary. Twarz i gardło czarniawe. Korona, kark, szyja i górna część piersi fioletowoniebieskie. Niewielka biała opaska piersiowa, poniżej brzuch, boki ciała i pokrywy podogonowe żółte. Górne części ciała metalicznozielone, kuper i ogon fioletowoniebieski z czarnymi końcówkami sterówek. Boczne sterówki czarniawe z białawymi prążkami. Samice mają ciemne tęczówki, wokół oka naga, biała skóra, przerwana nad i pod okiem. Dziób bladoszary z czarniawą górną częścią szczęki górnej. Głowa, szyja, kark, plecy i pierś stalowoszare, na piersi biała obroża. Brzuch, boki i pokrywy podogonowe matowożółte. Lotki czarniawe z białymi prążkami[14][6].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Trogon fioletowogłowy jest gatunkiem osiadłym. Jego zasięg występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje 12,1 mln km²[15]. Występuje na Trynidadzie, w Wenezueli, Gujanie, Gujanie Francuskiej, Surinamie i północnej Brazylii. Jego zasięg występowania w dużej części pokrywa się z zasięgiem występowania trogona czarnogardłego[14].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Głównym habitatem trogona fioletowogłowego są zarówno wiecznie zielone otwarte lasy wilgotne, jak i ich obrzeża, lasy wtórnego wzrostu, spotykany jest także na zacienionych plantacjach kakao i kawy. W Surinamie spotykany jest także na obszarach sawanny. Na terenie Amazonii preferuje górne partie („baldachim”) i obrzeża lasów przejściowych, lasów terra firme i lasów zalewowych (igapó). Występuje na terenach od poziomu morza do 1400 m n.p.m., w Wenezueli 1200 m n.p.m.[14]
Dieta składa się z owoców i małych bezkręgowców. Zaobserwowano odżywianie się tego gatunku owocami cekropki, jagodami Schefflera morototoni oraz owocami pomarańczy wcześniej napoczętymi przez dzięciura złotoczelnego. Występuje zazwyczaj pojedynczo lub w stadach mieszanych. Żeruje wspólnie z przedstawicielami rodzin drozdowatych i tanagrowatych. Długość pokolenia jest określana na 7,3 lat[15].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Niewiele wiadomo o rozmnażaniu tego gatunku. Ptaki w kondycji lęgowej obserwowano w Wenezueli w lutym, a na Trynidadzie w listopadzie, lutym, marcu, maju i czerwcu. Gniazda buduje w różnych miejscach m.in. w zawieszonych na wysokości 10–15 m nad ziemią opuszczonych gniazdach os, w nadrzewnych gniazdach mrówek lub termitierach, ale także w zgniłych pniach czy w epifitach. W lęgu 2–3 jaja. Okres przebywania piskląt w gnieździe co najmniej 17 dni[14].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN trogon fioletowogłowy jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern), stosuje ona jednak starsze, szersze ujęcie systematyczne. Liczebność populacji nie jest oszacowana. Gatunek jest opisywany od jako „rzadki i lokalny” do „bardzo licznego”. Trend liczebności populacji ocenia się jako wzrostowy z powodu przybywania przerzedzonych obszarów leśnych wskutek wycinki[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Trogon violaceus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage: Guianan Trogon Trogon violaceus Gmelin, JF 1788. Avibase. [dostęp 2022-11-15]. (ang.).
- ↑ a b Trogon violaceus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko, Rodzina: TROGONIDAE Lesson, 1828 - TROGONY - TROGONS (Wersja: 2022-08-12), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2022-11-13].
- ↑ J.F. Gmelin, Caroli a Linné, Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 13, t. 1 cz. 1, Lipsiae 1788, s. 404 (łac.).
- ↑ a b c Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.). T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 114. ISBN 84-87334-30X. (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson, TROGONIFORMES (Wersja: 2021-11-28) [online], Zoonomen Nomenclatural data, 2022 [dostęp 2022-11-13] (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.), IOC World Bird List (v12.2) Mousebirds, Cuckoo Roller, trogons, hoopoes, hornbills [online] [dostęp 2022-11-13] (ang.).
- ↑ a b Van Remsen, Recognize Trogon caligatus as a separate species from Trogon violaceus (2) [online], 2008 [zarchiwizowane z adresu 2011-09-29] (ang.).
- ↑ Kevin J. Zimmer, Recognize Trogon [v.] ramonianus and T. [v.] crissalis as constituting a single species distinct from Trogon violaceus [online], 2010 [zarchiwizowane z adresu 2013-10-31] (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6b [online], lipiec 2022 [dostęp 2022-11-12].
- ↑ Trogon, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-11-12] (ang.).
- ↑ violaceus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-11-15] (ang.).
- ↑ a b c d Nigel Collar, Guianan Trogon Trogon violaceus, version 1.0, [w:] Birds of the World (red. S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg) [online], Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020 [dostęp 2022-11-15] (ang.).
- ↑ a b c Species factsheet: Trogon violaceus [online], BirdLife International, 2022 [dostęp 2022-11-13] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy, [w:] eBird [online], Cornell Lab of Ornithology (ang.).
- Nagrania głosów, [w:] xeno-canto [online].