Trogon czarnogardły
| Trogon rufus[1] | |||
| J.F. Gmelin, 1788 | |||
 Samiec | |||
 Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
trogon czarnogardły | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Trogon czarnogardły[5], trogon rdzawy[6] (Trogon rufus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny trogonów (Trogonidae). Jest szeroko rozpowszechniony w obszarach nizinnych lasów w trzech odrębnych obszarach Ameryki Południowej i Centralnej. Jest gatunkiem najmniejszej troski.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał Johann Friedrich Gmelin pod nazwą Trogon rufus. Opis ukazał się w 1788 roku w 13. edycji linneuszowskiego „Systema Naturae”. Jako miejsce typowe autor wskazał Kajennę[2][7]. Tradycyjnie wyróżnia się sześć podgatunków[3][8][9][10]:
- T. r. tenellus Cabanis, 1862
- T. r. cupreicauda (Chapman, 1914)
- T. r. rufus Gmelin, JF, 1788
- T. r. sulphureus Spix, 1824
- T. r. amazonicus Todd, 1943
- T. r. chrysochloros Pelzeln, 1856[3]
W 2019 roku J.K. Dickens i współpracownicy zaproponowali wyodrębnienie z gatunku Trogon rufus trzech jego podgatunków, a także opisali nowy gatunek trogona Trogon muriciensis[11] (trogon atlantycki[5]). W 2022 roku South American Classification Committee (SACC) po głosowaniu podniósł odpowiednio podgatunki T. r. tenellus, T. r. cupreicauda i T. r. chrysochloros do rangi gatunków Trogon tenellus (trogon modrosterny), Trogon cupreicauda (trogon stokowy) i Trogon chrysochloros (trogon żółtobrzuchy). Natomiast proponowany nowy gatunek Trogon muriciensis umieszczony został w gatunku Trogon cupreicauda[12][5].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Trogon: gr. τρωγων trōgōn „owocożerny, gryzący”, od τρωγω trōgō „gryźć”[13].
- rufus: łac. rufus – „rudy"[14].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średniej wielkości ptak o długości ciała 24 cm; średnia masa ciała samców około 52 g, samic – 55 g. Występuje dymorfizm płciowy. Samce mają ciemnobrązowe tęczówki, wokół oka naga, jasnoniebieska skóra, dziób silny, żółty lub żółto-zielony. Twarz i gardło czarniawe. Głowa, kark, szyja, pierś (górna część) i plecy metaliczno zielone. W połowie piersi biała opaska, reszta dolnych części ciała: brzuch, boki i pokrywy podogonowe żółte. Skrzydła prążkowane w drobne czarno-białe paseczki. Krawędzie lotek pierwszego rzędu z białawymi krawędziami. Sterówki z wierzchu niebieskawozielone, zakończone czarnymi prążkami, od spodu białe w bardzo wąskie czarne paseczki z dosyć szerokimi czarnymi zakończeniami. Samice mają ciemnobrązowe tęczówki, wokół oka naga, biała skóra, dziób żółty lub zielono-żółty z czarniawą centralną częścią górnej szczęki. Głowa, pierś, skrzydła, plecy, kuper brązowe. Twarz i gardło brązowe. Na piersi biała, dosyć szeroka półopaska, reszta dolnych części ciała: brzuch, boki i pokrywy podogonowe żółte. Krawędzie lotek pierwszego rzędu z białawymi krawędziami. Sterówki z wierzchniej strony brązowe z czarnymi zakończeniami, od spodniej strony z wzorem czarnych prążków podobnym do samca[9][15].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Trogon czarnogardły jest gatunkiem osiadłym. Jego zasięg występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje 14,6 mln km²[16]. Poszczególne podgatunki zamieszkują[9][15]:
- T. r. tenellus – wschodni Honduras, Nikaraguę, Kostarykę (oprócz północno-zachodniej części) i Panamę oraz najbardziej północno-zachodnią część Kolumbii,
- T. r. cupreicauda – zachodnią Kolumbię i północno-zachodni Ekwador,
- T. r. rufus – od wschodniej Wenezueli poprzez region Gujana do północnej Brazylii (rejon rzeki Rio Negro i stan Amapá),
- T. r. sulphureus – południowo-wschodnią Kolumbię, wschodni Ekwador, północno-wschodnie Peru, zachodnią Brazylię (na wschód do Rio Negro i Rio Madeira) i północną Boliwię,
- T. r. amazonicus – północno-centralną Brazylię (dolina Amazonki),
- T. r. chrysochloros – Paragwaj, północno-wschodnią Argentynę oraz wschodnią i południowo-wschodnią Brazylię (od Bahia do Rio Grande do Sul i w Mato Grosso)
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Głównym habitatem trogona czarnogardłego są wilgotne lasy nizinne oraz wysokie lasy wtórne[15]. Występuje na wysokościach do 1600 m n.p.m.[16]
Informacje o diecie trogona czarnogardłego są bardzo skromne. Dieta składa się z owoców i owadów. Jednak owady stanowią zdecydowanie pierwszy wybór. W przebadanych żołądkach okazów tego gatunku w prawie 60% znaleziono tylko owady, w 15% owady i owoce, a w 22% tylko owoce. Z owadów stwierdzono osobniki z rzędów chrząszczy i prostoskrzydłych[15]. Długość pokolenia jest określana na 4,01 roku[16].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy różni się w zależności od obszaru występowania. I tak w Kostaryce trwa od lutego do czerwca, w Panamie od kwietnia do lipca, w północno-zachodniej Kolumbii od lutego do maja. Gniazda znajdują się w płytkiej dziupli wykutej w częściowo spróchniałych pniach drzew należących do dwuliściennych, na wysokości od 0,75 do 6 m nad poziomem gruntu. Gniazda są bardzo płytkie, częściowo otwarte, brak jest w nich wyściółki, nie licząc gnijących skrawków drewna. W lęgu 2 jaja, które są owalne, lśniąco białe o długości od 22 mm do 27,6 mm. Okres inkubacji trwa około 18 dni, w wysiadywaniu jaj uczestniczą oboje rodzice. Po wykluciu pisklęta są karmione przez oboje rodziców. Pisklęta przebywają w gnieździe przez 14–15 dni od wyklucia[15].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN trogon czarnogardły jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). W 2019 roku organizacja Partners in Flight szacowała liczebność populacji na 0,5–5 mln dorosłych osobników. Gatunek opisywany jest jako niepospolity i rozmieszczony plamowo. Trend populacji uważany jest za spadkowy ze względu na niszczenie naturalnego habitatu[16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Trogon rufus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage: Black-throated Trogon Trogon rufus Gmelin, JF 1788. Avibase. [dostęp 2022-12-10]. (ang.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.), IOC World Bird List (v12.2) Mousebirds, Cuckoo Roller, trogons, hoopoes, hornbills [online] [dostęp 2022-12-10] (ang.).
- ↑ Trogon rufus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko, Rodzina: TROGONIDAE Lesson, 1828 - TROGONY - TROGONS (Wersja: 2022-08-12), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2022-12-10].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 159, 1999.
- ↑ J.F. Gmelin, Caroli a Linné, Systema naturae per regna tria naturae : secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 13, t. 1 cz. 1, Lipsiae: Impensis Georg. Emanuel. Beer, 1788, s. 404 (łac.).
- ↑ Alan P. Peterson, TROGONIFORMES (Wersja: 2021-11-28) [online], Zoonomen Nomenclatural data, 2022 [dostęp 2022-12-10] (ang.).
- ↑ a b c Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.). T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 118–119. ISBN 84-87334-30X. (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6b [online], lipiec 2022 [dostęp 2022-12-10].
- ↑ Jeremy Kenneth Dickens i inni, Species limits, patterns of secondary contact and a new species in the Trogon rufus complex (Aves: Trogonidae), „Zoological Journal of the Linnean Society”, 193 (2), 2021, s. 499–540 (ang.).
- ↑ James Van Remsen jr., Treat Trogon rufus (Black-throated Trogon) as consisting of five species, including one newly described, Proposal (921) to South American Classification Committee [online], 2021–2022 (ang.).
- ↑ Trogon, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-12-10] (ang.).
- ↑ rufus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-12-10] (ang.).
- ↑ a b c d e Cassie Stelow, Black-throated Trogon Trogon rufus, version 1.0, [w:] Birds of the World (red. T.S. Schulenberg) [online], Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020 [dostęp 2022-12-10] (ang.).
- ↑ a b c d Species factsheet: Trogon rufus [online], BirdLife International, 2022 [dostęp 2022-12-10] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy, [w:] eBird [online], Cornell Lab of Ornithology (ang.).
- Nagrania głosów, [w:] xeno-canto [online].