Tukan górski
| Ramphastos brevis[1] | |||
| Meyer de Schauensee, 1945 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
tukan górski | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Tukan górski[3] (Ramphastos brevis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny tukanowatych (Ramphastidae). Ptak o długim dziobie występujący w Ameryce Południowej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Tukan górski występuje w północno-zachodniej Kolumbii (północne Chocó) i na południowy zachód od Andów, do południowo-zachodniego Ekwadoru (na południe do Manta Real)[4][2][5][6]. Lokalizację ze wschodniej Panamy uważa się za niepewną[7].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy opisał amerykański ornitolog Rodolphe Meyer de Schauensee w 1945 roku na łamach Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia jako podgatunek tukana czarnodziobego (R. ambiguus) i nadając mu nazwę Ramphastos ambiguus brevis[8]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Meyer de Schauensee wskazał rzekę Mechengue, w Cauca w Kolumbii[8].
Charakterystyczny gatunek przypisywano do tak zwanej „kraczącej grupy” (wraz z tukanem wielkim (R. toco), tukanem tęczodziobym (R. sulfuratus), tukanem żółtogardłym (R. vitellinus) i tukanem zielonodziobym (R. dicolorus))[4]. Chociaż aspekty upierzenia sugerują pokrewieństwo z R. sulfuratus, to jednak dane genetyczne wskazują, że gatunek jest taksonem siostrzanym w stosunku do R. vitellinus[9]. Długo uważany za podgatunek R. ambiguus, ale różni się od niego znacząco głosem, mniejszym rozmiarem ciała, krótszym, bardziej żółtym dziobem; gatunek sympatryczny z podgatunkiem R. ambiguus, tukanem brązowodziobym (R. a. swainsonii)[4]. Gatunek monotypowy[4][5].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa: Ulisses Aldrovandi w 1599 roku zapisał z błędem nazwę Ramphastos, bazując na Ramphestes Konrada Gesnera z 1560 roku (gr. ῥαμφηστης rhamphēstēs „nosaty”, od ῥαμφη rhampē „dziób”), która to nazwa została następnie przejęta przez Karola Linneusza w 1758 roku[10]. Epitet gatunkowy: łac. brevis „krótki, niewielki”[10].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 46–48,5 cm; masa ciała 365–482 g[4]. Inne wymiary u jednej samicy z Mutaty w Kolumbii: długość skrzydła 210 mm, ogona 154 mm, dzioba 151,4 mm[11]. U obu płci od czoła do górnej części grzbietu upierzenie koloru bordowego z czarnym odcieniem; górna część ciała czarna, pokrywy nadogonowe białe. Gardło, szyja i piersi żółte, wąskie czerwone pasmo tuż poniżej koloru żółtego, brzuch i podbrzusze czarne, pokrywy podogonowe czerwone. Dziób w jego górnej części żółty, culmen, grzbiet dzioba i jego centralne części zielonawe, na krańcu dzioba od 3 do 5 zielonych „ząbków”, żuchwa czarna, czasami z żółtą końcówką. Skóra na twarzy koloru żółto-zielonego lub oliwkowego, czasem z niebieskawym odcieniem; tęczówka żółto-zielona z szarym odcieniem. Samica ma krótszy, bardziej przysadzisty dziób niż samiec. Młode ptaki o miękkim, ciemniejszym upierzeniu, głównie czerwono-pomarańczowym, dziób bardziej kilowaty, podstawowa linia i „ząbki” nieobecne, nozdrza widoczne na górze[4].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Głos[edytuj | edytuj kod]
Odzywa się serią kraczących „tree-aak”, „tyook” lub „tyeerp”, 40–55 razy (czasami do 100) na minutę, na początku odgłos jest warczący i może trwać to do kilku minut; samce wydają głębsze, bardziej warczące odgłosy[4]. Czasami odzywa się trąbiącym głosem, miękkie odgłosy można usłyszeć tylko z bliskiej odległości[4].
Siedlisko i pokarm[edytuj | edytuj kod]
Gatunek prawdopodobnie osiadły, zamieszkujący głównie las nizinny, a także lasy na niższych stokach Andów, jak i również przyległe pastwiska z owocującymi drzewami albo plantacjami, do wysokości 1550 m n.p.m.[4] Przebywają w parach lub w grupach liczących do 6 ptaków, rzadziej do 14[4].
Dieta tukana górskiego jest słabo poznana; w żołądkach znaleziono głównie niezidentyfikowane owoce; być może poluje też na jakieś owady i małe kręgowce[4]. Pokarm zdobywa głównie w baldachimie lasu, często współpracując z arasari obrożnym (Pteroglossus torquatus), rzadziej z większym tukanem czarnodziobym[4]. Podczas spożywania pokarmu może obrócić głowę o kąt półpełny[4]. Obserwowano, jak towarzyszy armii wędrownych mrówek, zapewne polując na spłoszone przez nie owady[4]. Wodę czerpie z bromelii[4].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Biologia rozrodu bardzo słabo poznana. Najprawdopodobniej rozmnażają się od czerwca do sierpnia, być może wcześniej, do stycznia w zachodniej Kolumbii. Śpiewający ptak porusza głową do góry po jednej stronie, po łuku odwracając ją w drugą stronę, prawie nie ma ruchu głową w dół; podczas konfliktów trzyma głowę nisko. Upierzenie gładkie oprócz wzniesionego zadu i piór pokryw podogonowych[4]. Brak informacji na temat wielkości lęgu, czasu inkubacji czy wychowu młodych[4].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)[2]. Globalna wielkość populacji nie została oszacowana, ale uważa się tego ptaka za rzadkiego lub lokalnie powszechnego w Ekwadorze (populację w Ekwadorze szacuje się na 15000–45000 osobników)[2][12][13]. W Ekwadorze populacja tukana górskiego zmniejszyła się znacząco z powodu wylesiania (podobno duże populacje utrzymują się w prowincji Esmeraldas, gdzie znaczna część lasów pozostaje w dużej mierze nienaruszona)[2][4]. Na tego ptaka poluje się również dla mięsa, a jego dziób stosowany jest jako składnik w tradycyjnej medycynie[2]. Występuje w rezerwatach przyrody Reserva Natural Río Ñambí w Kolumbii i w Centro Científico Río Palenque w Ekwadorze[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ramphastos brevis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f BirdLife International, Ramphastos brevis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2016-1 [dostęp 2016-09-27] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Ramphastinae Vigors, 1825 - tukany (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-18].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s L.L. Short & C.J. Sharpe: Choco Toucan (Ramphastos brevis), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2016. DOI: 10.2173/bow.chotou1.01. [dostęp 2020-05-26]. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Jacamars, puffbirds, toucans, barbets, honeyguides. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-18]. (ang.).
- ↑ J.L. Peters: Check-list of birds of the world. Cz. 6. Cambridge: Harvard University Press, 1948, s. 84. (ang.).
- ↑ American Ornithologists' Union: Check-list of North American birds, the species of birds of North America from the Arctic through Panama, including the West Indies and Hawaiian Islands. Wyd. 6. Lawrence, Kansas: American Ornithologists' Union, s. 784. (ang.).
- ↑ a b R. Meyer de Schauensee. Notes on Colombian Birds. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 97, s. 14, 1945. JSTOR: 4064377. (ang.).
- ↑ J.S.L. Patané, J.D. Weckstein, A. Aleixo, J.M. Bates. Evolutionary history of Ramphastos toucans: molecular phylogenetics, temporal diversification, and biogeography. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 53 (3), s. 923–934, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2009.08.017. (ang.).
- ↑ a b The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
- ↑ J. Haffer. Avifauna of northwestern Colombia, South America. „Bonner Zoologische Monographien”. 7, s. 112, 1975. (ang.).
- ↑ J. Ekstrom, S. Butchart: Choco Toucan Ramphastos brevis. BirdLife International. [dostęp 2016-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ O. Jahn. Bird communities of the Ecuadorian Choco: a case study in conservation. „Bonner Zoologische Monographien”. 56, s. 187, 2011. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).