Wola Gutowska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wola Gutowska
wieś
Ilustracja
Przykładowa otwarta zagroda drewniana
w Woli Gutowskiej (nr 25)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

radomski

Gmina

Jedlińsk

Liczba ludności (2011)

339[2][3]

Strefa numeracyjna

48

Kod pocztowy

26-660[4]

Tablice rejestracyjne

WRA

SIMC

0625310[5]

Położenie na mapie gminy Jedlińsk
Mapa konturowa gminy Jedlińsk, w centrum znajduje się punkt z opisem „Wola Gutowska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Wola Gutowska”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Wola Gutowska”
Położenie na mapie powiatu radomskiego
Mapa konturowa powiatu radomskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Wola Gutowska”
Ziemia51°30′44″N 21°06′28″E/51,512222 21,107778[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Wola Gutowska – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie radomskim, w gminie Jedlińsk[5][6]. W podziale na regiony fizycznogeograficzne położona jest w makroregionie Wzniesień Południowomazowieckich na Równinie Radomskiej. Leży w bezpośrednim sąsiedztwie Jedlińska przy drodze krajowej nr 7. Jej układ przestrzenny wyznacza rozproszona zabudowa jednorodzinna i zagrodowa. Ważnym sektorem gospodarki Woli Gutowskiej jest rolnictwo.

Pierwsze wzmianki o miejscowości (1471 r.) są ściśle związane z przedstawicielami rodu Półkoziców, którzy z biegiem czasu zaczęli posługiwać się nazwiskiem „Gutowscy”. Zjawiskiem charakterystycznym dla wsi były częste zmiany własnościowe. Po Gutowskich jednym z właścicieli majątku był Stanisław Witowski z Popowa herbu Rola. Prywatna wieś szlachecka, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radomskim województwa sandomierskiego[7].

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Świętych Apostołów Piotra i Andrzeja w Jedlińsku[8].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Wola Gutowska położona jest w obrębie Wzniesień Południowomazowieckich na Równinie Radomskiej[9]. Przez wieś przepływają rzeki: Radomka – płynąca licznymi meandrami w prosto uregulowanym korycie i Radomka Młyńska - płynąca w sztucznym korycie, tworząca naturalne zakola i niewielkie łachy piasku[10][11]. Znajduje się III strefie zagrożenia powodziowego w przypadku awarii zapory czołowej zalewu Jezioro Domaniowskie[12].

Miejscowość leży przy drodze krajowej nr 7, w bezpośrednim sąsiedztwie Jedlińska (od zachodu)[13]. Układ przestrzenny Woli Gutowskiej stanowi rozproszona zabudowa jednorodzinna i zagrodowa[13].

W latach 1933-1954 wieś należała do jednostki pomocniczej gmin – gromady Wola-Gutowska (w jej skład wchodziła również kolonia Ług Zamłynie) w gminie Jedlińsk[14], a w latach 1954-1972 wchodziła w skład nowo utworzonej gromady Jedlińsk[15]. 1 stycznia 1973 ponownie przyłączono ją do reaktywowanej gminy Jedlińsk[16].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Z okresu średniowiecza pochodzą pierwsze udokumentowane informacje o właścicielach Woli Gutowskiej, wspominające ród rycerski Półkoziców, jeden z najbardziej rozgałęzionych w ówczesnym rejonie. W dokumentach z lat 1411-1420 widnieje Gotard z Gutowa, ale ze źródeł pochodzących z 1471 r. występują bracia Paweł i Jan, z których pierwszy był właścicielem Gutowa i Woli Gutowskiej. Synem Pawła był Jan o przydomku „Zasada”, wymieniany w Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis Jana Długosza pod określeniem „de Gutow” jako właściciel Gutowa, Woli Gutowskiej i części wsi Jawor[17].

W pierwszych latach XVI wieku córka posiadacza Woli Gutowskiej i Gutowa, Anna z rodu Półkoziców, zawarła związek małżeński z Aleksandrem z Ostrołęki, synem kasztelana czerskiego Wiganda, pieczętującego się herbem Ciołek. Ich syn, Mikołaj, dokonując czynności urzędowych, określał siebie jako „Gutowskiego” lub też „Ostrołęckiego z Gutowa”. Z biegiem czasu pierwsza z tych form utrwaliła się na stałe u jego potomków jako nazwisko. W 2. połowie XVI wieku współwłaścicielami obu wsi byli synowie Mikołaja, Jan i Sebastian. Obaj pozostawili po sobie kilku synów, co spowodowało silne rozgałęzienie rodziny Gutowskich, którzy trwali na pozycji średniozamożnej szlachty, jednak nigdy nie sięgnęli po wysokie godności[18].

W I połowie XVII wieku posiadaczem Woli Gutowskiej był Stanisław Witowski z Popowa herbu Rola, syn Stanisława Witowskiego (zm. 1641) i Elżbiety Zebrzydowskiej. W posiadaniu miał również m.in. Jedlińsk i Jedlankę[19][20].

W dniach 10-11 czerwca 1809 r. w okolicach Woli Gutowskiej rozegrała się bitwa jedlińsko-jankowicka[21].

W 1881 w Woli Gutowskiej było 31 domów, 207 mieszkańców i 386 mórg ziemi włościańskiej oraz karczma[22].

W lipcu 1937 r. Starosta Powiatowy Radomski podjął decyzję o wdrożeniu postępowania scaleniowego wsi[23].

W 2008 r. pojawiła się koncepcja włączenia części dotychczasowych terenów sołectw Wola Gutowska i Jedlanka do sołectwa Jedlińsk, gdyż tereny te wykazują zwartą zabudowę mieszkaniową przylegającą do zabudowy Jedlińska. Tym samym powstałaby duża zwarta aglomeracja Jedlińska, która miała być poważnym argumentem w działaniach mających na celu przywrócenie praw miejskich gminnej siedziby[24].

Infrastruktura[edytuj | edytuj kod]

Podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę gospodarstw domowych w Woli Gutowskiej jest wodociąg grupowy „Jedlińsk” zasilany z ujęcia Jedlińsk o wydajności 85 m³/h (awaryjna studnia o wydajności 72 m³/h). W miejscowości znajduje się odcinek długości 4,27 km gminnej sieci kanalizacji sanitarnej grawitacyjno-ciśnieniowej wraz z 3 pompowniami ścieków (lata budowy: 2011–2012). Wieś zaopatrzona jest w gaz ziemny za pośrednictwem gazociągów średnioprężnych wyprowadzonych ze stacji redukcyjno-pomiarowej w Jedlińsku[25].

W Woli Gutowskiej funkcjonuje ogólnodostępne zaplecze sportowo-rekreacyjne dla mieszkańców, wybudowane w 2014. W jego skład wschodzą: boisko wielofunkcyjne o nawierzchni syntetycznej wraz z podbudową, przeznaczone do gry w: piłkę ręczną, koszykówkę, siatkówkę i tenis ziemny, a także plac zabaw[26].

Komunikacja autobusowa łączy wieś z okolicznymi miejscowościami linią relacji: Wieniawa – Przytyk – Jedlińsk[27].

Przez miejscowość, położoną przy drodze krajowej nr 7, przebiega również droga powiatowa nr 3336W Wieniawa – Przytyk – Jedlińsk na odcinku o długości 775 m. Droga ta została zmodernizowana w 2007 r[28]. Przez wieś biegnie także zielony szlak pieszy Kock – Zwoleń (dł. 123 km)[29].

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Tradycyjnym i nadal ważnym źródłem utrzymania części mieszkańców jest praca w rolnictwie. W gminie Jedlińsk głównie uprawiane są zboża (żyto, owies) i ziemniaki. Część gospodarstw wyspecjalizowała się natomiast w produkcji ogrodniczej na potrzeby rynku lokalnego i przetwórstwa, np. w Woli Gutowskiej znajdują się 4 gospodarstwa uprawiające pod osłonami papryki i pomidory[30].

W miejscowości funkcjonują również 2 spośród 14 większych zakładów działających na terenie gminy:

  • produkcja części dla przemysłu maszynowego,
  • produkcja wyrobów gumowych do maszyn rolniczych[25].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Według Narodowego Spisu Powszechnego 2011 liczba ludności w Woli Gutowskiej to 339, z czego 52,2% mieszkańców stanowią kobiety, a 47,8% to mężczyźni. Miejscowość zamieszkuje 2,4% mieszkańców gminy[2].

54,8% mieszkańców wsi jest w wieku produkcyjnym, 33,9% w wieku przedprodukcyjnym, a 11,3% w wieku poprodukcyjnym[2].

Rok 1970 1978 1988 1998 2011
Liczba ludności 241 239 251 310 339[2]
% ± – −0,8% 5% 23,5% 5,7%

Źródło danych[30]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 150019
  2. ↑ a b c d Wieś Wola Gutowska w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-02-11], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1476 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  6. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
  8. ↑ Opis parafii na stronie diecezji
  9. ↑ Program Ochrony Środowiska dla gminy Jedlińsk na lata 2009-2012 z perspektywą na lata 2013-2016 (Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XXXV /40/2009 Rad Gminy Jedlińsk z dnia 3 grudnia 2009 r. w sprawie uchwalenia Programu Ochrony Środowiska i aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jedlińsk). [dostęp 2017-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  10. ↑ Nad Radomką, Iłżanką i Zwolenką. razemdlaradomki.pl. [dostęp 2017-03-23].
  11. ↑ Sieć wielofunkcyjnych terenów otwartych systemu przyrodniczego (green belt). Etap VII. rof.mpu.radom.pl. [dostęp 2017-03-23].
  12. ↑ Podsumowanie akcji powodziowej i podtopień na obszarze powiatu radomskiego w I półroczu 2010 roku. radompowiat.pl. [dostęp 2017-03-23].
  13. ↑ a b Uzasadnienie do programu ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami położonych wzdłuż drogi krajowej nr 7 i ekspresowej nr s7 na terenie województwa mazowieckiego, zawierające zakres ocenionych i określonych zagadnień. mazovia.pl. [dostęp 2017-03-23].
  14. ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2017-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-14)].
  15. ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2018-06-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-22)].
  16. ↑ Uchwała Nr XVII/79/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 8 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie kieleckim (Dz. Urz. WRN w Kielcach z 1972 r. Nr 26, poz. 173)
  17. ↑ Piątkowski 2012 ↓, s. 24–25.
  18. ↑ Piątkowski 2012 ↓, s. 42.
  19. ↑ Piątkowski 2012 ↓, s. 39.
  20. ↑ Svffragia Woiewodztw, y Ziem Koronnych, y Wielk. Xięstwa Litewskiego. Zgodnie na Naiaśnieyszego Iana Kazimierza Obranego Krola Polskiego […]. Dane, między Warszawą, a Wolą, Dnia 17. Listopada, Roku 1648, [b.n.s]
  21. ↑ Stefan Rosiński: Bitwa Jedlińsk 11 czerwca 1809 roku. Jedlińsk: SKAUT.PL, 2009, s. 40. ISBN 978-83-60126-80-1.
  22. ↑ Wola Gutowska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 918.
  23. ↑ Ogłoszenie Starosty Powiatowego Radomskiego z dnia 14 lipca 1937 r.. „Kielecki Dziennik Wojewódzki”, 31-07-2017. 
  24. ↑ Jedlińsk. Panorama Gminy - Nr 15. jedlinsk.eu. [dostęp 2017-03-23].
  25. ↑ a b Uchwała Nr XIII/76/2015 Rady Gminy Jedlińsk z dnia 27 listopada 2015 r. w sprawie przyjęcia i zatwierdzenia Strategii zrównoważonego rozwoju Gminy Jedlińsk na lata 2015–2022. bip.jedlinsk.pl. [dostęp 2017-03-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-13)].
  26. ↑ Budowa boiska i placu zabaw w Woli Gutowskiej. razemdlaradomki.pl. [dostęp 2017-03-12].
  27. ↑ Wykaz przystanków autobusowych zlokalizowanych przy drogach powiatowych na terenie powiatu radomskiego. pzd-radom.finn.pl. [dostęp 2017-03-23].
  28. ↑ Droga jak nowa /25 - 07 - 2007/. radompowiat.pl. [dostęp 2017-03-23].
  29. ↑ Powiat radomski. Informator. radompowiat.pl. [dostęp 2017-03-23].
  30. ↑ a b Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jedlińsk. bip.jedlinsk.pl. [dostęp 2017-03-12].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • S. Piątkowski: Jedlińsk: monografia historyczna miejscowości i jej okolic. Warszawa: Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy, 2012. ISBN 83-7789-069-0.
Gmina Jedlińsk
Wsie
Kolonie
Osada
Przysiółki
Części wsi
Osada wsi
Przysiółki wsi
Część kolonii
  • Komorniki

Herb gminy Jedlińsk

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wola_Gutowska&oldid=72533041”