Zębniczek północny
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
zębniczek północny |
| Nazwa systematyczna | |
| Climacodon septentrionalis (Fr.) P. Karst. Revue mycol., Toulouse 3(no. 9): 20 (1881) | |
Zębniczek północny Climacodon septentrionalis (Fr.) P. Karst. – gatunek grzybów należący do rodziny ząbkowcowatych (Meruliaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Meruliaceae, Phanerochaetaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1821 r. Elias Fries nadając mu nazwę Hydnum septentrionale. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1881 r. Petter Karsten, przenosząc go do rodzaju Climacodon[1].
- Creolophus septentrionalis (Fr.) Banker 1912
- Hydnum septentrionale Fr. 1821
- Hydnum septentrionale f. ramicola Henn. 1903
- Hydnum septentrionale Fr. 1821 f. septentrionale
- Hydnum septentrionale var. hortense Fr. 1838
- Hydnum septentrionale Fr. 1821 var. septentrionale
- Steccherinum septentrionale (Fr.) Banker 1906
Nazwę polską nadał Stanisław Domański w 1981 r.[3]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Jednoroczny, masywny i duży, osiągający szerokość do 50 cm. Składa się z wielu dachówkowato, jeden nad drugim ułożonych kapeluszy. Są pozrastane nasadą i bokiem silnie przyrośnięte do podłoża. Pojedynczy kapelusz osiąga szerokość do 30 cm, jest półokrągły lub owalny i ma ostry, równy lub falowany brzeg. Powierzchnia górna gruzełkowata, u młodych owocników biaława, u starszych kremowa i żółknąca. Hymenofor kolczasty złożony z szydełkowatych kolców o długości 2-12 mm, w stanie świeżym tej samej barwy co kapelusz[4]. Po wyschnięciu stają się brązowawe[5]. Miąższ białawy, o grubości 1-3 cm, w stanie świeżym soczysty i elastyczny, mięsisto-włóknisty, po wysuszeniu drewnowaty i twardy[4]. W stanie świeżym ma przyjemny zapach, ale podczas suszenia nieprzyjemnie pachnie zjełczałym tłuszczem. Smak przyjemny[5].
- Cechy mikroskopowe
Kontekst o grubości do 15 mm, silnie włóknisty i twardy, czasami z ciemniejszymi obszarami higrofijnymi. Przechodzi w tramę bez strefy przejściowej. System strzępkowy monomityczny. Strzępki rozrzedzone, o grubości 2-10 μm, cienkościenne, hialinowe, rozgałęzione. W kontekście i tramie ułożone są równolegle. Są zmienne co do ilości sprzążek; w kontekście mają na septach po jednej lub po kilka sprzążek, w tramie po jednej. Cystydy grube, smukłe i zwężające się lub butelkowate, często o zakrzywionych wierzchołkach. Podstawki wąskie, bez bazalnej sprzążki, 4-sterygmowe. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, hialinowe, o rozmiarach 4,5–5 × 1,8–2,5 μm[5].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Znane jest jego występowanie w Ameryce Północnej, Europie i Japonii[6]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski podano wiele jego stanowisk, jednak jest rzadki[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech i Danii[3].
Pasożyt. Występuje w lasach liściastych i mieszanych na drzewach liściastych. W Polsce zanotowano jej występowanie na jaworze, kasztanowcu, brzozie brodawkowatej, grabie i buku. Wywołuje białą zgniliznę drewna[3].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Morfologicznie jest to charakterystyczny gatunek, łatwy do odróżnienia. Na pierwszy rzut oka może być pomylony ze starymi i wypłowiałymi już okazami żółciaka siarkowego (Laetiporus sulphureus), łatwo jednak odróżnić go po kolczastym hymenoforze (żółciak siarkowy ma hymenofor rurkowaty)[4]. Mikroskopowo zębniczek północny wykazuje zaskakująco duże podobieństwo do gąbkowca północnego (Climacocystis borealis), co zauważył już S. Domański. Obydwa te gatunki hodowane na sztucznych podłożach wytwarzają chlamydospory i mają podobną strukturę strzępek i budowę cystyd. Morfologicznie gąbkowiec północny odróżnia się jednak rurkowatym hymenoforem, ponadto jego kapelusze wyrastają oddzielnie, nie tworząc tak zwartej struktury, jak zębniczek północny[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-11-18] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2017-10-23] (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1
- ↑ a b c Stanisław Domański: Grzyby (Mycota). Tom XIII. Podstawczaki (Basidiomycota). Bezblaszkowce (Aphyllophorales). Kolczakowate (Hydnaceae). Ząbkowcowate (Steccherinaceae). Kraków: PWN, 1981. ISBN 83-01-01184-X.
- ↑ a b c d Mycobank. Climacodon septentrionalis. [dostęp 2017-10-23].
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2017-10-23].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.