Ścinawka Dolna
50°29′47″N 16°32′09″E/50,496389 16,535833| wieś | |
 Widok na kościół św. Jakuba | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
1261[2] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-409[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
0855032 |
Położenie na mapie gminy Radków  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
| 50°29′47″N 16°32′09″E/50,496389 16,535833[1]
| |
Ścinawka Dolna (niem. Niedersteine[4], 1945-1946 Skałeczno Dolne) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Radków[5][6].
W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0855049 | Gorzuchówek | przysiółek |
| 0855055 | Wygwizdów | przysiółek |
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Ścinawka Dolna to duża wieś o długości około 2,1 km, leżąca na terenie Wzgórz Ścinawskich, nad rzeką Ścinawką, na wysokości około 310–320 m n.p.m.[7]
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ścinawka Dolna została założona w 1300 roku i leży na Wzgórzach Ścinawskich. W 1320 roku wieś została wymieniona w starych księgach po raz pierwszy jako „Stynaria Inferior”[8]. Wieś była w 1350 roku własnością pana na zamku – Ottona Hugiewicza. W okresie tym w miejscowości istniały: młyn wodny i kościół[8]. Później wieś przypadła Konradovi von Nymancz i pozostała własnością tej rodziny do 1437 roku, kiedy to Wenclaw Kluksa von Döhalitz został na zamku nowym panem. Już w roku 1439 przypadła jednak wdowie po Wenclawie – Dorothei, która poślubiła Hansa von Dönig. W rękach tej rodziny Ścinawka Dolna została do roku 1625.
Na podstawie decyzji Ferdynarda II w 1628 roku została darowana Gispertowi Voffo Voffenburgowi. W 1637 roku zamek przeszedł w ręce rodziny von Hemm Hemmstein. Mieszkańcy Ścinawki Dolnej rodzinie tej zawdzięczają dużo, a mianowicie: zbudowanie kaplicy św. Sebastiana, ufundowanie wielkiego dzwonu do starego kościoła. Zamek znajduje się nieopodal kościoła. Część tego obiektu została wyburzona, a pozostała część do dziś jest zamieszkiwana.
W 1793 roku baron von Hemm sprzedał wszystkie swoje majątki wraz ze wsią Ścinawką Dolną hrabiemu Antoniemu Aleksandrowi von Magnisowi, którego potomkowie właścicielami wsi byli do końca II wojny światowej[8]. W XIX wieku w miejscowości było: kilka młynów wodnych, gorzelnia i duży folwark, w którym hodowano około 2000 owiec i wołów[8].
Dwóm siostrom, hrabiankom Annie i Zofii von Magnis wieś zawdzięcza wybudowanie sierocińca oraz zbudowanie szpitala pod wezwaniem św. Józefa – obecnie Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci w Ścinawce Dolnej. Oba te zakłady były prowadzone przez siostry zakonne. Anna von Magnis prowadziła ten sierociniec aż do swojej śmierci, która nastąpiła 15 maja 1901 r. Hrabianka Zofia zmarła 30 czerwca 1938 r. Sierociniec to dzisiejszy Dom Pomocy Społecznej dla dzieci prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus.
Innym ważnym obiektem edukacyjnym Ścinawki jest szkoła, która powstała w 1829 roku. Pierwszym nauczycielem był Franciszek Bach.
Ścinawka słynie ze swoich obiektów sakralnych. W 1350 roku zbudowano w Ścinawce drewniany kościółek. W 1530 roku na jego miejscu wybudowano murowany kościół pod wezwaniem św. Jakuba. W 1895 roku w czasie wizytacji kanonicznej ks. kard. Franciszek von Schönborn mówił podczas kazania, żeby zbudować nowy kościół, większy, ze względu na zwiększającą się liczbę mieszkańców. 19 lipca 1900 roku spełniono wolę kardynała, położono kamień węgielny pod budowę kościoła[8]. Budowa trwała 4 lata[8]. Pracami przy budowie kościoła kierował proboszcz ks. Franciszek Olbrich. Konsekracja odbyła się 1 października 1904 roku. Kościół został zbudowany w stylu neoromańskim[8].
We wsi są także inne obiekty zabytkowe. Obok pięknego, zabytkowego mostu na trasie ze Ścinawki Średniej do Wambierzyc znajduje się dwór renesansowy z około 1590 roku[8]. Obecnie dwór jest zaniedbany, mieszka w nim kilka rodzin[8].
W dolnej części Ścinawki przy rzece Ścinawka znajduje się już nieczynny zespół młyna z drugiej połowy XIX wieku[8].
Wieś była wielokrotnie zalewana przez Ścinawkę.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są następujące obiekty[9]:
- kościół pomocniczy pw. św. Stanisława Kostki z XIV-XV wieku,
- zespół dworski (nr 17), z XVII wieku, przebudowany w połowie XVIII wieku:
- dwór i ogród.
- Inne zabytki
- kościół św. Jakuba wybudowany z 1904 r.[7]
- DPS w Ścinawce Dolnej
- kaplica pw. św. Sebastiana
- szpital pw. św. Józefa wybudowany w latach 1986-1887 na stoku Sobkowej Góry przez siostry Magnis (Annę i młodszą Zofię). Opiekę na chorymi powierzono siostrom franciszkankom szpitalnym z Domu św. Maurycego z Münster[10]. W obiekcie znajduje się kaplica pw. św. Józefa[11].
- figura Jezusa Ecce Homo przy szpitalu z herbem von Heim na postumencie[12]
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Ścinawce Dolnej działa KS „Tęcza” z sekcją piłki nożnej[13].
Zmarli, osoby związane[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 136838
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1279 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262).
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-Bis, 1994, s. 386–390. ISBN 83-85773-12-6.
- ↑ a b c d e f g h i j Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 452. ISBN 978-83-89188-95-3.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 82. [dostęp 2012-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Tadeusz Bieda: U podnóża Gór Stołowych. Historia miejscowości Gminy Radków. Wyd. I. Radków: UMiG Radków, 2004, s. 64. ISBN 83-920752-0-X.
- ↑ Andrzej Kucharczyk: Gmina Radków na polsko-czeskim pograniczu. Radków: Gmina Radków, 2023, s. 98. ISBN 978-83-965294-0-4.
- ↑ Figura Chrystusa Ecce Homo, Ścinawka Dolna. [dostęp 2023-11-20].
- ↑ Tęcza Ścinawka Dolna. [w:] fulbolowo.pl [on-line]. [dostęp 2017-03-10].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: Wyd: I-Bis 1995, ISBN 83-85773-12-6.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Festschrift aus Anlaß der Einweihung der neuen katholischen Kirche zu Niedersteine, Kreis Neurode, Breslau 1904
- Historyczne i współczesne widoki miejscowości ze strony Wratislaviae Amici
- Siedziba gminy: Radków
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta | |
| Wsie | |
| Części wsi | |
| Osady wsi | |
| Przysiółki wsi | |
| Dawna wieś |
