Świerklaniec
wieś | |
Pałac Kawalera | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2021) |
4250 |
Strefa numeracyjna |
32 |
Kod pocztowy |
42-622[2] |
Tablice rejestracyjne |
STA |
SIMC |
0222232 |
Położenie na mapie gminy Świerklaniec | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa śląskiego | |
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego | |
50°26′25″N 18°56′01″E/50,440278 18,933611[1] |
Świerklaniec (niem. Neudeck[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie tarnogórskim, w gminie Świerklaniec[4][5]. Siedziba gminy Świerklaniec oraz sołectwa Świerklaniec. Wieś gminna została utworzona 1 października 1924 r. ze zlikwidowanego obszaru dworskiego Świerklaniec[6]. Zasadniczą część siedliska wsi Świerklaniec stanowi dawna wieś Stare Chechło.
W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa katowickiego.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Dane z 31 grudnia 2021 roku[7]
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 4250 | 100 | 2225 | 52,4% | 2025 | 47,6% |
Miejscowość zamieszkuje 34,0% mieszkańców gminy Świerklaniec
Historyczny podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W skład wsi Świerklaniec wchodzą miejscowości[8]:
- z dawnego obszaru dworskiego Świerklaniec (uznawane do dziś jako odrębne miejscowości)
- Bizja (niem. Bisia, zabudowania nadgraniczne obszaru dworskiego Świerklaniec),
- Ostrożnica (niem. Ostrosnitza, zabudowania obszaru dworskiego Świerklaniec),
- Świerklaniec (niem. Neudeck, zamek i obszar dworski z dworem, folwarkiem i leśniczówką, od 1924 r. wieś),
- dawna gmina wiejska Stare Chechło (w całości wcielona do wsi Świerklaniec)
- Stare Chechło (niem. Alt-Chechlau, wieś, jej oś stanowi ul. Główna),
- Żabieniec (niem. Zabinietz, część Starego Chechła).
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0222249 | Bizja | część wsi |
0222255 | Ostrożnica | część wsi |
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Świerklaniec jest położony na obszarze Garbu Tarnogórskiego, w rejonie przecięcia doliny rzeki Brynicy. Historycznie leży w większości na Górnym Śląsku, jedynie niezamieszkane wschodnie brzegi Zbiornika Kozłowa Góra należą do Małopolski.
Rekreacja[edytuj | edytuj kod]
Według NID na obszarze wsi znajduje się 20 zabytkowych obiektów wpisanych do rejestru zabytków.
Główną atrakcją jest park w Świerklańcu, który ma powierzchnię 154 ha. Znajduje się w nim m.in. Pałac Kawalera oraz Kościół Dobrego Pasterza z mauzoleum. Dawniej mieściła się tu posiadłość rodu Henckel von Donnersmarcków wraz z nieistniejącym Małym Wersalem. W miejscu pałacu znajdują się alejki parkowe wraz z rzeźbami Emanuela Frémieta „Trzy Nimfy”, które dawniej stały przed wejściem do pałacu. Znajdują się tu również ruiny dawnego zamku piastowskiego.
W pobliżu Świerklańca znajduje się zbiornik wodny Kozłowa Góra oraz zalew w Chechle.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Świerklaniec (zapis Schwierklinietz 1507) pochodzi od śl. gwarowej formy świerkla = świerk. Jest to nazwa topograficzna[9].
43% gminy zajmują lasy. Jednym z najbardziej znanych kompleksów leśnych jest park Świerklaniecki. Występują tam 120-letnie dęby, sosny wejmutki i wiele cennych gatunków drzew.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
istniejące
- Pałac Kawalera
- Kościół Dobrego Pasterza,
- Park w Świerklańcu.
- Rzeźby Emanuela Fremieta „Trzy Nimfy”
nieistniejące
- Pałac w Świerklańcu wybudowany na polecenie Guida von Donnersmarcka w prezencie dla jego żony Blanki de Paivy, popularnie zwany Śląskim lub Małym Wersalem, spalony w 1945 r.
- Zamek piastowski w Świerklańcu, spalony w 1945 r.
-
Ulica Główna w Świerklańcu
-
Widok z lotu ptaka na Świerklaniec
-
Kościół w parku pałacowym
Osoby urodzone w Świerklańcu[edytuj | edytuj kod]
W Świerklańcu urodzili się aktorka Dorota Pomykała, artysta plastyk Leszek Lewandowski oraz Joachim Brudziński – w latach 2018–2019 minister spraw wewnętrznych i administracji. Również w Świerklańcu urodzili się niektórzy z rodu Henckel von Donnersmarck tacy jak: Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck, Gustaw Adolf Henckel von Donnersmarck, Erdmann Gustaw Henckel von Donnersmarck, Karol Maksymilian Henckel von Donnersmarck, Leon Maksymilian Henckel von Donnersmarck,
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 137968
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1270 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Tarnowitz [online], www.verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2018-09-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-23] .
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Rozporządzenie Śląskiej Rady Wojewódzkiej z dnia 9 września 1924 r. w przedmiocie zniesienia obszarów dworskich w powiecie Tarnowskie Góry, „Dziennik Ustaw Śląskich”, R. III, nr 21, poz. 86, 03.10.1924 [skorygowana na 30.09.1924].
- ↑ Wieś Świerklaniec (śląskie) » mapy, GUS, nieruchomości, noclegi, atrakcje, kod pocztowy, regon, wypadki drogowe, kierunkowy, edukacja, demografia, zabytki, statystyki, tabele, linie kolejowe [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-14] (pol.).
- ↑ Mapa szczegółowa Polski 1:25 000, P47-S28-A, Tarnowskie Góry, 1933; Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt), 5579, Tarnowitz, 1925.
- ↑ Stanisław Rospond , Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo, 1984, s. 390, ISBN 83-04-01090-9 .
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-05-22] .
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Felix Triest: Topographisches Handbuch von Oberschlesien. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Górnośląski Wersal – Stare fotografie
- Świrkliniec, niem „Neudeck”, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 715 .