Świerklaniec

Świerklaniec
	wieś
	; Pałac Kawalera
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	tarnogórski
Gmina	Świerklaniec
Liczba ludności (2021)	4250
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	42-622
Tablice rejestracyjne	STA
SIMC	0222232
	Położenie na mapie gminy Świerklaniec Świerklaniec
	Położenie na mapie Polski Świerklaniec
	Położenie na mapie województwa śląskiego Świerklaniec
	Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego Świerklaniec
	50°26′25″N 18°56′01″E/50,440278 18,933611
	Multimedia w Wikimedia Commons

Świerklaniec (niem. Neudeck^[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie tarnogórskim, w gminie Świerklaniec^[4]^[5]. Siedziba gminy Świerklaniec oraz sołectwa Świerklaniec. Wieś gminna została utworzona 1 października 1924 r. ze zlikwidowanego obszaru dworskiego Świerklaniec^[6]. Zasadniczą część siedliska wsi Świerklaniec stanowi dawna wieś Stare Chechło.

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa katowickiego.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2021 roku^[7]

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	4250	100	2225	52,4%	2025	47,6%

Miejscowość zamieszkuje 34,0% mieszkańców gminy Świerklaniec

Historyczny podział administracyjny

W skład wsi Świerklaniec wchodzą miejscowości^[8]:

z dawnego obszaru dworskiego Świerklaniec (uznawane do dziś jako odrębne miejscowości)

Bizja (niem. Bisia, zabudowania nadgraniczne obszaru dworskiego Świerklaniec),
Ostrożnica (niem. Ostrosnitza, zabudowania obszaru dworskiego Świerklaniec),
Świerklaniec (niem. Neudeck, zamek i obszar dworski z dworem, folwarkiem i leśniczówką, od 1924 r. wieś),

dawna gmina wiejska Stare Chechło (w całości wcielona do wsi Świerklaniec)

Stare Chechło (niem. Alt-Chechlau, wieś, jej oś stanowi ul. Główna),
Żabieniec (niem. Zabinietz, część Starego Chechła).

Integralne części wsi

Integralne części wsi Świerklaniec^[4]^[5]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0222249	Bizja	część wsi
0222255	Ostrożnica	część wsi

Położenie

Świerklaniec jest położony na obszarze Garbu Tarnogórskiego, w rejonie przecięcia doliny rzeki Brynicy. Historycznie leży w większości na Górnym Śląsku, jedynie niezamieszkane wschodnie brzegi Zbiornika Kozłowa Góra należą do Małopolski.

Rekreacja

Według NID na obszarze wsi znajduje się 20 zabytkowych obiektów wpisanych do rejestru zabytków.

Główną atrakcją jest park w Świerklańcu, który ma powierzchnię 154 ha. Znajduje się w nim m.in. Pałac Kawalera oraz Kościół Dobrego Pasterza z mauzoleum. Dawniej mieściła się tu posiadłość rodu Henckel von Donnersmarcków wraz z nieistniejącym Małym Wersalem. W miejscu pałacu znajdują się alejki parkowe wraz z rzeźbami Emanuela Frémieta „Trzy Nimfy”, które dawniej stały przed wejściem do pałacu. Znajdują się tu również ruiny dawnego zamku piastowskiego.

W pobliżu Świerklańca znajduje się zbiornik wodny Kozłowa Góra oraz zalew w Chechle.

Nazwa

Nazwa Świerklaniec (zapis Schwierklinietz 1507) pochodzi od śl. gwarowej formy świerkla = świerk. Jest to nazwa topograficzna^[9].

43% gminy zajmują lasy. Jednym z najbardziej znanych kompleksów leśnych jest park Świerklaniecki. Występują tam 120-letnie dęby, sosny wejmutki i wiele cennych gatunków drzew.

Zabytki

istniejące

nieistniejące

Pałac w Świerklańcu wybudowany na polecenie Guida von Donnersmarcka w prezencie dla jego żony Blanki de Paivy, popularnie zwany Śląskim lub Małym Wersalem, spalony w 1945 r.
Zamek piastowski w Świerklańcu, spalony w 1945 r.

Ulica Główna w Świerklańcu
Widok z lotu ptaka na Świerklaniec
Pałac Kawalera
Kościół w parku pałacowym

Osoby urodzone w Świerklańcu

W Świerklańcu urodzili się aktorka Dorota Pomykała, artysta plastyk Leszek Lewandowski, piłkarz Dawid Jarka oraz Joachim Brudziński – w latach 2018–2019 minister spraw wewnętrznych i administracji. Również w Świerklańcu urodzili się niektórzy z rodu Henckel von Donnersmarck tacy jak: Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck, Gustaw Adolf Henckel von Donnersmarck, Erdmann Gustaw Henckel von Donnersmarck, Karol Maksymilian Henckel von Donnersmarck, Leon Maksymilian Henckel von Donnersmarck,

Wspólnoty wyznaniowe

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 137968
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1270 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Tarnowitz [online], www.verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2018-09-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-23] .
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑ ^a ^b GUS. Rejestr TERYT.
↑ Rozporządzenie Śląskiej Rady Wojewódzkiej z dnia 9 września 1924 r. w przedmiocie zniesienia obszarów dworskich w powiecie Tarnowskie Góry, „Dziennik Ustaw Śląskich”, R. III, nr 21, poz. 86, 03.10.1924 [skorygowana na 30.09.1924].
↑ Wieś Świerklaniec (śląskie) » mapy, GUS, nieruchomości, noclegi, atrakcje, kod pocztowy, regon, wypadki drogowe, kierunkowy, edukacja, demografia, zabytki, statystyki, tabele, linie kolejowe [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-14] (pol.).
↑ Mapa szczegółowa Polski 1:25 000, P47-S28-A, Tarnowskie Góry, 1933; Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt), 5579, Tarnowitz, 1925.
↑ StanisławS. Rospond StanisławS., Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo, 1984, s. 390, ISBN 83-04-01090-9 .
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-05-22] .

Bibliografia

Felix Triest: Topographisches Handbuch von Oberschlesien. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.

Linki zewnętrzne

Górnośląski Wersal – Stare fotografie
Świrkliniec, niem „Neudeck”, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 715 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 137968

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1270 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[3] Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Tarnowitz [online], www.verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2018-09-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-23] .

[R2013-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).

[teryt-5] GUS. Rejestr TERYT.

[6] Rozporządzenie Śląskiej Rady Wojewódzkiej z dnia 9 września 1924 r. w przedmiocie zniesienia obszarów dworskich w powiecie Tarnowskie Góry, „Dziennik Ustaw Śląskich”, R. III, nr 21, poz. 86, 03.10.1924 [skorygowana na 30.09.1924].

[7] Wieś Świerklaniec (śląskie) » mapy, GUS, nieruchomości, noclegi, atrakcje, kod pocztowy, regon, wypadki drogowe, kierunkowy, edukacja, demografia, zabytki, statystyki, tabele, linie kolejowe [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-14] (pol.).

[8] Mapa szczegółowa Polski 1:25 000, P47-S28-A, Tarnowskie Góry, 1933; Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt), 5579, Tarnowitz, 1925.

[9] StanisławS. Rospond StanisławS., Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo, 1984, s. 390, ISBN 83-04-01090-9 .

[10] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-05-22] .

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Wsie	Nakło Śląskie Nowe Chechło Orzech Świerklaniec
Części wsi	Bizja Ostrożnica Wapienniki
Nieoficjalna część wsi	Stare Chechło