Aleksander Mieroszewski
_-_portrait_of_Aleksander_Mieroszewski.jpg) portret Aleksandra Mieroszewskiego w zamku Pieskowa Skała | |
 Ślepowron | |
| VII ordynat mysłowicki | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec |
Stanisław Mieroszewski |
| Matka |
Kunegunda hr. Zborowska |
| Dzieci | |
| Rodzeństwo |
Franciszka Mieroszewska, Helena Mieroszewska, Ignacy Mieroszewski, Jan Chrzciciel Mieroszewski |
Aleksander Mieroszewski (ur. 1781, zm. 1846 w Mysłowicach) – kapitan strzelców konnych armii Księstwa Warszawskiego, VII ordynat mysłowicki. Znany z rozrzutnego życia; doprowadził do sprzedaży ordynacji mysłowickiej Wincklerom w 1839.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Aleksander Mieroszewski urodził się w 1781 roku jako najstarszy syn Stanisława Mieroszewskiego i Kunegundy hr. Zborowskiej herbu Jastrzębiec[1][2]. Był VII ordynatem mysłowickim i miał dwóch braci: Ignacego (żył w latach 1787–1854) i Jana Chrzciciela (1789–1867)[3], a także siostry: Franciszkę (1779–1865), Helenę (1783–1870) i Teofilę (ur. 1799)[1]. Byli przedstawicielami mazowieckiego rodu Mieroszewskich herbu Ślepowron, który władał Mysłowicami w latach 1637–1839[4].
Aleksander wspólnie ze swym bratem Ignacym władali majoratem od 1824 roku, przy czym Aleksander był uważany za „człowieka prostego, mającego mało rozumu”. Po przejęciu znaczącej wielkości majątku w Krzcięcicach, Aleksander i Ignacy zaczęli prowadzić rozrzutne i wystawne życie, w konsekwencji roztrwaniając ojcowski majątek, po czym przenieśli się do Mysłowic[3].
Aleksander w dobrach mysłowickich wciąż wiódł wystawne i luksusowe życie. Na jego dworze fornale nosili liberie w barwach herbowych oraz mieli paradne konie, zamiłowanie do których pozostało po tym, jak Aleksander był kapitanem strzelców konnych w armii Księstwa Warszawskiego. Mieroszewski utrzymywał też duże stajnie, stale kupował i sprzedawał konie, często po bardzo zawyżonych cenach, płacił też za niepotrzebne dodatki do polowań[5].
Mieszkając w Mysłowicach większość czasu spędzał w janowskim dworku myśliwskim na terenie późniejszych Katowic, który sobie specjalnie upodobał[2]. W miejscu drewnianego budynku wybudował murowany obiekt[5], a obok niego nad Boliną i stawem urządził park w stylu angielskim z promenadą, stawem rybnym i gondolami[2]. W pobliżu janowskiego dworku w 1835 roku postawił obelisk z inskrypcją w języku polskim[6]. W okresie powstania listopadowego w dworku w Janowie miały miejsce konspiracyjne spotkania, w których prócz polskich spiskowców z Królestwa Polskiego brał udział także Aleksander Mieroszewski[7].
W dobrach mysłowickich Mieroszewski miał trzy luksusowo wyposażone domy[3], a poza swoją dotychczasową rezydencją w Mysłowicach zakupił również Dąbrówkę Małą oraz kamienicę w Mysłowicach po to, by łącznie w przez siebie posiadanych folwarkach w Roździeniu, Szopienicach, Brzęczkowicach i Janowie urządzić pokoje gościnne, które dzierżawcy byli zobowiązani utrzymywać do dyspozycji w należytym porządku[2].
W 1823 roku Aleksander Mieroszewski wspólnie z szychmistrzem Danielem Henrykiem Daliborem uzyskał nadanie na budowę kopalni węgla kamiennego „Morgenroth” w Janowie, w 1831 roku uzyskał nadanie na budowę kopalni „Gute Amalie”, a w 1838 roku wspólnie z mysłowickim restauratorem Traugottem Knautem uzyskał nadanie na budowę kopalni „Susanna”. W tych zakładach Mieroszewski miał połowę udziałów (kuksów)[8].
Zakładane kolejne nowe zakłady i kopalnie nie pomagały Mieroszewskiemu w zdobyciu środków finansowych, a kuksy nie dawały mu wystarczających dochodów[5]. By zdobyć pieniądze na stale wzrastające potrzeby zaczął wyprzedawać różne części swojego majątku. W pierwszej kolejności wydzierżawił dworskie folwarki (w tym w Janowie), by w niedługim czasie ponownie je odzyskać, ale z wyższym odszkodowaniem od sumy otrzymanej za dzierżawę[3]. Zaczął także zaciągać pożyczki od zamożnego żydowskiego kupca z Mysłowic, Freunda[9], któremu też oddał m.in. wyposażoną w bardzo drogie meble kamienicę w Mysłowicach[5]. Konsekwencją takiej polityki Mieroszewskiego było znaczne zubożenie chłopstwa i mieszczaństwa w eksploatowanych nadmiernie dobrach mysłowickich[9].
Aleksander Mieroszewski nie był w stanie włączyć się w nurt rozwijanej działalności przemysłowej, a nie mając na ten cel kapitału, był bezsilny w nowej sytuacji. Wkrótce podjął decyzję o sprzedaży mysłowickiej ordynacji[10]. Członkowie rodu Mieroszewskich, by nie pozwolić na sprzedaż majątku, chcieli go nawet pozbawić praw ordynata. Aleksander ordynację odstąpił w tajemnicy przed swoją rodziną, a jego brat Jan Chrzciciel robił wszystko, by ten akt unieważnić. Ostatecznie Mieroszewscy porozumieli się w Wincklerami i za zgodą obu stron na mocy aktu spisanego 8 maja 1839 roku w Pszczynie unieważniono wieczystą dzierżawę, tworząc majorat finansowy, w konsekwencji czego właścicielami Mysłowic zostali Wincklerowie, a tytularnymi ordynatami pozostali Mieroszewscy[11]. Aleksandrowi przyznano m.in. prawo mieszkania do końca życia w mysłowickim zameczku, w którym zmarł w 1846 roku[10]. Po jego śmierci ordynacja przeszła na własność Wincklerów[5].
Wcześniej, bo 23 czerwca 1823 roku w Mysłowicach urodził się Aleksander Mierowski – syn mieszczanina Żyły i jego żony Anny z Błaszyńskich. W 1835 roku został przybranym synem ordynata Aleksandra Mieroszewskiego, który nadał mu wówczas nazwisko Mierowski. Był on jednym z czołowych działaczy polskich Górnym Śląsku i głównym redaktorem Dziennika Górnośląskiego. W wydawanie pisma zaangażował majątek pozostawiony mu w spadku przez Aleksandra Mieroszewskiego[12].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- Pomnik-obelisk z litego piaskowca z 1835 roku (skw. Zillmannów w Katowicach, w dzielnicy Janów-Nikiszowiec[13]; pierwotnie przy janowskim zameczku myśliwskim); na cokole znajduje się inskrypcja o treści: „Tu mych lat młodych były początki / A chcąc zachować tej włości pamiątki / Gdzie były góry Boliny urwisko / Janów uzyskał plantacji nazwisko / A.M. / 1835”[7].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Przybrany syn.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Marek Jerzy Minakowski: Aleksander Mieroszewski h. Ślepowron. [w:] Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [on-line]. www.sejm-wielki.pl. [dostęp 2024-02-10]. (pol.).
- ↑ a b c d Wilczok 1991 ↓, s. 10.
- ↑ a b c d Sulik 2017 ↓, s. 71.
- ↑ Sulik 2017 ↓, s. 32.
- ↑ a b c d e Bulsa 2019-12-02 ↓.
- ↑ Szejnert 2007 ↓, s. 200.
- ↑ a b Wilczok 1991 ↓, s. 11.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 160.
- ↑ a b Sulik 2017 ↓, s. 72.
- ↑ a b Sulik 2017 ↓, s. 74.
- ↑ Wilczok 1991 ↓, s. 12.
- ↑ Sulik 2017 ↓, s. 196.
- ↑ O placu Wyzwolenia i Skwerze Zillmannów słów kilka…. slaskiekamienice.pl, 2022-05-09. [dostęp 2024-02-10]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 1, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, ISBN 978-83-87727-29-1 (pol.).
- Michał Bulsa, Rozrzutny ordynat z Janowa [online], szopienice.pl, 2 grudnia 2019 [dostęp 2024-02-10] (pol.).
- Alfred Sulik, Historia Mysłowic. T. 1: Do 1922 roku, Wydanie 3. rozszerzone, uzupełnione i poprawione, Mysłowice: Urząd Miasta Mysłowice, 2017, ISBN 978-83-7593-327-7 (pol.).
- Małgorzata Szejnert, Czarny ogród, wyd. pierwsze, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2007, ISBN 978-83-240-0896-4 (pol.).
- Emanuel Wilczok, Janów: od osady leśnej do gminy wielkoprzemysłowej, Katowice: Księgarnia św. Jacka, 1991 (pol.).