Boguszów (Boguszów-Gorce)

Boguszów
	Dzielnica Boguszowa-Gorców
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	wałbrzyski
Miasto	Boguszów-Gorce
Data założenia	1499
Prawa miejskie	1499–1972
W granicach Boguszowa-Gorców	1 stycznia 1973
SIMC	0983830
Populacja (2004); • liczba ludności	; 8.795[potrzebny przypis]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	58-370
Tablice rejestracyjne	DBA oraz DB
	Położenie na mapie Boguszowa-Gorców Boguszów
	Położenie na mapie Polski Boguszów
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Boguszów
	Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego Boguszów
	50°45′11,3″N 16°12′07,9″E/50,753139 16,202194

Boguszów (niem. Gottesberg) – dzielnica miasta Boguszów-Gorce na Dolnym Śląsku, w latach 1499–1972 samodzielne miasto.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Boguszów powstał jako osada górnicza po odkryciu w masywie góry Chełmiec żył rudy srebra i ołowiu w XIV wieku. Odkrywcami złoża i pierwszymi mieszkańcami wsi byli gwarkowie z Saksonii. Osada pierwszy raz wymieniana w 1392 szybko się rozwijała i już w 1499 z rąk czeskiego króla Władysława II Jagiellończyka otrzymała prawa miejskie i liczne przywileje górnicze. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińskie nazwy: Gotsbergum, Gotzbergum, Holibergiorum^[2].

Przez całą swoją historię głównym źródłem bogactwa miasta było górnictwo. Oprócz eksploatacji złóż rud sztolniami lokowanymi w stoku Chełmca, od 1529 działała też kopalnia głębinowa, a jej szyb znalazł się na środku rynku miejskiego. Miasto początkowo było własnością władz państwowych, a następnie sprzedawano je właścicielom prywatnym, by w końcu trafić w ręce właścicieli Książa – rodziny Hochberg (górna część miasta) i Czetryców (część dolna). W 1554 Boguszów został spalony w wielkim pożarze, później doznał zniszczeń w czasie wojny trzydziestoletniej i znów w pożarze 1724. Od XVII oprócz kopalń rozwijały się też intensywnie zakłady włókiennicze i tekstylne, a w 1701 otwarto duży browar. W 1710 Hochbergowie wykupili dolną część miasta, a popierając manufaktury tkackie wpłynęli na ożywienie gospodarki. W 1724 wielki pożar zdziesiątkował zabudowę miasta, a w 1741 epidemia sprawiła, że większość mieszkańców zmarła^[3]. W 1865 w związku z wyczerpaniem się złóż zamknięto ostatnie kopalnie rud srebra i ołowiu, jednoczenie zaczęły powstawać kopalnie węgla kamiennego. W 1875 wprowadzono w mieście oświetlenie gazowe, na początku XX wieku elektryczność, a w 1922 zakończono kanalizację. Po I wojnie światowej Boguszów stał się modnym kurortem i otworzono tu pierwsze na Dolnym Śląsku kasyno. II wojna światowa nie przyniosła miastu zniszczeń.

W 1945 Boguszów został wcielony do państwa polskiego (początkowo pod nową nazwą Boża Góra, ostatecznie od 1946 jako Boguszów^[4]), zaś jego ludność wkrótce wysiedlono do Niemiec i zastąpiono polskimi osadnikami. Zmiany polityczne i społeczne doprowadziły do zaniku znaczenia turystyki w gospodarce miasta, które znów stało się wyłącznie ośrodkiem górniczo-tekstylnym. W 1973 Boguszów połączono w jedno miasto z sąsiednimi miejscowościami: Gorce, Kuźnice Świdnickie i Stary Lesieniec, a nowe miasto uzyskało nazwę Boguszów-Gorce.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). GUS. [dostęp 2021-01-09].
↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 176. ISBN 978-83-910595-2-4.
↑ JanuszJ. Czerwiński JanuszJ., RyszardR. Chanas RyszardR., Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 269 .
↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Gołębiowski P., 2007: Srebro i turystyka. Słowo Polskie, 22 II 2007.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Boguszów-Gorce
Gottesberg (niem.), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 755 .

[teryt-1] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). GUS. [dostęp 2021-01-09].

[2] Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 176. ISBN 978-83-910595-2-4.

[dolnyslask-3] JanuszJ. Czerwiński JanuszJ., RyszardR. Chanas RyszardR., Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 269 .

[4] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

[1]

[2]

[3]

[4]

Części miasta wg TERYT	Boguszów Chełmiec Gorce Koło Kuźnice Świdnickie Lubominek Sobięcin Górny Stary Lesieniec
Dzielnice	Boguszów Gorce Kuźnice Świdnickie Stary Lesieniec

Przynależność wojewódzka	woj. wrocławskie
Miasta (1945–75)	Biały Kamień (do 1950 →) Boguszów (do 1972 →) Boguszów-Gorce (←←← od 1973) Głuszyca (od 1962) Gorce (1962–72 →) Jedlina-Zdrój (od 1967) Mieroszów Sobięcin (do 1950 →→) Szczawno-Zdrój (od 1945)
Osiedla (1954–72)	Głuszyca (1954–62) Gorce (1954–62) Jedlina-Zdrój (1954–66) Kuźnice Świdnickie (1954–72 →) Walim (1957–72)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Głuszyca Gorce (do 1954) Jedlina Zdrój (do 1954) Kuźnice Świdnickie (do 1954) Mieroszów (1953–54 i od 1973) Pełcznica (do 1954) Stare Bogaczowice Szczawienko (do 1950 →→) Walim
Gromady (1954–72)	Dziećmorowice (1954–70) Glinik (1954–72) Głuszyca (1954) Głuszyca Górna (1954–72) Gorce (1954) Grzmiąca (1954–59) Jedlina Zdrój (1954) Kuźnice Świdnickie (1954) Lubomin (1954–68) Mieroszów (1954–72) Sokołowsko (1954–56) Stare Bogaczowice (1954–72) Szczawienko (1954–70) Unisław Śląski (1954–68) Walim (1954–56) Wałbrzych (1970–72) Zagórze Śląskie (1954–72)