Carl Gustav Jakob Jacobi

Carl Gustav Jacobi
Data i miejsce urodzenia	10 grudnia 1804 ; Poczdam
Data i miejsce śmierci	18 lutego 1851 ; Berlin
	profesor nauk matematycznych
Alma Mater	Uniwersytet Humboldtów w Berlinie
Doktorat	1825
Profesura	1829
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Albrechta w Królewcu
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Carl Gustav Jakob Jacobi (ur. 10 grudnia 1804 w Poczdamie, zm. 18 lutego 1851 w Berlinie) – niemiecki matematyk, profesor Uniwersytetu Albrechta w Królewcu, współtwórca teorii funkcji eliptycznych, sformułował jedną z wariacyjnych zasad mechaniki – zasadę Jacobiego, wprowadził pojęcie jakobianu; brat fizyka Moritza Hermanna Jacobiego (1801–1874).

Życiorys

Carl Gustav Jacobi urodził się 10 grudnia 1804 roku w Poczdamie w zamożnej rodzinie żydowskiej^[1]. Jego ojciec Simon Jacobi (1772–1832) był bankierem i członkiem rady poczdamskiej gminy żydowskiej^[1]. Bratem Carla był Moritz Hermann Jacobi (1801–1874), elektrotechnik i fizyk^[1].

Początkowo nauczał go w domu wuj, a później uczęszczał do gimnazjum w Poczdamie, które ukończył w ciągu roku (1816–1817)^[2]^[3]. W 1821 roku osiągnąwszy wiek 16 lat, uprawniający do podjęcia studiów uniwersyteckich^[2]^[3], zaczął studiować filozofię, wiedzę o starożytności (niem. Altertumswissenschaften) i matematykę na uniwersytecie w Berlinie^[1]. W 1825 uzyskał stopień doktora i habilitację^[1]. Po konwersji na chrześcijaństwo^[2], jako 20-latek był już wykładowcą matematyki na uczelni berlińskiej^[1].

W roku akademickim 1826/27 przeniósł się na Uniwersytet Albrechta w Królewcu, gdzie mógł liczyć na szybszą ścieżkę kariery^[1]. W 1827 roku został profesorem nadzwyczajnym matematyki, a dwa lata później profesorem zwyczajnym^[1]. W 1843 roku musiał przerwać działalność dydaktyczną z powodu cukrzycy^[1]. Zimę 1843/44 spędził w towarzystwie innych matematyków w Rzymie, a następnie, uzyskawszy emeryturę państwową, osiadł w Berlinie^[1]. Z uwagi na zły stan zdrowia, wykłady dla studentów prowadził jedynie okazjonalnie^[1]. W 1848 roku popadł w problemy finansowe na które złożyły się utrata stypendium, odebranego mu po liberalnej mowie wygłoszonej w kontekście Wiosny Ludów^[2] oraz bankructwo firmy rodzinnej, które pozbawiło go majątku^[1]^[3]. W 1850 roku zaakceptował ofertę pracy na uniwersytecie wiedeńskim, co poprawiło jego sytuację materialną^[1].

Zmarł na grypę i ospę prawdziwą^[2] jeszcze przed przeprowadzką do Wiednia – 18 lutego 1851 roku w Berlinie^[1].

Działalność naukowa

Jacobi, niezależnie od norweskiego matematyka Nielsa Henrika Abela (1802–1829), sformułował teorię funkcji eliptycznych^[4]. Zajmował się teorią równań różniczkowych cząstkowych, zwłaszcza równań różniczkowych dynamiki (równanie Hamiltona-Jacobiego)^[4]. Sformułował jedną z wariacyjnych zasad mechaniki (zasada Jacobiego)^[4]. Wprowadził pojęcie jakobianu^[4].

Obok pracy naukowej zajmował się dydaktyką – założył pierwsze seminarium matematyczne^[1]. Jego uczniami byli m.in. Carl Wilhelm Borchardt (1817–1880), Eduard Heine (1821–1881), Otto Hesse (1811–1874), Friedrich Julius Richelot (1808–1875), Johann Georg Rosenhain (1816–1887) i Philipp Ludwig von Seidel (1821–1896)^[1]. Razem z astronomem Friedrichem Wilhelmem Besselem (1784–1846) i fizykiem Franzem Ernstem Neumannem (1798–1895) przyczynił się do wypracowania wysokiej pozycji uniwersytetu w Królewcu na polu nauk matematyczno-przyrodniczych^[1].

Publikacje

Dzieła podane za Neue Deutsche Biographie i Encyclopædia Britannica^[2]^[5]:

1829 – Fundamenta nova theoriae functionum ellipticarum
1839 – Canon arithmeticus sive tabulae quibus exhibentur pro singulis numeris primis vel primorum potestatibus infra 1000 numeri ad datos indices et indices ad datos numeros pertinentes
1841 – De Formatione et Proprietatibus Determinantium
1881–1891 – Gesammelte Werke (8 tomów)

Członkostwa, odznaczenia i nagrody

1829–1836 – członek korespondencyjny Królewskiej Pruskiej Akademii Nauk (Königlich Preußische Akademie der Wissenschaften)^[6]
1830–1846 – członek korespondencyjny Francuskiej Akademii Nauk^[7]
1836–1844 – członek zagraniczny Królewskiej Pruskiej Akademii Nauk (Königlich Preußische Akademie der Wissenschaften)^[6]
1842 – Pour le Mérite^[8]
1844 – członek zwyczajny Królewskiej Pruskiej Akademii Nauk (Königlich Preußische Akademie der Wissenschaften)^[6]
1846 – członek zagraniczny Francuskiej Akademii Nauk^[7]

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano szereg terminów matematycznych^[4]:

Funkcje eliptyczne Jacobiego
Macierz Jacobiego^[9]
Równanie Hamiltona-Jacobiego (równanie różniczkowe cząstkowe pierwszego rzędu opisujące ruch układu mechanicznego)^[10]
Symbol Jacobiego
Twierdzenie Sylvestera-Jacobiego
Wyznacznik Jacobiego (Jakobian) (wyznacznik macierzy Jacobiego)^[9]
Zasada Jacobiego (wariacyjna zasada mechaniki)^[4]

Na cześć Jacobiego nazwano jedną z planetoid z pasa głównego asteroid – (12040) Jacobi^[11] oraz krater księżycowy Jacobi^[12].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Neue Deutsche Biographie 1974 ↓.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Encyclopædia Britannica ↓.
↑ ^a ^b ^c Allgemeine Deutsche Biographie 1905 ↓.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Encyklopedia PWN ↓.
↑ Neue Deutsche Biographie 1999 ↓.
↑ ^a ^b ^c Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften: Mitglieder – historisch Carl Gustav Jacob Jacobi. [w:] www.bbaw.de [on-line]. [dostęp 2021-01-24]. (niem.).
↑ ^a ^b Académie des sciences: Les membres du passé dont le nom commence par J. [w:] www.academie-sciences.fr [on-line]. [dostęp 2021-01-24]. (fr.).
↑ Sekretariat des Ordens Pour le mérite für Wissenschaften und Künste bei der Beauftragten der Bundesregierung für Kultur und Medien: Carl Gustav Jacob Jacobi. [w:] www.orden-pourlemerite.de [on-line]. [dostęp 2021-01-24]. (niem.).
↑ ^a ^b Encyklopedia PWN – jakobian ↓.
↑ Encyklopedia PWN – równanie Hamiltona–Jacobiego ↓.
↑ (12040) Jacobi w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
↑ Gazetteer of Planetary Nomenclature: Jacobi. [w:] planetarynames.wr.usgs.gov [on-line]. [dostęp 2021-01-24]. (ang.).

Bibliografia

Moritz Cantor: Jacobi, Carl Gustav Jacob. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 50. 1905, s. 598–602 [Online-Version]. (niem.).
Carl Jacobi, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-01-24] (ang.).
Christoph J. Scriba: Jacobi, Carl Gustav Jacobi. W: Neue Deutsche Biographie. T. 10. 1974, s. 233–234 [Online-Version]. (niem.).
Jacobi Carl Gustav Jacob, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-01-24] .
Hamiltona–Jacobiego równanie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-01-24] .
Jakobian, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-01-24] .

Linki zewnętrzne

John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Carl Gustav Jakob Jacobi w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)

[CITEREFNeue_Deutsche_Biographie1974-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Neue Deutsche Biographie 1974 ↓.

[CITEREFEncyclopædia_Britannica-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Encyclopædia Britannica ↓.

[CITEREFAllgemeine_Deutsche_Biographie1905-3] Allgemeine Deutsche Biographie 1905 ↓.

[CITEREFEncyklopedia_PWN-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Encyklopedia PWN ↓.

[CITEREFNeue_Deutsche_Biographie1999-5] Neue Deutsche Biographie 1999 ↓.

[:0-6] Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften: Mitglieder – historisch Carl Gustav Jacob Jacobi. [w:] www.bbaw.de [on-line]. [dostęp 2021-01-24]. (niem.).

[:2-7] Académie des sciences: Les membres du passé dont le nom commence par J. [w:] www.academie-sciences.fr [on-line]. [dostęp 2021-01-24]. (fr.).

[:1-8] Sekretariat des Ordens Pour le mérite für Wissenschaften und Künste bei der Beauftragten der Bundesregierung für Kultur und Medien: Carl Gustav Jacob Jacobi. [w:] www.orden-pourlemerite.de [on-line]. [dostęp 2021-01-24]. (niem.).

[CITEREFEncyklopedia_PWN_–_jakobian-9] Encyklopedia PWN – jakobian ↓.

[CITEREFEncyklopedia_PWN_–_równanie_Hamiltona–Jacobiego-10] Encyklopedia PWN – równanie Hamiltona–Jacobiego ↓.

[:3-11] (12040) Jacobi w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)

[:4-12] Gazetteer of Planetary Nomenclature: Jacobi. [w:] planetarynames.wr.usgs.gov [on-line]. [dostęp 2021-01-24]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]