Cirrhigaleus barbifer
| Cirrhigaleus barbifer[1] | |||
| Tanaka, 1912[2] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| (bez rangi) | Selachii | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Cirrhigaleus barbifer | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Cirrhigaleus barbifer – gatunek ryby chrzęstnoszkieletowej, koleniokształtnej z rodziny koleniowatych (Squalidae). Zamieszkuje zachodnie tereny Pacyfiku, u wybrzeży Japonii (Honsiu), dawniej uwzględniane stanowiska blisko Australii oraz wysp w Cieśninie Torresa są najprawdopodobniej areałem występowania pokrewnego gatunku – C. australis. Dorasta do 122 cm długości całkowitej. Od innych koleniowatych odróżnia go masywne ciało i wąsiki. Jest gatunkiem słabo poznanym; odżywia się prawdopodobnie innymi rybami i bezkręgowcami związanymi z dnem. Jajożyworodny; samice zwykle rodzą 10 młodych. Nie ma znaczenia gospodarczego; możliwe, że stanowi przyłów w połowach tuńczyków i innych ryb, jego zasobna w skwalen wątroba, mięso i płetwy są wykorzystywane przez Indonezyjczyków, natomiast w Japonii jest poławiany do publicznych akwariów. Mimo to przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) C. barbifer uznany został za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek został opisany w 1912 roku według binominalnego nazewnictwa gatunków przez japońskiego ichtiologa Shigeho Tanakę jako Cirrhigaleus barbifer[5]. Autor jako okaz typowy podał osobnika, którego znalazł na targu rybnym nad zatoką Sagami, w Japonii[5]. Holotypem był samiec o długości 885 mm[3]. Sam okaz typowy zaginął[5]. Poza tym gatunkiem, do rodzaju Cirrhigaleus należy również C. asper oraz opisany w 2007 roku C. australis[6].
Rodzaj Cirrhigaleus historycznie był przedmiotem dyskusji. Został on zsynonimizowany z Squalus przez kilku autorów[3]. Inni natomiast uznają nazwę za ważną[3]. Od przedstawicieli Squalus różni się m.in. występowaniem długich wąsików[3].
Nazwa rodzajowa jest zbitką wyrazową słów łacińskich i greckich[7]. Łacińska cząstka „Cirrhi-” oznacza „wąsy”[7], bądź kępkę włosów lub płatków skórnych, a greckie „galeos” (γαλεός) jest nazwą na łasicowate (Mustelidae), ale Arystoteles użył jej w odniesieniu do rekina, prawdopodobnie ze względu na zwinne ruchy i zachłanne pobieranie pokarmu spotykane właśnie u małych rekinów[8]. Epitet gatunkowy „barbifer” oznacza „mający brodę, dzierżawiący wąsy”[8].
Rodzaj Cirrhigaleus jest ubogim w gatunki rodzajem ryb chrzęstnych. Taksonomia gatunków z tego rodzaju jest kontrowersyjna i badania na tle molekularnym oraz morfologicznym często sugerują przeniesienie gatunków Cirrhigaleus do Squalus. Jednak odrębność tego pierwszego rodzaju potwierdziły osiem synapomorfii[9]. Wedle badań z 2023 roku C. barbifer jest taksonem siostrzanym wobec C. australis, natomiast C. asper jest siostrzany do tejże synapomorfii[9]. Obrazuje to uproszczony kladogram z pracy[9]:
| |||||||||||||
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Różne źródła podają inny zasięg występowania tego gatunku. Według IUCN jego zasięg występowania obejmuje wody północnego i zachodniej części środkowego Oceanu Spokojnego, a także wschodniego Oceanu Indyjskiego, gdzie występuje plamowo, zamieszkując wybrzeża Japonii, Tajwanu oraz indonezyjskich wysp Bali, Lombok i Sumatra (w pobliżu miasta Sibolga)[4]. FishBase jako areał występowania C. barbifer podaje wody japońskiej wyspy Honsiu, Australii (Nowa Południowa Walia), Nowej Zelandii i wysp w Cieśninie Torresa[7] (Vanuatu; przez IUCN stwierdzenie tego taksonu tamże podaje się w wątpliwość, być może wtedy spotkano pokrewnego C. australis zamiast C. barbifer, nie ma co do tego pewności[4]); podobny zasięg występowania podaje Leonard Compagno w Sharks of the World[3]. William Neil Eschmeyer w bazie danych Catalog of Fishes twierdzi, że gatunek zasiedla „nierównomiernie” wody Oceanu Spokojnego, Afryki Południowej oraz Oceanu Atlantyckiego[5].
Gatunek dna głębin, zamieszkujący również strefę nerytyczną, głównie blisko szelfu kontynentalnego, na głębokości 140–650 m[7] (według FishBase), wedle innych źródeł od 146 do 795 m p.p.m.[4] Prawdopodobnie rekin ten może kryć się w podwodnych szczelinach dla bezpieczeństwa[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Stosunkowo mały[4], łatwo rozpoznawalny rekin[3]. W części źródeł jako maksymalną długość podaje się 126 cm[7][4], jednak miara ta została opublikowana w książce Petera Lasta oraz Johna D. Stevensa, która opisuje gatunki ryb występujące u wód Australii[10], a w tamtych wodach występuje jedynie Cirrhigaleus australis. W Sharks of the World (a także innych publikacjach[11]) jako maksymalną długość gatunku podaje się 122 cm[3]. Samce osiągają dojrzałość płciową przy długości ciała 86 cm, samice dojrzewają płciowo mając 92–108 cm, osiągając maksymalnie 122 cm[3]. Jeszcze w XX wieku nie wiadomo było[3], jaką długość osiągają noworodki, ale obecnie podaje się, że przy narodzinach mają do 15–20 cm[4].
Cechuje go bardzo masywne ciało, krótki pysk i wąsiki[3], które u gatunku sięgają do otworu gębowego[11]. Wąsiki te przypominają wąsy dawnych chińskich urzędników – mandarynów[7]. W dwóch płetwach grzbietowych po jednym kolcu (promieniu twardym)[3]. Płetwy odbytowej nie stwierdza się[3]. Przypominające ostrza zęby typu tnącego w szczęce i żuchwie[3]. Zęby skórne kształtu plakoidalnego[12].
Wierzch ciała jest zwykle szaro-brązowy, spód ciała jest zwykle białawy[11]. Brzegi płetw są białe[11].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Niewiele wiadomo o jego biologii[3][4]. Jego wąsiki najprawdopodobniej posiadają elektroreceptory i dzięki nim poszukuje pokarmu, podobnie jak czynią to sumokształtne (Siluriformes) oraz jesiotrowate (Acipenseridae)[3]. Jego pokarmem mogą być inne ryby oraz bentosowe bezręgowce[3]. Cechuje go żyworodność lecytotroficzna (jajożyworodny); samice wydają na świat 10 młodych, przy czym pięć przypada na jedną macicę[3].
Status i relacje z ludźmi[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje Cirrhigaleus barbifer od 2020 roku za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern); wcześniej był uznawany kolejno za gatunek niedostatecznie rozpoznany (DD – Data Deficient)[11] oraz gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened)[4]. Liczebność populacji nie została dokładnie oszacowana, a trend populacji określono jako stabilny, ze względu na brak informacji o jakiekolwiek wahaniach liczebności[4]. Jest to relatywnie rzadko spotykany rekin (na Tajwanie rekin ten został zaobserwowany 4 razy, przy czym 3 razy dowodami są zdjęcia zrobione w 1993, 2005 roku i 2019 roku, zaś jeden okaz został wyłowiony przy pomocy sieci rybackich w 2007 roku)[4]. Rzadkość występowania tego gatunku jest raczej naturalną „cechą gatunkową”[4]. Jest również bardzo łatwo rozpoznawalny, toteż stwierdzony jest notowany[4].
Prawdopodobnie Cirrhigaleus barbifer stanowi przyłów w tajwańskich, głębokowodnych sieciach rybackich (zarzucanych na 100–300 m)[4]. Metodę tego połowu stosuje się u tych wód od lat 80. do połowu tuńczyków. Stwierdzono okaz, który został złowiony włokami dennymi w północno-wschodnim Tajwanie, osobnik został udokumentowany zrobieniem zdjęcia; włoki, w których znaleziono tego osobnika operują na głębokościach 300–700 m[4]. Istnieje także przypadek, który dokumentuje stwierdzenie tego gatunku przez komercyjną, denną sieć skrzelową (ang. gillnet), operującą na głębokości 300 m w Tokyo Submarine Canyon; jest tylko jeden rybak, który działa na tym obszarze od lat 80. U wód japońskich gatunkowi mogą również zagrażać sieci służące do połowu beryksa wspaniałego (Beryx spledens), dotychczas jednak nie zaobserwowano w sieciach żadnego przedstawiciela tego gatunku[4].
U tego gatunku wątroba jest bogata w skwalen, ale brak w niej witaminy A, która występuje w organach np. przedstawicieli Squalus[3]. U wybrzeży Indonezji jest wykorzystywane mięso (w tym olej z wątroby) i płetwy tego gatunku, a w Japonii jest odławiany do akwariów publicznych[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Cirrhigaleus barbifer, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Shigeho Tanaka, Figures and descriptions of the fishes of Japan, including the Riukiu Islands, Bonin Islands, Formosa, Kurile Islands, Korea, and southern Sakhalin, 1912, s. 145–164 (jap. • ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Leonard J.V. Compagno, Sharks of the World, wyd. 1, t. 4, Rzym 1984, s. 61–62, ISBN 92-5-101384-5 (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r C.L. Rigby i inni, Cirrhigaleus barbifer, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2023-08-15] (ang.).
- ↑ a b c d William Neil Eschmeyer, Ronald Fricke, Richard van der Laan, Cirrhigaleus barbifer, [w:] CAS: Eschmeyer's Catalog of Fishes [online], California Academy of Sciences [dostęp 2023-07-04] (ang.).
- ↑ Froese, Rainer and Pauly, Daniel (red.), Species in the genus Cirrhigaleus, [w:] FishBase [online] [dostęp 2023-08-17] (ang.).
- ↑ a b c d e f Froese, Rainer and Pauly, Daniel (red.), Cirrhigaleus barbifer (Mandarin dogfish), [w:] FishBase [online] [dostęp 2023-07-28] (ang.).
- ↑ a b Christopher Scharpf & Kenneth J. Lazara (red.), Family SQUALIDAE Blainville 1816 (Dogfish Sharks), [w:] The ETYFish Project [online] [dostęp 2023-08-15] (ang.).
- ↑ a b c Sarah Viana, Karla D.A. Soares, Untangling the systematic dilemma behind the roughskin spurdog Cirrhigaleus asper (Merrett, 1973) (Chondrichthyes: Squaliformes), with phylogeny of Squalidae and a key to Cirrhigaleus species, „PLoS ONE”, 2023, DOI: 10.1371/journal.pone.0282597 (ang.).
- ↑ P. Last, J.D. Stevens, Sharks and rays of Australia, 1994, s. 513 (ang.).
- ↑ a b c d e David A. Ebert, Sarah Fowler, Sarah L. Fowler, An Illustrated Pocket Guide to the Sharks of the World, 2014, s. 50, ISBN 978-0-9573946-6-7 (ang.).
- ↑ Froese, Rainer and Pauly, Daniel (red.), Morphology Data of Cirrhigaleus barbifer, [w:] FishBase [online] [dostęp 2023-08-16] (ang.).