Łasicowate

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Łasicowate
Mustelidae[1]
G. Fischer, 1817[2]
Okres istnienia: oligocen–dziś
33.9/0
33.9/0
Ilustracja
Przedstawicielka rodziny – kuna domowa (Martes foina)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Podrząd

psokształtne

Nadrodzina

łasicokształtne

Rodzina

łasicowate

Typ nomenklatoryczny

Mustela Linnaeus, 1758

Synonimy
Podrodziny

10 podrodzin (w tym 2 wymarłe) + 1 plemię wymarłe i 39 rodzajów wymarłych o statusie incertae sedis – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania
Mapa występowania
pomarańczowy: zasięg pierwotny w oligocenie
czerwony: zasięg współczesny

Łasicowate[8], kunowate (Mustelidae) – najliczniejsza w gatunki rodzina ssaków z podrzędu psokształtnych (Caniformia) w obrębie rzędu drapieżnych (Carnivora) obejmująca zwierzęta małe lub średniej wielkości, o wysmukłym ciele i krótkich nogach, doskonale przystosowane do drapieżnego trybu życia w różnych środowiskach. Zalicza się do niej około 60 gatunków, w tym łasice, kuny, wydry, norki i borsuki. Łasicowate są blisko spokrewnione z pandkami, skunksami i szopami, z którymi są wspólnie zaliczane do drapieżnych ssaków łasicokształtnych (Musteloidea). Są bardzo sprawnymi i wytrwałymi łowcami. Niektóre są hodowane dla futra lub oswajane i trzymane jako zwierzęta domowe. W zapisie kopalnym łasicowate są znane od oligocenu. Analiza zasięgu występowania sugeruje, że współcześnie żyjące łasicowate wywodzą się z Eurazji, a następnie skolonizowały Afrykę, Amerykę Północną, jak i Południową[9].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Występują praktycznie na całym świecie, poza Australią, Antarktydą, Madagaskarem i wyspami oceanicznymi, ale preferują strefę klimatów umiarkowanych[10][11]. Introdukowano je w Nowej Zelandii. Zamieszkują środowiska niemal każdego typu: lasy, tereny skaliste, pustynie, tundrę, rzeki, strumienie górskie, przybrzeżne wody słone, pola, ogrody, a nawet osiedla ludzkie. Gnieżdżą się w norach wydrążonych w ziemi, w dziuplach drzew, w gniazdach ptaków i wiewiórek. Kałany morskie wypływają do 180 km od brzegu[12].

W Polsce występuje obecnie w stanie dzikim 9 gatunków z tej rodziny. Wydra europejska objęta jest ochroną częściową, a łasica pospolita, gronostaj europejski i tchórz stepowy ochroną ścisłą[13]. Norka europejska od lat 30. XX w. uważana jest za wymarłą na obszarze Polski.

Opis ogólny rodziny[edytuj | edytuj kod]

Wzór zębowy I C P M
28-30 = 3 1 2-4 1
2-3 1 2-4 1-2

Rodzina łasicowatych obejmuje gatunki silnie zróżnicowane pod względem wyglądu zewnętrznego, zajmowanych siedlisk oraz preferencji pokarmowych. Większość ma wydłużone, smukłe ciało z elastycznym kręgosłupem, stosunkowo krótkie kończyny oraz długi i silny – często puszysty – ogon. Borsuki i rosomaki mają ciało masywniejsze od pozostałych gatunków. Łasicowate są palcochodne lub półstopochodne. Ich uszy są małe, zwykle zaokrąglone, u kun przyjmują trójkątny kształt. Pięciopalczaste kończyny są zaopatrzone w długie, niewciągalne pazury, u wielu gatunków zakrzywione, przystosowane do kopania norw. Palce wydr są połączone błoną usprawniającą pływanie. W okolicy odbytu znajdują się dobrze rozwinięte gruczoły odbytowe (przekształcone gruczoły łojowe) produkujące wydzielinę o bardzo silnym i przenikliwym zapachu, wykorzystywaną w komunikacji wewnątrzgatunkowej, a czasem jako formę obrony przed wrogiem – podobnie jak to robią skunksowate. Sierść jest delikatna i gęsta, złożona z gęstych włosów wełnistych i długich, sztywniejszych włosów okrywowych. Gatunki żyjące w strefie chłodnej (gronostaj, łasica) zmieniają zimą uwłosienie na białe[14].

Wyderka orientalna
Wydra olbrzymia

Obojczyk słabo rozwinięty, w uzębieniu wyróżniają się wydłużone i ostre kły oraz silnie rozwinięte łamacze. Łasicowate, jak większość drapieżników, mają znakomity węch, wykorzystywany do lokalizacji ofiary oraz wewnątrzgatunkowej komunikacji zapachowej – zwierzęta te znakują zajmowane terytoria oraz sygnalizują gotowość do rozrodu wydzieliną gruczołów zapachowych. Mają również dobrze rozwinięty wzrok i słuch.

Najmniejszą w rodzinie, a zarazem najmniejszym ssakiem drapieżnym (Carnivora) jest łasica. Masa jej ciała mieści się w przedziale 25-250 gramów. Najmniejsze okazy mierzą 114 mm długości ciała. Rosomak jest największym łasicowatym o typowo lądowym trybie życia, a arirania amazońska i kałan morski osiągają zbliżone, a nawet większe od rosomaka rozmiary. Największe notowane wydry morskie mierzyły 1 m długości i 45 kg masy ciała. Samce są zwykle o ok. 25% większe od samic tego samego gatunku.

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Większość łasicowatych prowadzi naziemny tryb życia, ale potrafią świetnie pływać i wspinać się na drzewa. Niektóre przystosowały się do życia nadrzewnego, wydry – do ziemnowodnego, a wydra morska większość czasu spędza w wodzie. Największą aktywność wykazują w nocy. Zimą nie zapadają w sen zimowy. Wyjątkiem jest borsuk, który w ostrym klimacie zapada w stan płytkiej hibernacji.

Poza okresem godowym większość łasicowatych prowadzi samotnicze życie, niektóre żyją w grupach o strukturze socjalnej zależnej od gatunku. Zwierzęta zaliczane do tej rodziny są wyjątkowo mobilne. Zajmują bardzo duże areały osobnicze, podejmują bardzo długie wędrówki w poszukiwaniu pokarmu lub partnera seksualnego.

Pożywieniem łasicowatych są drobne kręgowce i zwierzęta bezkręgowe. Łasice i tchórze wyspecjalizowały się w chwytaniu gryzoni, a wydry sprawnie polują na ryby. Niektóre gatunki są padlinożerne, inne chętnie jedzą soczyste owoce. Polują zwykle po zachodzie słońca, znane są jednak gatunki wychodzące na żer w dzień. Wydra morska jest jednym z nielicznych zwierząt, które posługują się narzędziami. Wykorzystuje płaskie kamienie do otwierania muszli skorupiaków[12].

Gatunki naziemne często polują w norach, podziemnych tunelach lub pod śniegiem. Niektóre łasice chwytają ofiary większe od nich samych. Wśród łasicowatych obserwowano zwierzęta dokonujące nadmiarowego zabijania ofiar (tzw. surplus killing) – stwierdzono to m.in. u gronostaja, norki amerykańskiej i łasicy.

Rozród[edytuj | edytuj kod]

U wielu gatunków łasicowatych obserwuje się zjawisko ciąży przedłużonej: zaraz po kryciu rozwój zapłodnionych komórek przebiega normalnie przez 2 tygodnie, następnie zostaje zahamowany nawet do 10 miesięcy. W tym czasie zarodki spoczywają swobodnie (nie zaimplantowane) w macicy. Z końcem diapauzy blastocysty zostają zaimplantowane i rozpoczyna się normalny rozwój zarodków trwający 30–65 dni. Młode rodzą się w liczbie od 1 do 14 sztuk, niedołężne i ślepe (wyjątkiem są młode kałana morskiego). Dojrzałość płciową osiągają pomiędzy 8. a 24. miesiącem życia. Żyją 5–20 lat.

Znaczenie dla człowieka[edytuj | edytuj kod]

Tchórzofretki zyskują popularność jako zwierzęta domowe

Wiele gatunków z tej rodziny żywi się gryzoniami uznawanymi przez ludzi za szkodniki, znacząco wpływając na redukcję ich populacji, co stawia łasicowate w pozycji pożytecznych z punktu widzenia gospodarki człowieka. Głównie z tego powodu w wielu krajach łasicowate są obejmowane ochroną prawną. Jednak niektóre z nich – zwłaszcza gatunki synantropijne – wyrządzają szkody wśród drobiu lub są nosicielami chorób bydła, a te, które żywią się ptakami są zagrożeniem dla rzadkich gatunków ptaków. Między ratelem miodożernym, zwanym miodożerem, miodowodem (Indicator indicator) i człowiekiem wytworzyły się relacje komensalne ułatwiające lokalizację kolonii pszczół.

Łasicowate, a szczególnie wydry, stanowią atrakcję wielu ogrodów zoologicznych.

Futro wielu przedstawicieli tej rodziny było od dawna wysoko cenione. Już w średniowieczu futro z sobola lub gronostaja było symbolem bogactwa. Włosy borsuka były wykorzystywane do wyrobu pędzli do golenia[14]. Intensywne polowania dla futra doprowadziły do całkowitego wytępienia †Neovison macrodon i drastycznego zmniejszenia liczebności wydry morskiej – w 1911 pozostało zaledwie 2000 osobników[15]. Człowiek nadal wykorzystuje łasicowate jako zwierzęta futerkowe (głównie gronostaj europejski, soból tajgowy, norki i tchórze).

Tchórze, fretki domowe i tchórzofretki dają się łatwo oswajać i hodować w domu, jednakże wydzielina gruczołów odbytowych ma tak silną i nieprzyjemną woń, że hodowla ta może być uciążliwa. Fretka domowa była w starożytności zwierzęciem hodowanym do polowania na króliki i szczury. Obecnie tchórzofretka – krzyżówka tchórza zwyczajnego z albinotyczną formą fretki domowej – pełni coraz częściej funkcję zwierzęcia domowego.

 Osobny artykuł: tchórzofretka.

Oswojone wyderki orientalne i wydry gładkowłose już od wczesnego średniowiecza wykorzystuje się w Azji do łapania ryb[16].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

W oparciu o cechy morfologiczne poszczególnych gatunków w rodzinie Mustelidae wyróżniano początkowo od czterech do siedmiu podrodzin. Pocock (1921) wyróżnił ich aż piętnaście. Jednym z bardziej popularnych podziałów był system proponowany przez Simpsona (1945), wyróżniający pięć podrodzin: Lutrinae (wydry), Melinae (borsuki), Mellivorinae (ratele), Mephitinae (skunksy) i Mustelinae (łasice właściwe)[9].

Dzięki badaniom molekularnym ustalono, że tak rozumiane Mustelidae stanowią takson parafiletyczny. Skunksy i teledu (Mydaus spp.) wyodrębniono do rodziny Mephitidae.

 Osobny artykuł: skunksowate.

Pozycja taksonomiczna pozostałych gatunków jest ciągle tematem dyskusji.

Do łasicowatych należą następujące podrodziny[17][10][8]:

Klasyfikacja taksonów wymarłych wydaje się być jeszcze trudniejsza i wymaga dalszych badań. Podrodzina †Leptarctinae obejmuje kilkanaście gatunków. Do Taxidiinae zaliczano wymarły rodzaj †Chamitataxus oraz żyjącego do dzisiaj borsuka amerykańskiego (Taxidea taxus) – poniżej zaliczonego do Mustelinae. Ponad 20 rodzajów wymarłych łasicowatych ma niejasną pozycję systematyczną[18][9][19][20].

Badania, których wyniki opublikowano w 2008 sugerują, że ratel i borsucznik amerykański stanowią dwie odrębne od wymienionych podrodzin linie ewolucyjne[9].

Opisano również podrodziny wymarłe:

Plemię wymarłe nie sklasyfikowane w żadnej z ww. podrodzin[23]:

Opisano również szereg rodzajów wymarłych nie sklasyfikowanych w żadnej z ww. podrodzin[23]:

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Zwierzęta zaliczane do rodziny Mustelidae dobrze przystosowują się do warunków siedliskowych. Wiele z nich odnosi, zdaniem naukowców, największe wśród drapieżnych sukcesy ewolucyjne[15]. Jednak – choć same są aktywnymi łowcami – padają ofiarą większych od siebie drapieżników, z którymi koegzystują, głównie psowatych, a także dużych węży i ptaków (szponiastych i sów).

Tchórz czarnołapy wyginął na wolności. Podejmowane są liczne próby przywrócenia go z osobników hodowanych w niewoli.

Postępująca degradacja środowiska, fragmentacja siedlisk oraz polowania to największe zagrożenia stojące przed łasicowatymi. Większość gatunków zaliczanych obecnie do tej rodziny została wpisana do Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów[63], w tym:

W wielu regionach, zwłaszcza w Ameryce Północnej, podejmowane są liczne próby reintrodukcji kilku gatunków.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Definiacja taksonu nie opiera się na nazwie rodzajowej.
  2. a b Typ nomenklatoryczny: †Semantor Orlov, 1931.
  3. Typ nomenklatoryczny: †Pliomartes Kretzoi, 1952.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Mustelidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. J.G. Fisher von Waldheim. De systemate Mammalium. „Mémoires de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. 5, s. 372, 1817. (łac.). 
  3. Gray 1865 ↓, s. 100.
  4. Gray 1865 ↓, s. 102.
  5. Orlov 1931 ↓, s. 69.
  6. Rabeder 1976 ↓, s. 82.
  7. R.H. Tedford. Relationship of pinnipeds to other carnivores (Mammalia). „Systematic Zoology”. 25 (4), s. 372, 1976. DOI: 10.2307/2412511. (ang.). 
  8. a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 154–162. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  9. a b c d Koepfli Klaus-Peter et al: Multigene phylogeny of the Mustelidae: Resolving relationships, tempo and biogeographic history of a mammalian adaptive radiation. BMC Biology 2008, 6:10doi:10.1186/1741-7007-6-10. (ang.).
  10. a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 450–460. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  11. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Mustelidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-22].
  12. a b Jan Błachuta, Leszek Karnas, Henryk Szypuła: Ssaki morskie. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2005. ISBN 83-7384-196-2.
  13. Zobacz artykuł Ssaki Polski.
  14. a b Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
  15. a b Zwierzęta. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 135. ISBN 83-01-14344-4.
  16. Gudger, E. W. (1927) – Fishing with the Otter. American Naturalist, 61:193-225.
  17. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-20]. (ang.).
  18. Mustelidae – weasels, badgers, skunks, otters, and relatives. Mikko’s Phylogeny Archive. [dostęp 2008-08-23]. (ang.).
  19. Janis, Christine M., Kathleen Scott, Louis L. Jacobs (red.) Evolution of Tertiary Mammals in North America. New York: Cambridge University Press, 1998.
  20. McKenna, M.C. & Bell, S.K. 1997. Classification of Mammals Above the Species Level. Columbia University Press, New York.: i-xii, 1-631.
  21. Ch.L. Gazin. A new mustelid carnivore from the Neogene beds of northwestern Nebraska. „Journal of Washington Academy of Sciences”. 26 (5), s. 207, 1936. (ang.). 
  22. J.A. Baskin: Mustelidae. W: C.M. Janis, K.M. Scott & L.L. Jacobs: Evolution of Tertiary Mammals of North America. Cz. 1: Terrestrial Carnivores, Ungulates, and Ungulatelike Mammals. Cambridge University Press, 1998, s. 155. ISBN 978-0972581127. (ang.).
  23. a b J.S. Zijlstra: Mustelidae. Hesperomys project. [dostęp 2022-11-16]. (ang.).
  24. L. Ginsburg. Les carnivores du Miocène de Beni Mellal (Maroc). „Géologie méditerranéenne”. 4 (3), s. 226, 1977. DOI: 10.3406/geolm.1977.1005. (fr.). 
  25. L. Ginsburg & J. Morales. Lartetictis et Adroverictis, nouveaux genres de Melinae (Mustelidae, Carnivora, Mammalia) du Miocène de l’Ancien Monde. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. Section C. Sciences de la terre, paléontologie, géologie, minéralogie. 18 (4), s. 667, 1996. (fr.). 
  26. N. Schmidt-Kittler. Raubtiere aus dem Jungtertiär Kleinasiens. „Palaeontographica”. Abteilung A. 155 (1–4), s. 23, 1976. (niem.). 
  27. Smith, Czaplewski i Cifelli 2016 ↓, s. 240.
  28. R. Paterson, J.X. Samuels, N. Rybczynski, M.J. Ryan & H.C. Maddin. The earliest mustelid in North America. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 188 (4), s. 1322, 2019. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlz091. (ang.). 
  29. H.J. Cook & J.R. Macdonald. New Carnivora from the Miocene and Pliocene of Western Nebraska. „Journal of Paleontology”. 36 (3), s. 564, 1962. DOI: 10.2307/1301088. (ang.). 
  30. M. Wolsan. Phylogeny and classification of early European Mustelida (Mammalia: Carnivora). „Acta Theriologica”. 38 (4), s. 375, 1993. (ang.). 
  31. a b L. Ginsburg: Order Carnivora. W: G.E. Rössner & K. Heissig (redaktorzy): The Miocene Land Mammals of Europe. Münich: Verlag Dr. Friedrich Pfeil, 1999, s. 109–148. ISBN 978-3-931516-50-5. (ang.).
  32. Kretzoi 1962 ↓, s. 215.
  33. Kretzoi 1962 ↓, s. 217.
  34. Z.J. Tseng, X.-m. Wang & J.D. Stewart. A new immigrant mustelid (Carnivora, Mammalia) from the middle Miocene Temblor Formation of central California. „PaleoBios”. 29 (1), s. 14, 2009. (ang.). 
  35. N. Schmidt-Kittler. The Carnivora (Fissipedia) from the lower Miocene of East Africa. „Palacontographica”. Abteilung A. 197 (1–3), s. 92, 1987. (niem.). 
  36. G. Petter. Mustelides nouveaux du Vallesien de Catalogne. „Annales de Paléontologie”. 53 (2), s. 103, 1967. (fr.). 
  37. J.G.M. Thewissen & S. Bajpai. New Oligocene mustelid from western India. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 28 (2), s. 565, 2008. DOI: 10.1671/0272-4634(2008)28[565:NOMFWI]2.0.CO;2. (ang.). 
  38. E.R. Hall. Three new genera of Mustelidae from the Later Tertiary of North America. „Journal of Mammalogy”. 11 (2), s. 151, 1930. DOI: 10.2307/1374063. (ang.). 
  39. Smith, Czaplewski i Cifelli 2016 ↓, s. 243.
  40. I. Ferrusquía-Villafranca & X.-m. Wang. The first Paleogene mustelid (mammalia, Carnivora) from southern North America and its paleontologic significance. „Journal of South American Earth Sciences”. 109, s. 3, 2021. DOI: 10.1016/j.jsames.2021.103236. (ang.). 
  41. J.F. De Villalta Comella & M. Crusafont i Pairó. Los Vertebrados del Mioceno Continental de la Cuenca Valles-Panades (Provincia de Barcelona). I Insectivoros. - II. Carnivoros. „Boletin del Instituto Geológico y Minero de España”. 65, s. 182, 1943. (hiszp.). 
  42. G. Petter. Paragale hürzeleri nov. gen., nov. sp. Mustélidé nouveau de l’Aquitanien de l’Allier. „Bulletin de la Société Géologique de France”. Septième série. 9 (1), s. 19, 1967. (fr.). 
  43. Kretzoi 1952 ↓, s. 14.
  44. Zdansky 1924 ↓, s. 47.
  45. A.N. Pomel. Note sur des animaux fossiles découverts dans le département de l’Allier. „Bulletin de la Société géologique de France”. Deuxième série. 4 (1), s. 380, 1847. (fr.). 
  46. Kretzoi 1952 ↓, s. 15.
  47. Kretzoi 1952 ↓, s. 12.
  48. K.A. von Zittel: Handbuch der palaeontologie. Cz. 4. München: R. Oldenbourg, 1893, s. 650. (niem.).
  49. H. Filhol: Études sur les mammifères fossiles de Sansan. Paris: G. Masson, 1891, s. 112. (fr.).
  50. Rabeder 1976 ↓, s. 32.
  51. N. Rybczynski, M.R. Dawson & R.H. Tedford. A semi-aquatic Arctic mammalian carnivore from the Miocene epoch and origin of Pinnipedia. „Nature”. 458 (7241), s. 1022, 2009. DOI: 10.1038/nature07985. (ang.). 
  52. C. Babbitt. Pyctis inamatus, gen. et sp. nov., a new mustelid from the Hsanda Gol Formation, Oligocene, Mongolia. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 19 (4), s. 791, 1999. DOI: 10.2307/4524050. (ang.). 
  53. G. Petter. Contribution a l’etude des Mustelides des Basines Neogenes du VallesPenedes et de Calatayud-Teruel. „Mémoires de la Société Géologique de France”. Nouvelle Série. 97, s. 34, 1963. (fr.). 
  54. Orlov 1931 ↓, s. 67.
  55. L. Ginsburg, R. Ingavat & P. Tassy. Siamogole thailandica, nouveau Mustelidae (Carnivora, Mammalia) neogene du Sud-Est asiatique. „Bulletin de la Société Géologique de France”. Septième série. 25 (6), s. 953, 1983. DOI: 10.2113/gssgfbull.S7-XXV.6.953. (fr.). 
  56. Zdansky 1924 ↓, s. 28.
  57. G.E. Pilgrim. The fossil Carnivora of India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. New series. 18, s. 77, 1932. (ang.). 
  58. M. Kretzoi. Eomellivora von Polgárdi und Csákvár. „Földtani közlöny”. 72, s. 1, 1942. (węg.). 
  59. R. Dehm. Die Raubtiere aus dem Mittel-Miocän (Burdigalium) von Wintershof-West bei Eichstätt in Bayern. „Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften (mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse)”. Neue folge. 58, s. 99, 1950. (niem.). 
  60. É. Lartet: Notice sur la colline de Sansan, suivie d’une récapitulation des diverses espèces d’animaux vertébrés fossiles, trouvés soit à Sansan, soit dans d’autres gisements du terrain tertiaire miocène dans le bassin sous-pyrénéen. Auch: J.-A. Portes, 1851, s. 15. (fr.).
  61. R.A. Martin. Description of a new genus of weasel from the Pleistocene of South Dakota. „Journal of Mammalogy”. 54 (4), s. 924, 1973. DOI: 10.2307/1379086. (ang.). 
  62. W.N. McLaughlin, S.S. Hopkins & M.D. Schmitz. A new late Hemingfordian vertebrate fauna from Hawk Rim, Oregon, with implications for biostratigraphy and geochronology. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 36 (5), s. 12, 2016. DOI: 10.1080/02724634.2016.1201095. (ang.). 
  63. Wyniki wyszukiwania „Mustelidae” w IUCN 2007. 2007 IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2 czerwca 2011].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]