Dom Opatów Pelplińskich w Gdańsku
Wygląd
nr rej. 290 z 24 lutego 1967[1] | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Adres |
ul. Elżbietańska 3 vel. ul. Bielańska 5 |
Typ budynku |
kamienica |
Styl architektoniczny |
manieryzm |
Architekt | |
Kondygnacje |
5 |
Ukończenie budowy | |
Ważniejsze przebudowy |
2 poł. XX wieku |
Właściciel |
Instytut Historii Sztuki – Wydział Historyczny – Uniwersytet Gdański w Gdańsku |
Położenie na mapie Gdańska | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego | |
54°21′12,84″N 18°38′49,73″E/54,353567 18,647147 | |
Strona internetowa |
Dom Opatów Pelplińskich – kamienica w Gdańsku, jeden z nielicznych zachowanych zabytków Starego Miasta. Siedziba Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego.
Dzieje budynku
[edytuj | edytuj kod]- Zbudowany przez nieznanego architekta (przypuszcza się, że autorem projektu mógł być Abraham van den Blocke) w stylu niderlandzkiego renesansu, na początku XVII wieku (przyjmuje się datę 1612 rok).
- Od 1686 należał do opactwa cysterskiego w Pelplinie (aby ominąć przepisy zakazujące zakonnikom posiadania domów w mieście, formalnie kamienicę kupił wojewoda pomorski Władysław Stanisław Łoś). Aż do kasaty opactwa pelplińskiego w 1823 r. cystersi wykorzystywali kamieniczkę jako zajazd.
- W 1912 popadający w ruinę dom został wykupiony z rąk prywatnych przez władze miasta. Przeprowadzono wówczas gruntowny remont, m.in. zastępując zniszczone siedemnastowieczne elementy dekoracji kamieniarskiej ich wiernymi kopiami. Szczęśliwie kamieniczka jako jedna z niewielu przetrwała działania wojenne w 1945.
Opis architektoniczny
[edytuj | edytuj kod]- Boczna elewacja, wznosząca się nad kanałem Raduni, posiada skromny wystrój. Bogaciej dekorowana jest natomiast fasada, w której wykorzystano kontrast między elementami kamiennymi a ceglanym licem muru. Szczyt zdobi typowa dla niderlandzkiego manieryzmu siatka kamiennych taśm imitujących metalowe okucia (ornament okuciowy), a jego kontury tworzą esownice wzbogacone obeliskami i szyszkami. Całość wieńczy, dodany w 1912, wzlatujący orzeł. W dolnej części szczytu, pomiędzy oknami, znajdują się trzy kamienne rzeźby, w środku w formie popiersia, po bokach głowy ukazane z profilu. Gzymsy międzykondygnacyjne oparte są na rzeźbionych popiersiach ludzkich. Godny uwagi jest również kamienny portal z nadświetlem.
- Sala nr 116 na trzeciej kondygnacji nosi imię zmarłego profesora historii sztuki Konstantego Kalinowskiego
- Częściowo oryginalne jest wnętrze domu, przede wszystkim piękna balustrada drewnianych schodów z przedstawieniem Zuzanny i starców.
Zarządca
[edytuj | edytuj kod]Obecnie w Domu Opatów Pelplińskich mieści się Instytut Historii Sztuki Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Gościnnie z sal budynku korzystają również studenci Instytutu Archeologii Uniwersytetu Gdańskiego, Zakładu Etnologii UG i Pracowni Religioznawstwa UG oraz koła naukowe tychże jednostek.
-
Fasada
-
Portal wejścia głównego
-
Dom opatów z powojenną dobudową
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 .
Literatura
[edytuj | edytuj kod]- J. Friedrich, Gdańskie zabytki architektury do końca XVIII w., Gdańsk 1995, ISBN 83-7017-606-2
- Dom Opatów Pelplińskich [w:] Encyklopedia Gdańska, Gdańsk 2012, ISBN 978-83-929932-5-4