Emaus (Gdańsk)
_ulica_Kartuska.JPG)
Emaus – historyczne osiedle w Gdańsku, głównie w dzielnicach Siedlce i Suchanino oraz fragmentarycznie w dzielnicy Piecki-Migowo[2].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Emaus znajdował się w większości na północ od ul. Kartuskiej oraz na wschód od ul. Nowolipie, z większością zabudowy wzdłuż ul. Kartuskiej. Obecnie jego południowa część nosi nazwę Krzyżowniki, a północną zajmują Trzy Lipy, Nowolipie oraz częściowo osiedle Suchanino.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Była to osada podmiejska, komturia gdańska. Od 1734 roku wzmiankowana karczma. W 1772 roku Emaus został zajęty przez Prusy; od 1807 roku Wolne Miasto Gdańsk (pod faktycznym protektoratem Francji); od 1828 roku miejscowość powiatu gdańskiego; następnie gmina wiejska (okręg urzędowy Ujeścisko, od 1877 roku okręg urzędowy Emaus). Tereny dzisiejszego Nowego Emaus (Neu Emaus) i Starego Emaus (Alt Emaus) stanowiły część Siedlec. W XVIII wieku istniał folwark Trzy Lipy (Drey Linden)[3]. W 1819 roku w Emaus było 13 domów i mieszkało 56 osób; w 1871 roku w 50 domach mieszkało 816 osób, w 1910 roku było 2217 mieszkańców, w 1933 roku 2500 mieszkańców[2].
W maju 1886 Emaus został połączony pierwszą linią tramwajową, jednotorową (tramwaj konny) ze Śródmieściem. W Emaus znajdował się przystanek końcowy, gdzie ulokowano również drewnianą halę postojową. 12 sierpnia 1896 uruchomiono pierwsze regularne połączenie tramwaju elektrycznego, który zastąpił konny. Po wprowadzeniu w 1914 roku numeracji linii tramwajowych, trasę obsługiwała linia nr 7. W końcu II wojny światowej infrastruktura linii uległa znacznemu uszkodzeniu i tymczasowo wprowadzono komunikację autobusową. Nadal jednotorowy ruch został wznowiony dopiero 1 listopada 1946, oznaczając linię numerem 10. W 1957 roku została zbudowana w Emaus pętla tramwajowa[4]. Na początku lat 70. przy przebudowie ul. Kartuskiej cała trasa na Siedlce stała się dwutorowa.
Dla mieszkańców Emaus powstał w 1709 roku podczas zarazy (dżumy), uchwytny na planach od 1781 roku, cmentarz Zbawiciela (Katholischer Kirchhof, Evangelischer Friedhof); po 1945 roku nieczynny, zamknięty w 1956 roku, po wyrównaniu terenu założony park. Około 1900 roku w pobliskich Krzyżownikach został założony cmentarz katolicki św. Franciszka (Franziskus Friedhof), obecnie połączony z cmentarzem Łostowickim[5]. W latach 1904-1906 dla przeważających w Emaus katolików został zbudowany neogotycki, obecnie zabytkowy kościół św. Franciszka z Asyżu[2] (ul. Kartuska 186).
Przy skrzyżowaniu ul. Kartuskiej i ul. Łostowickiej znajduje się historyczny obelisk z 1923 roku, tzw. Kriegerdenkmal, upamiętniający mieszkańców tych okolic poległych podczas I wojny światowej. Podczas przebudowy skrzyżowania w 2011 roku pomnik został przeniesiony o kilkadziesiąt metrów od pierwotnego położenia przy ul. Kartuskiej[6].
Emaus został przyłączony w granice administracyjne miasta 15 sierpnia 1933[3]. Znaczna część zabudowy Emaus została zniszczona podczas II wojny światowej. W czasie powojennej przebudowy ul. Kartuskiej zostały rozebrane kolejne budynki, a podczas przebudowy w latach 70. XX wieku wąskiej, brukowanej ul. Nowolipie w arterię komunikacyjną została zburzona zabudowa ulicy.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zwiedzanie Gdańska Spacer wzdłuż ul. Kartuskiej - cz. II [online], ibedeker.pl [dostęp 2017-12-02] (pol.).
- ↑ a b c Gedanopedia EMAUS
- ↑ a b Jednostki morfogenetyczne Gdańska. [dostęp 2014-10-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-18)].
- ↑ Łukasz Bartnik, Marcin Czapnik Historia komunikacji tramwajowej w Gdańsku 1864-2012. gdanskietramwaje.psstm.prohost.pl.
- ↑ CMENTARZE NA SIEDLCACH. www.gedanopedia.pl.
- ↑ Historyczny obelisk z Emaus odkrył swoją tajemnicę. trojmiasto.pl, 20 kwietnia 2011. [dostęp 2011-04-20].
| Jednostki | |
|---|---|
| Podjednostki |
