Przejdź do zawartości

Fabryka Obrabiarek do Drewna

Dodaj linki
To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez 83.3.48.158 (dyskusja) o 10:07, 12 gru 2016. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Fabryka Obrabiarek do Drewna Sp. z o.o.
ilustracja
Państwo

 Polska

Siedziba

85-347 Bydgoszcz
ul. Nakielska 53
tel. (052) 325 87 00
fax 373 61 63

Data założenia

1865

Forma prawna

spółka z o.o.

Położenie na mapie Bydgoszczy
Mapa konturowa Bydgoszczy
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
Strona internetowa
Budynek administracyjny, dawniej pałac właścicieli C. i W. Blumwe
Zabytkowa hala montażu

Fabryka Obrabiarek do Drewna Sp. z o.o. – jedno z najstarszych, czynnych bydgoskich przedsiębiorstw, produkujące od 1865 roku maszyny i urządzenia do obróbki i przerobu drewna, a obecnie również kompletne linie technologiczne dla przemysłu drzewnego. Jest najstarszym w Polsce przedsiębiorstwem w swojej branży[1].

Charakterystyka

Przedsiębiorstwo specjalizuje się w produkcji maszyn i urządzeń oraz kompletnych linii technologicznych dla przemysłu drzewnego. Oferuje m.in. traki, obrzynarki, wielopiły, pilarki, parkieciarki, strugarki, frezarki, linie technologiczne dla tartaków itp[1]. Poza sferą produkcji przedsiębiorstwo zapewnia stały serwis oraz posiada zaplecze techniczne prowadzące stały rozwój i modernizację produkowanych wyrobów. Wyroby sprzedawane są na rynek krajowy oraz na eksport. Od 2001 przedsiębiorstwo posiada Certyfikat Systemu Jakości ISO 9001:2000[1].

Nagrody i wyróżnienia

Do 2016 przedsiębiorstwo uzyskało następujące nagrody i wyróżnienia[1]:

  • laureat rankingu 500 Najbardziej Innowacyjnych Firm – 2005
  • nominacja w rankingu Liderzy Marki 2005
  • laureat rankingu Diamenty Forbesa 2010
  • laureat Złotego Medalu Międzynarodowych Targów Maszyn i Narzędzi Dla Przemysłu Drzewnego i Meblarskiego DREMA 2016 w Poznaniu

Historia

Okres pruski

Założycielem przedsiębiorstwa był Carl Blumwe, urodzony w 1827 w Chojnicach, przybyły do Bydgoszczy z Erfurtu w roku 1855[2]. Pracę jako mistrz warsztatowy rozpoczął w założonych w Bydgoszczy Warsztatach Naprawczych Kolei Wschodniej, gdzie pracował do roku 1865. Następnie założył własny warsztat budowy i naprawy maszyn rolniczych pod nazwą „Carl Blumwe”, w którym zatrudniał początkowo 3 osoby. W roku 1869 warsztat ten został rozbudowany i przeniesiony na posesję przy ul. Jagiellońskiej 94.

Szukając lepszej lokalizacji dla swojego zakładu, Blumwe w 1878 kupił teren z zabudowaniami od wdowy po właścicielu odlewni żelaza – Juliuszu Schmidcie na Wilczaku (obecnie ul. Nakielska 53). Mając do dyspozycji pomieszczenia fabryczne przystosowane do zamierzonej produkcji, zakłady te powiększył i zainstalował nowe maszyny. Wykonywał traki do tartaków oraz maszyny do obróbki drewna. W 1878 włączył do spółki swojego syna Wilhelma i od tego czasu przedsiębiorstwo przyjęło nazwę „Carl Blumwe i Syn” (niem. C. Blumwe & Sohn Eisengiesserei u. Special – Fabrik für Patentwagenachsen und Holzbearbeitungsmaschinen). Według danych z 1886 roku zakład zatrudniał ponad 100 robotników, a produkcję rozszerzono o maszyny parowe o mocy do 300 KM oraz urządzenia transmisyjne[2].

Rozwój fabryki związany był z korzystną koniunkturą dla przemysłu drzewnego w Bydgoszczy, związaną z eksportem drewna z Królestwa Kongresowego drogą wodną przez Wisłę i Kanał Bydgoski do Cesarstwa Niemieckiego. W 1879 zbudowano, a w latach 1905–1907 poszerzono Port Drzewny w Bydgoszczy, co przyczyniło się do gwałtownego rozwoju miejscowego przemysłu drzewnego po 1890[3] Cały miejscowy przemysł drzewny rozwinięty dzięki tranzytowi drewna drogą wodną do Niemiec zatrudniał w okresie największego rozwoju 6,2 tys. pracowników i umożliwił rozwój przedsiębiorstw wytwarzających maszyny i urządzenia do obróbki drewna[4].

W roku 1887 Carl Blumwe zmarł, a fabrykę przejął jego syn. W tym samym roku została ona przez niego powiększona o nowe parcele przy ul. Nakielskiej, na których wybudował warsztaty i hale fabryczne, wyposażone w oświetlenie elektryczne i nowoczesne urządzenia transmisyjne. W 1894 roku było zatrudnionych blisko 300 pracowników, zaś około 1900 roku – 350[2]. Fabryka specjalizowała się wówczas w produkcji patentowanych osi wagonowych oraz maszyn do obróbki drewna, które sprzedawano w Rzeszy Niemieckiej oraz Cesarstwie Rosyjskim[5].

Wilhelm Blumwe w roku 1896 zbudował nowoczesną na owe czasy odlewnię żelaza oraz przekształcił fabrykę w spółkę akcyjną, której w 1897 został dyrektorem. Przedsiębiorstwo miała swoje przedstawicielstwa w Berlinie, Magdeburgu i Kolonii, a wyroby eksportowała m.in. do Chin, Ameryki i Afryki. Tak rozbudowaną fabrykę Wilhelm Blumwe prowadził do swej śmierci w 1903[2]. Od tego momentu fabrykę, prowadzili: dawniejszy prokurent inż. Gustaw Zschalig i handlowiec Bernhard Naumann. W 1912 w skład rady nadzorczej wchodzili: Lewin Louis Aronsohn, Martin Friedländer i Julius Strelow wszyscy z Bydgoszczy oraz Richard Dyhrenfurth z Berlina[2].

Okres międzywojenny

Po odrodzeniu się państwa polskiego, w ramach przejmowania przedsiębiorstw niemieckich przez Polaków fabryka została przyłączona jako oddział do grudziądzkiej spółki Pomorska Fabryka Maszyn S.A. (od 1922 Spółka Akcyjna „Unia”, Zjednoczone Fabryki Maszyn). 1 lipca 1928 roku oddział bydgoski „Unii” usamodzielnił się pod nazwą Fabryka Traków i Maszyn do Obróbki Drzewa, dawniej C. Blumwe i Syn, Sp. Akc. w Bydgoszczy[2].

Fabryka całkowicie pokrywała zapotrzebowanie krajowe oraz eksportowała swoje wyroby do wielu krajów (Bułgaria, Turcja, Rumunia, Brazylia, Peru, Argentyna). W końcu lat 20. zatrudniała 500 pracowników, którzy rocznie produkowali około 150 traków i 1000 maszyn do obróbki drewna. Produkty fabryki uzyskały medale na międzynarodowych wystawach w Rzymie (1926) i Wilnie (1928)[6].

Około 1930 nastąpiło załamanie rynku i upadek Bydgoszczy jako centrum przemysłu i handlu drzewnego, co wpłynęło na zahamowanie rozwoju fabryki. Przyczynami tego były: wielki kryzys, wojna celna między Polską a Niemcami i monopolistyczna polityka zarządu Lasów Państwowych[2]. W 1931 zatrudnienie w fabryce spadło do 100 osób, a w 1932 do 50[7].

Ponowny rozwój fabryki przypada na lata 1935-1939. Przeprowadzono wówczas reorganizację i wprowadzono nowoczesne zasady produkcji. Przedsiębiorstwo zatrudniało 120 wykwalifikowanych robotników, 20 urzędników i zespół inżynierów. Asortyment wyrobów liczył ponad 300 typów maszyn. Oprócz traków produkowano wszelkiego rodzaju narzędzia stolarskie do obróbki maszynowej (dla stolarni budowlanych, zakładów mebli, skrzynek, beczek, parkietów i wszelkiej galanterii drzewnej)[2]. Świadectwem prężnego rozwoju fabryki w tym okresie jest wprowadzony do produkcji w 1936 roku trak „Gigantic”, który nie miał konkurencji na całym świecie. Bydgoska fabryka zwyciężyła także w tym czasie w zawodach traków tartacznych, zorganizowanych w Berlinie[2].

Okres okupacji

Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Bydgoszczy przez Wehrmacht, majątek przedsiębiorstwa został skonfiskowany przez niemiecki Główny Urząd Powierniczy – Wschód. Powrócono do niemieckiej nazwy przedsiębiorstwa, tj. „Fabrik für Holzverarbeitungsmaschinen Blumwe und Co. AG.”[8]. Fabryka została zmilitaryzowana, lecz nadal prowadziła produkcję maszyn i urządzeń dla przemysłu drzewnego.

Okres powojenny

W 1945 roku, w pierwszych dniach po wyzwoleniu Bydgoszczy, fabryka wznowiła działalność. W kwietniu 1945 radzieckie władze wojskowe wpisały zakład na listę 30 obiektów gospodarczych w Bydgoszczy planowanych do objęcia akcją wywozu urządzeń do ZSRR[9]. Wywózek udało się uniknąć po interwencji polskich władz u przedstawiciel Misji Ekonomicznej ZSRR w Warszawie w maju 1945[9].

Na początku 1948 zatrudnienie w przedsiębiorstwie wynosiło 365 osób, a w 1954 roku – 542 osób, w tym 82 kobiety[10]: W 1947 wysłano pierwsze maszyny na eksport do Jugosławii. Tym samym zakład uchodził za pierwszego bydgoskiego eksportera po wyzwoleniu[11].

Do 1948 jako jeden z kilkudziesięciu średnich i dużych przedsiębiorstw bydgoskich podlegał bezpośrednio Ministerstwu Przemysłu w Warszawie[12]. Początkowo przystąpiono do produkcji na potrzeby wojska, jednak szybko powrócono do pierwotnego profilu produkcji, który zaspakajał potrzeby przemysłu drzewnego. Fabryka została podporządkowana zjednoczeniu, zarządzanemu centralnie. W latach 1950-1955 fabryka została rozbudowana zgodnie z założeniami planu sześcioletniego, który przyznawał priorytet rozbudowie przemysłu ciężkiego i środków produkcji[13]. W latach 60. wykorzystanie maszyn w zakładzie wynosiło średnio 60-70%, a pracownicy skarżyli się na niedogrzanie hal i ciężkie warunki pracy. Sytuacji nie poprawiała znaczna fluktuacja w granicach 43% rocznego stanu osobowego załogi[14].

Od 1970 roku decyzją zjednoczenia fabryka wyspecjalizowała się w zakresie produkcji linii technologicznych dla przemysłu tartacznego, natomiast produkcję maszyn innego typu zaczęto przekazywać nowo powstającym przedsiębiorstwom[2]. W latach 70. nawiązano współpracę kooperacyjną z firmami zachodnioniemieckimi i uruchomiono linię technologiczną do łączenia drewna w długość[15]. Poziom eksportu sięgał 40% produkcji sprzedanej i adresowany był głównie do krajów socjalistycznych[11]. W ramach umów eksportowych pracownicy dokonywali montażu maszyn za granicą[15]. Przedsiębiorstwo dysponowało zakładowym ośrodkiem wypoczynkowym w Więcborku[15]. Od 1978 fabryka dysponowała filią w Sępólnie Krajeńskim, przejętą od przemysłu terenowego, gdzie uruchomiono wydział obróbki mechanicznej oraz świadczono usługi dla ludności w ramach napraw samochodów osobowych i dostawczych[15].

Od 17 marca 2000 Fabryka Obrabiarek do Drewna funkcjonuje jako spółka prawa handlowego[16]. W listopadzie 2011 Minister Skarbu Państwa ogłosił publiczny przetarg na zbycie 81 600 udziałów spółki o wartości 50 zł każdy, co stanowi 85% kapitału zakładowego przedsiębiorstwa.

Zabytkowa zabudowa zakładu

Kompleks fabryczny powstał w II połowie XIX wieku na podobieństwo założeń przemysłowych znanych z Łodzi czy Warszawy. W obiektach tych pałac lub willa fabrykanta z założeniem ogrodowym była zlokalizowana w obrębie zakładu. Bogaty wystrój elewacji prestiżowego budynku łączącego funkcje mieszkalne i biurowe podkreślał status społeczny fabrykanta, a jednocześnie kontrastował z surową, ceglaną, architekturą hal fabrycznych[2].

Zabudowa zakładu powstawała stopniowo i ulegała częstym zmianom, przebudowom i rozbudowom. W 1879 roku istniała już willa właściciela z przylegającą do niej stolarnią. W latach 1893–1922 powstały: stajnia, kuźnia, kotłownia (1895), trzy tokarnie (1894, 1900), hala montażu (1896–1897), budynek żeliwiaka i dwóch pieców odlewniczych (1920), odlewnia (1922, proj. Fritz Weidner)[2].

Po 1945 roku, głównie w latach 1950–1952, znaczna część zabudowy uległa rozbiórce, a w jej miejsce powstały nowe obiekty produkcyjne. Inne przebudowano tak, iż zatraciły swój pierwotny kształt.

Z historycznej zabudowy do dnia dzisiejszego zachowały się jedynie[2]:

  • budynek biurowy (1850–1900)
  • hala montażu (1896–1897)
  • tokarnia, obecnie magazyn z portiernią (1895–1900)

Budynek biurowy

 Osobny artykuł: Willa Carla Blumwe w Bydgoszczy.

Hala montażu

Halę wybudowano w latach 1896–1897 według niezachowanego projektu. W 1950 została rozbudowana w kierunku wschodnim. Jest ona zlokalizowana w północno-wschodniej części terenu fabrycznego, po zachodniej stronie głównej bramy wjazdowej. Północna ściana obiektu jest zarazem murowanym ogrodzeniem terenu fabryki od strony ul. Nakielskiej. Neogotycki styl budowli tworzą fryz arkadkowy, pseudowieżyczki i krenelaż[2].

Bryła budynku posiada cechy znamienne dla architektury przemysłowej końca XIX i początku XX wieku. W hali zachowała się prasa hydrauliczna z około 1900 roku, stosowana do montażu traków.

Dawna tokarnia

Budynek jest usytuowany po wschodniej stronie głównej bramy wjazdowej. Powstał między 1895 a 1900 rokiem. Został dobudowany do ściany północnej wcześniejszej tokarni i był trzecim z kolei budynkiem o tej samej funkcji, zlokalizowanym wzdłuż wschodniej granicy parceli, obecnie ul. Stawowej[2]. Po 1945 roku budynek przestał pełnić funkcję hali produkcyjnej, a w latach 1971–1972 został poddany przebudowie. Wówczas w jego części północno-zachodniej wydzielono portiernię, a pozostałą powierzchnię wykorzystano jako magazyn wyrobów gotowych.

Zobacz też

  1. ↑ a b c d http://www.fod.com.pl/ dostęp 24-02-2010.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Brzozowska Iwona, Derkowska-Kostkowska Bogna: Fabryka Carla i Wilhelma Blumwe na bydgoskim Wilczaku. [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 2. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 1997.
  3. ↑ . W latach 1890–1907 w Bydgoszczy działało przeciętnie od 10 do 25 czynnych tartaków. Około 12 z nich było dużymi zakładami należącymi do berlińskich handlarzy drewnem – za Sławińska Krystyna: Przemysł drzewny w Bydgoszczy i w okolicy w latach 1871-1914: Prace Komisji Historii t. VI.: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C: 1969.
  4. ↑ Sławińska Krystyna: Przemysł drzewny w Bydgoszczy i w okolicy w latach 1871-1914: Prace Komisji Historii t. VI.: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C: 1969
  5. ↑ Wajda Kazimierz: Przeobrażenia gospodarcze Bydgoszczy w latach 1850-1914 [w:] Historia Bydgoszczy tom I do roku 1920. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Praca zbiorowa pod red. Mariana Biskupa. Warszawa-Poznań 1991. ISBN 83-01-06667-9
  6. ↑ Sudziński Ryszard: Życie gospodarcze Bydgoszczy w okresie II Rzeczypospolitej [w:] Historia Bydgoszczy tom II część pierwsza 1920-1939. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Praca zbiorowa pod red. Mariana Biskupa. Bydgoszcz 1999. ISBN 83-901329-0-7
  7. ↑ Biskup Marian red:. Historia Bydgoszczy. Tom II cz. 1 1920-1939. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1999, ISBN 83-901329-0-7, s. 123.
  8. ↑ Biskup Marian red:. Historia Bydgoszczy. Tom II cz. 2 1939-1945. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 2004, ISBN 83-921454-0-2, s. 245.
  9. ↑ a b Polityka władz radzieckich wobec przemysłu bydgoskiego w latach 1945-1946 [w:] Historia Bydgoszczy. Tom III. Część pierwsza 1945-1956. Praca zbiorowa. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe Bydgoszcz 2015. ISBN 978-83-60775-44-8, str. 103-126
  10. ↑ Życie gospodarcze miasta 1945-1955 [w:] Historia Bydgoszczy. Tom III. Część pierwsza 1945-1956. Praca zbiorowa. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe Bydgoszcz 2015. ISBN 978-83-60775-44-8, str. 199-243
  11. ↑ a b Długosz Jerzy: Bydgoskie wyroby znane i cenione za granicą [w:] Kalendarz Bydgoski 1995
  12. ↑ Michalski Stanisław red:. Bydgoszcz wczoraj i dziś 1945-1980. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa-Poznań 1988, ISBN 83-01-06466-4, s. 64
  13. ↑ Michalski Stanisław red:. Bydgoszcz wczoraj i dziś 1945-1980. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa-Poznań 1988, ISBN 83-01-06466-4, s. 75
  14. ↑ Kamosiński Sławomir: Pracownicy przemysłu [w:] Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950-1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego. Wydawnictwo Poznańskie. Poznań 2007. ISBN 978-83-7177-420-1, str. 259-307
  15. ↑ a b c d Vogel Tadeusz: FOD – zakład „Dobrej Roboty” [w:] Kalendarz Bydgoski 1980
  16. ↑ http://www.fod.com.pl/html/index.php?id=of&action_f=subject&contens_text=1&id_temat=6&zwin=ok dostęp 9-03-2010.

Bibliografia

  • Brzozowska Iwona, Derkowska-Kostkowska Bogna: Fabryka Carla i Wilhelma Blumwe na bydgoskim Wilczaku., [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 2. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 1997
  • Czajkowski Edmund: Na marginesie pewnej informacji. [w:] Kalendarz Bydgoski 1987
  • Strona przedsiębiorstwa

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fabryka_Obrabiarek_do_Drewna&oldid=47849580”