Przejdź do zawartości

Więcbork

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Więcbork
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Więcbork z lotu ptaka w 2019 roku
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Powiat

sępoleński

Gmina

Więcbork

Data założenia

1348

Prawa miejskie

1383

Burmistrz

Waldemar Kuszewski

Powierzchnia

4,31 km²

Wysokość

180 m n.p.m.

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


5965[1]
1384 os./km²

Strefa numeracyjna

52

Kod pocztowy

89–410

Tablice rejestracyjne

CSE

Położenie na mapie gminy Więcbork
Mapa konturowa gminy Więcbork, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Więcbork”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Więcbork”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Więcbork”
Położenie na mapie powiatu sępoleńskiego
Mapa konturowa powiatu sępoleńskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Więcbork”
Ziemia53°21′N 17°29′E/53,350000 17,483333
TERC (TERYT)

0413044

SIMC

0929820

Hasło promocyjne: Dobry kierunek
Urząd miejski
ul. Mickiewicza 22
89-410 Więcbork
Strona internetowa
BIP

Więcbork (niem. Vandsburg) – miasto w Polsce położone w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie sępoleńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Więcbork.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Więcbork liczył 5965 mieszkańców[1].

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1383 położone było w XVI wieku w województwie kaliskim[2].

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Miasto, miejscowość turystyczna, położone jest nad Jeziorem Więcborskim oraz nad rzeką Orlą, która znajduje się w dorzeczu Noteci. W środkowo-wschodniej części Krajny, w pasie Pojezierza Południowopomorskiego (w tym Pojezierza Krajeńskiego), na obszarze Krajeńskiego Parku Krajobrazowego (siedziba tegoż Parku).

Jezioro Więcborskie
Plaża miejska
Jezioro Więcborskie i Więcbork z lotu ptaka

W 1998 Więcbork stał się siedzibą Krajeńskiego Parku Krajobrazowego. Wokół rozciągają się wzgórza morenowe, jeziora i lasy. Najwyższym punktem miasta jest Góra Świętej Katarzyny (180 m n.p.m.). Jest to drugie co do wysokości wzniesienie w województwie kujawsko-pomorskim (najwyższe Czarna Góra 189 m n.p.m.), a najwyższe położone na terenie zamieszkałym, co czyni z Więcborka najwyżej położone miasto w województwie.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]
Panorama rynku w 2007 roku, przed rewitalizacją
  • Piramida wieku mieszkańców Więcborka w 2014[3].


Ludzie związani z Więcborkiem

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Więcborkiem.
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Więcborku.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
  • We wczesnym średniowieczu od XII wieku Więcbork istniał jako umocniony gród, co potwierdzili przy terenach plaży miejskiej w Więcborku w latach 1965–1966 bydgoscy archeolodzy[4].
  • 1383 – Wzmianka w źródłach o mieście nazywanym wówczas Wanszowna w kronice Janka z Czarnkowa. Informuje ona, iż miasto będące własnością Markusza z Pamperzyna zostało najechane i spalone przez Grzymalitę Domarata z Pierzchna, kasztelana poznańskiego i starostę generalnego wielkopolski. Był to jeden z epizodów wojny Grzymalitów z Nałęczami.
  • 1405 – pierwszy znany zapis obecnej nazwy.
  • Od średniowiecza miasto było własnością szlachecką w posiadaniu, kolejno rodu Grzymalitów, Peperzyńskich, Więcborskich, Zebrzydowskich, Garczyńskich, Smoczewskich i Potulickich.
  • W latach 1558–1560 w więcborskim zamku przebywał biskup krakowski Andrzej Zebrzydowski.
  • Przed 1772 Więcbork należał administracyjnie do województwa kaliskiego, powiatu nakielskiego.
  • 1772 w wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej miasto przeszło pod władzę Prus, wchodząc w skład obwodu nadnoteckiego w powiecie kamieńskim.
  • 1807 – Więcbork został włączony przez Napoleona Bonaparte do Wielkiego Księstwa Warszawskiego, do Departamentu Bydgoskiego. Po upadku Księstwa Warszawskiego Więcbork wraca do Prus, do powiatu złotowskiego regencji bydgoskiej.
Rynek w Więcborku sto lat temu
Rynek w Więcborku przed I wojną światową
  • 1830 – miasto spłonęło w wyniku wielkiego pożaru.
  • 28 lutego 1835 – powstał powiat więcborski[5]
  • 1 października 1894 oddano do użytku przechodzącą przez Więcbork linię kolejową z Nakła nad Notecią do Chojnic, będącą fragmentem linii kolejowej nr 281 OleśnicaChojnice.
  • 1910 – w trakcie zaboru pruskiego miasto liczyło 3118 mieszkańców, w tym 74,9% Niemców.
  • W okresie międzywojennym Więcbork był największym miastem powiatu z kompleksem rezydencji Rządu i Prezydenta RP Ignacego Mościckiego na przedmieściach Więcborka i gminie zbiorowej Więcbork z 4456 mieszkańców z największą ponad 50% ilością ludności narodowości polskiej w powiecie sępoleńskim, dane z 1938 – źródło ABP, Wydział Powiatowy sygn. 6.508.571.
  • W trakcie II wojny światowej w zamku Rządu i Prezydenta II RP w Runowie k. Więcborka rezydował Hermann Göring.
  • W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. bydgoskiego.
  • 31.12.1988 r. został spalony sowiecki pomnik wdzięczności na więcborskim Placu Zwycięstwa przez działaczy antykomunistycznych w PRL Solidarności i Federacji Młodzieży Walczącej
  • W 1998 decyzją wojewody bydgoskiego powołano Krajeński Park Krajobrazowy z siedzibą w Więcborku[6].
  • 23.03.2002 – Jan Paweł II przyjmuje honorowe obywatelstwo miasta i gminy Więcbork[7]

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Rokokowy kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza
Kamienice w centrum miasteczka
Pomnik pamięci poległych za wolność ojczyzny i ziemi więcborskiej
Promenada
Rynek z promenadą w Więcborku
Rynek z promenadą w Więcborku
  • rokokowy kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza zbudowany przez Aleksandra Hilarego Potulickiego w latach 1772–1778. Kościół jest murowany, jednonawowy, sklepiony, 24 m. długi, bez wieży, z elipsowatą zakrystią; posiada stylowo jednolite urządzenie wewnętrzne z czasów budowy kościoła. W kościele znajdują się epitafia i groby Potulickich.
  • kaplica cmentarna z 1787 na Górze św. Katarzyny zbudowana przez A.H. Potulickiego oraz zabytkowy 700-letni cmentarz katolicko-ewangelicki
  • średniowieczny układ urbanistyczny i domy w rynku z XVIII-XX w.
  • Kościół ewangelicki z XIX przy ul. Rybackiej
  • Budynek drewniany z 1732, siedziba Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Więcborku.
  • Fundamenty i fragmenty więcborskiego zamku Zebrzydowskich z 1556 przy ul. Potulickich i Powstańców Wlkp.
  • Pozostałości po byłej synagodze żydowskiej z XVIII przy ul. Hallera – do dziś zachowało się biuro i dom rabina.
  • Dawny ewangelicki dom diakonis z kaplicą, obiekt z XIX w. zlokalizowany przy ul. Pocztowej, obecnie zajmowany przez szkoły średnie.
  • Kościół ewangelicki, z XVIII w. wraz z infrastrukturą przy ul. Pocztowej, przebudowany w 1983 na dom kultury. Zachowały się obiekty przykościelne z zabytkową plebanią, zajmowaną obecnie przez pomoc społeczną i Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie[8].
  • Pozostałości po dworku Potulickich przerobionym w latach 70. na szpital miejski w Więcborku, do dziś zachowały się przyległe obiekty, zajmowane obecnie przez szpital powiatowy w Więcborku.
  • Klasztor sióstr franciszkanek z 1932 roku[9].
  • Sąd i areszt z XIX w. przy ul. Pocztowej.
  • Teren grodu więcborskiego przy plaży miejskiej.
  • Tereny po XVI-wiecznym zamku Zebrzydowskich na Górze Zamkowej, odkryte w 2019 roku[10].
  • Wzgórze Świętej Katarzyny w Więcborku, miejsce grodu więcborskiego oraz miejsce drewnianego zamku Pałuków, a następnie teren miasta Więcbork. Źródła: kroniki kościoła katolickiego w Więcborku i Monografia Więcborka z 1993

Nazwy Więcborka na przestrzeni wieków

[edytuj | edytuj kod]

Na przestrzeni wieków występowało ponad dziesięć różnych nazw Więcborka. Pierwsza nazwa miasta to Wansowno kolejne to Wanszowno, Wiązowno, Wicbork, Wienzburg, Wiecborg, Wiecborg, Więcburg, Wiecborg, Więcburg, Wicburg, Wyądzburg, Vandsburg i obecna nazwa Więcbork. Pierwszymi znanymi właścicielami miasta byli Grzymalici herbu Grzymała, którzy posiadali swój zamek na terenach plaży miejskiej.

Zamek Zebrzydowskich i Potulickich w Więcborku

[edytuj | edytuj kod]
  • Więcborski zamek Zebrzydowskich z 1496 został rozbudowany i odrestaurowany z plenipotencji księcia Andrzeja Zebrzydowskiego[11].
  • Mieściła się tam kaplica zamkowa bp. Andrzeja Zebrzydowskiego. Kaplica ta była związana z zamkiem rozbudowanym przez Zebrzydowskich w 1556 roku, źródło Tamże i Otto Goerke, Der Kreis Flatow, Złotów 1918, s. 640. źródło: Tamże.

Rezydencja Ignacego Mościckiego

[edytuj | edytuj kod]

Pochodzący z XIX wieku myśliwski pałacyk, położony na terenie parku leśnego w miejscowości Runowo-Młyn, stał się miejscem wizyt Ignacego Mościckiego. W tej rezydencji prezydent gościł przedstawicieli najwyższych władz państwowych II RP. Kolejne rezydencje prezydenta II RP Ignacego Mościckiego i rządu II RP mieściły się w zamku w Runowie Krajeńskim i w leśniczówce w Stebionku. Gmina Więcbork była położona przy granicy Polski, co być może przyczyniło się do utworzenia kompleksu rezydencji Prezydenta i Rządu II RP w Runowie-Młyn i Runowie Krajeńskim oraz w Stebionku w gminie Złotów. Ostatnie Boże Narodzenie z udziałem Prezydenta Mościckiego w podwięcborskiej rezydencji odbyło się w grudniu 1938. Poprzedziło je reprezentacyjne polowanie z udziałem Ignacego Mościckiego i marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza.

Więcborska gmina żydowska

[edytuj | edytuj kod]
  • Więcborska gmina żydowska zaistniała w Więcborku w XV w., więcborska synagoga została wybudowana w 1811 i mieściła się przy obecnej ul. gen. J. Hallera 11. Synagoga powstała z inicjatywy miejscowej gminy żydowskiej i darczyńcy materiałów budowlanych dla synagogi pana Nagla z Sypniewa koło Więcborka.
  • źródło: Monografia Więcborka z 1993

Ewangelicy w Więcborku

[edytuj | edytuj kod]
  • Więcbork stanowił ważny ośrodek kościoła ewangelickiego w Polsce. To tu ustanowiono 350 osobowy dom sióstr diakonis. W Więcborku mieściły się liczne zakłady pomocnicze więcborskich sióstr diakonis, w tym szpital, drukarnie, domy wypoczynkowe, sierocińce, przedszkola.
  • W mieście działały dwa zbory ewangelickie jeden przy ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego (obecnie ulica Pocztowa), a kolejny przy ul. Rybackiej.

W przyległej do miasta Wituni działał Zakon Misjonarzy Ewangelickich, zachowały się opisywane zabudowania. Inne kościoły ewangelickie znajdowały się w Zabartowie, Pęperzynie, Runowie i Sypniewie.

  • źródło: Monografia Więcborka z 1993

Religia

[edytuj | edytuj kod]
Kościół katolicki w Więcborku wybudowany przez Potulickich z Więcborka
Wnętrze kościoła w Więcborku wybudowanego przez Potulickich z Więcborka

Kościół katolicki

[edytuj | edytuj kod]
  • parafia i kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP i świętych apostołów Szymona i Judy Tadeusza
  • klasztor i kaplica sióstr franciszkanek, ul. Złotowska
  • kaplica rzymskokatolicka w szpitalu
  • kaplica rzymskokatolicka na cmentarzach: parafialnym i komunalnym

Organizacje pozarządowe, stowarzyszenia i kluby

[edytuj | edytuj kod]
Przemarsz orkiestry i pocztów sztandarowych ul. Hallera w Więcborku w 2018 roku
  • Stowarzyszenie Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Więcborku – założone w 1732
  • KS Grom Więcbork – założony w 1957
  • TKKF Wodnik
  • Stowarzyszenie Tarcza i Miecz
  • Krajeńskie Stowarzyszenie Kulturalne
  • Stowarzyszenie Rodzin Katolickich
  • Polski Związek Wędkarski
  • Caritas oddział przy parafii Więcborskiej
  • 34 Wodna Drużyna Związku Harcerstwa Polskiego
  • Stowarzyszenie Ochotnicza Straż Pożarna w Więcborku
  • Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe w Więcborku
  • Towarzystwo Gimnastyczne SOKÓŁ w Więcborku
  • Stowarzyszenie „Szpital Wspólnym Dobrem”
  • Więcborski Klub Motorowy – WKM Więcbork
  • Szczep Więcborskich Drużyn Harcerskich Związku Harcerstwa Polskiego – powstały z Więcborskich Drużyn Harcerskich w 2020 r.
  • Stowarzyszenie Krajka Więcbork

Osiedla Więcborka

[edytuj | edytuj kod]
  • Osiedle BOWiD
  • Plebanka
  • Osiedle Piastowskie
  • Osiedle Słoneczne
  • Lupinek
  • Osiedle Tartaczne
  • Stare miasto
  • Korea

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]

W Więcborku działa przemysł metalowy (Więcborskie Zakłady Metalowe Wizamor i firma Bemix) oraz meblowy (firma Gabi Bis). Na dzień 31 grudnia 2010 r. w Mieście i Gminie Więcbork działały 834 podmioty gospodarcze (źródło – Biuletyn Informacyjny Gminy Więcbork).

Transport

[edytuj | edytuj kod]

Transport drogowy

[edytuj | edytuj kod]

Więcbork leży nieco ponad 30 kilometrów od Złotowa przy drodze wojewódzkiej nr 189. Przez miasto przebiegają także drogi wojewódzkie nr 241 i 242.

W Więcborku funkcjonuje lokalny oddział przedsiębiorstwa PKS Chojnice. Można spotkać tu również autobusy PKS Bydgoszcz, PKS Koszalin, PKS Piła, PKS Bytów i PKS Polonus Warszawa. Autobusem można bez problemu dojechać do Bydgoszczy, Chojnic, Koszalina, Złotowa, Sośna, Człuchowa, Tucholi, Sępólna Krajeńskiego, Warszawy, Włocławka, Torunia, Piły, Poznania, a w sezonie letnim również do Łodzi, Krakowa, Mielna[12].

Stacja PKP Więcbork
Stacja PKP Więcbork

Transport kolejowy

[edytuj | edytuj kod]

Przez Więcbork przebiega linia kolejowa:

Historycznie przebiegała także linia kolejowa nr 240: Świecie nad WisłąZłotów, której z dniem 10 maja 2017, wydano decyzję o jej likwidacji[13].

W mieście znajduje się nieczynna stacja kolejowa, posiadająca obecnie status bocznicy szlakowej i przystanku osobowego[14]. Niegdyś węzeł łączący Piłę i Złotów z Laskowicami Pomorskimi, czy Grudziądzem. Od 2000 przez Więcbork jeżdżą specjalne pociągi turystyczne i pociągi towarowe.

Oświata

[edytuj | edytuj kod]
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Polskich Noblistów
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Kornela Makuszyńskiego
  • Liceum Ogólnokształcące im. Janusza Korczaka[15]
  • Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego[16]
  • Branżowa Szkoła I Stopnia
  • Zespół Szkół Policealnych
  • Centrum Edukacji w Więcborku

Opieka zdrowotna

[edytuj | edytuj kod]
  • Szpital Powiatowy w Więcborku
  • Pogotowie ratunkowe w Więcborku.
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Provita w Więcborku
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Ars Medica” s.c. w Więcborku
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Familia w Więcborku
  • Laboratorium ZOZ w Więcborku
  • Rehabilitacja Zdrowotna ZOZ w Więcborku

Pomoc społeczna

[edytuj | edytuj kod]
  • Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Więcborku
  • Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Więcborku
  • Środowiskowy Dom Samopomocy w Więcborku
  • Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza w Więcborku
Stadion miejski z lotu ptaka
  • KS Grom Więcbork I liga w podnoszeniu ciężarów
  • KS Grom Więcbork A-klasa piłka nożna
  • KS Grom Więcbork sekcja lekkoatletyczna
  • Więcborski Klub Motorowy Wizamor w Więcborku
  • Polski Związek Wędkarski
  • Więcborski Klub Szachistów Wieża
  • Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Więcborku założone 16. 10. 1732 r.
  • TKKF Wodnik w Więcborku
  • Towarzystwo Gimnastyczne Sokół w Więcborku
  • Więcborski Klub Motorowy – WKM Więcbork

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-16].
  2. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 180.
  3. Więcbork w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  4. https://pomorska.pl/wiecbork-szykuje-sie-do-odbudowy-sredniowiecznego-grodu-nad-jeziorem/ar/6844617.
  5. Otto Georkie Der Kreis Flatow 1867 r.
  6. Krajeński Park Krajobrazowy – szlaki turystyczne [online], krajenskiparkkrajobrazowy.org.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  7. Wspomnienie o Janie Pawle II - Wiadomości Krajeńskie [online], com.pl [dostęp 2024-04-26].
  8. Kawałek historii wyryty w granicie - Wiadomości Krajeńskie [online], com.pl [dostęp 2024-04-26].
  9. Jubileusz sióstr franciszkanek - Wiadomości Krajeńskie [online], com.pl [dostęp 2024-04-26].
  10. Na „górze zamkowej” odkryto kolejne fragmenty zamku - Wiadomości Krajeńskie [online], com.pl [dostęp 2024-04-26].
  11. Na „górze zamkowej” odkryto ruiny zamku - Wiadomości Krajeńskie [online], com.pl [dostęp 2024-04-26].
  12. PKS Chojnice.
  13. https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/prawie-sto-linii-z-decyzja-o-likwidacji-81620.html
  14. https://www.plk-sa.pl/dla-klientow-i-kontrahentow/warunki-udostepniania-infrastruktury-i-regulaminy/regulamin-sieci/regulamin-sieci-20202021/.
  15. Liceum Ogólnokształcące im. Janusza Korczaka. oficjalna strona [dostęp 2019-10-27].
  16. Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Więcborku. oficjalna strona [dostęp 2019-10-27].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]