Gnu

Gnu
	Connochaetes
	Lichtenstein, 1812
	; Przedstawiciel rodzaju – gnu pręgowane (Connochaetes taurinus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	Cetartiodactyla
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	wołowate
Podrodzina	antylopy
Plemię	bawolce
Rodzaj	gnu
	Typ nomenklatoryczny
	Antilope gnu J.F. Gmelin, 1788 (= Antilope gnou A.E.W. Zimmermann, 1780)
Synonimy
	Cemas Oken, 1816; Catablepas J.E. Gray, 1821; Catoblepas J.E. Gray, 1825; Gorgon J.E. Gray, 1850; Butragus J.E. Gray, 1872; Oreonagor Pomel, 1895; Pultiphagonides Hopwood, 1934;
	Cemas Oken, 1816; Catablepas J.E. Gray, 1821; Catoblepas J.E. Gray, 1825; Gorgon J.E. Gray, 1850; Butragus J.E. Gray, 1872; Oreonagor Pomel, 1895; Pultiphagonides Hopwood, 1934;
Gatunki
	10 gatunków (w tym 5 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	10 gatunków (w tym 5 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Gnu^[11] (Connochaetes) – rodzaj ssaka z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce^[12]^[13]^[14].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 170–280, długość ogona 80–100 cm, wysokość w kłębie samic 106–144 cm, samców 100–156 cm; masa ciała samic 110–216 kg, samców 126–295 kg^[13].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Connochaetes: gr. κοννος konnos „zarost, broda”; χαίτη khaitē „grzywa”^[15].
Cemas: gr. κεμας kemas „młody jeleń”^[16]. Gatunek typowy: Antilope gnu J.F. Gmelin, 1788 (= Antilope gnou A.E.W. Zimmermann, 1780).
Catablepas: gr. κατωβλεπων katōblepōn „legendarne stworzenie z Etiopii” wspomniane przez Pliniusza, najprawdopodobniej gnu, od κατωβλεπω katōblepō „patrzący w dół”^[17]. Gatunek typowy: Antilope gnu J.F. Gmelin, 1788 (= Antilope gnou A.E.W. Zimmermann, 1780).
Gorgon: gr. γοργος gorgos „groźny, straszny”^[18]. Gatunek typowy: Antilope gorgon C.H. Smith, 1827 (= Antilope taurina Burchell, 1823).
Butragus: gr. βουτραγος boutragos „byk-kozioł”, od βους bous, βοος boos „byk, wół”; τραγος tragos „kozioł”^[19]. Gatunek typowy: Butragus corniculatus J.E. Gray, 1872 (= Antilope taurina Burchell, 1823).
Oreonagor: gr. ορος oros, ορεος oreos „góra”^[20]; rodzaj Nagor Laurillard, 1841 (ridbok). Gatunek typowy: †Antilope tournoueri P. Thomas, 1884.
Pultiphagonides: łac. pultiphagonides „papkożerca”, od puls, pultis „papka”; gr. -φαγος -phagos „jedzący”, od φαγειν phagein „jeść”^[21]. Gatunek typowy: †Pultiphagonides africanus Hopwood, 1934.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[12]^[11]:

Connochaetes gnou (A.E.W. Zimmermann, 1780) – gnu brunatne
Connochaetes taurinus (Burchell, 1823) – gnu pręgowane
Connochaetes johnstoni P.L. Sclater, 1896 – gnu tanzańskie
Connochaetes albojubatus O. Thomas, 1892 – gnu białobrode
Connochaetes mearnsi (Heller, 1913) – gnu kraterowe

Opisano również kilka gatunków wymarłych:

Connochaetes africanus (Hopwood, 1934)^[10] (Tanzania; środkowy plejstocen)
Connochaetes gentryi Harris, 1991^[22] (Kenia; późny pliocen–wczesny plejstocen)
Connochaetes grandis Cooke & Wells, 1951^[23] (Zimbabwe; plejstocen)
Connochaetes laticornutus (Van Hoepen, 1932)^[24] (Kenia; środkowy plejstocen)
Connochaetes tournoueri (P. Thomas, 1884)^[25] (Algieria; późny pliocen)

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Nazwa niedostępna, stłumiona przez ICZN^[3].
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Catablepas J.E. Gray, 1821.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Connochaetes, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ M.H.C. Lichtenstein. Die Gattung Antilope. „Der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin Magazin für die neuesten Entdeckungen in der gesammten Naturkunde”. 6, s. 152, 1814. (niem.).
↑ F. Hemming (red.). Opinion 417. Rejection for nomenclatorial purposes of volume 3 (Zoologie) of the work by Lorenz Oken entitled Okens Lehrbuch der Naturgeschichte published in 1815—1816. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 14, s. 1–42, 1956–1957. (ang.).
↑ L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 727. (niem.).
↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 307, 1821. (ang.).
↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 342, 1825. (ang.).
↑ J.E. Gray: Gleanings from the menagerie and aviary at Knowsley Hall. Cz. 2. Knowsley: Printed for private distribution, 1850, s. 20, ryc. xix, rys. 2. (ang.).
↑ J.E. Gray: Catalogue of ruminant Mammalia (Pecora, Linnaeus) in the British Museum. London: British Museum, 1872, s. 43. (ang.).
↑ A.N. Pomel: Paléontologie. Monographies. Les Antilopes Pallas. Algiers: Carte Géologique de l’Algérie, 1895, s. 45. (fr.).
↑ ^a ^b A.T. Hopwood. New fossil mammals from Olduvai, Tanganyika Territory. „The Annals and Magazine of Natural History”. Tenth series. 14 (83), s. 549, 1934. DOI: 10.1080/00222933408654928. (ang.).
↑ ^a ^b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 177. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 356. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, Pe. Jarman, W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 707–708. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Connochaetes. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 199.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 167.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 163.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 299.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 148.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 155.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 189.
↑ J.M. Harris: Family Bovidae. W: J.M. Harris (red.): Koobi fora research project. Cz. 3: The Fossil Ungulates: Geology, Fossil Artiodactyls, and Palaeoenvironments. Oxford: Clarendon Press, 1991, s. 192. ISBN 0-19-857399-5. (ang.).
↑ H.B.S. Cooke & L.H. Wells. Fossil remains from Chelmer, near Bulawayo, Southern Rhodesia. „South African Journal of Science”. 47 (7), s. 206, 1951. (ang.).
↑ E.C.N. van Hoepen. Voorlopige beskrywing van Vrystaatse soogdiere. „Paleontologiese Navorsing van die Nasionale Museum, Bloemfontein”. 2 (5), s. 65, 1932. (ang.).
↑ P. Thomas. Recherches stratigraphiques et paléontologiques sur quelques formations d’eau douce de l’Algérie. „Mémoires de la Société géologique de France”. Troisieme série. 3, s. 15, 1884. (fr.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256. (ang.).

[4] Nazwa niedostępna, stłumiona przez ICZN^[3].

[uwaga1-7] Niepoprawna późniejsza pisownia Catablepas J.E. Gray, 1821.

[itis-1] Connochaetes, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Lichtenstein-2] M.H.C. Lichtenstein. Die Gattung Antilope. „Der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin Magazin für die neuesten Entdeckungen in der gesammten Naturkunde”. 6, s. 152, 1814. (niem.).

[ICZN-3] F. Hemming (red.). Opinion 417. Rejection for nomenclatorial purposes of volume 3 (Zoologie) of the work by Lorenz Oken entitled Okens Lehrbuch der Naturgeschichte published in 1815—1816. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 14, s. 1–42, 1956–1957. (ang.).

[Oken-5] L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 727. (niem.).

[Gray1821-6] J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 307, 1821. (ang.).

[Gray1825-8] J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 342, 1825. (ang.).

[Gray1850-9] J.E. Gray: Gleanings from the menagerie and aviary at Knowsley Hall. Cz. 2. Knowsley: Printed for private distribution, 1850, s. 20, ryc. xix, rys. 2. (ang.).

[Gray1872-10] J.E. Gray: Catalogue of ruminant Mammalia (Pecora, Linnaeus) in the British Museum. London: British Museum, 1872, s. 43. (ang.).

[pom-11] A.N. Pomel: Paléontologie. Monographies. Les Antilopes Pallas. Algiers: Carte Géologique de l’Algérie, 1895, s. 45. (fr.).

[hop-12] A.T. Hopwood. New fossil mammals from Olduvai, Tanganyika Territory. „The Annals and Magazine of Natural History”. Tenth series. 14 (83), s. 549, 1934. DOI: 10.1080/00222933408654928. (ang.).

[Cichocki&inni-13] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 177. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-14] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 356. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Groves&inni-15] C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, Pe. Jarman, W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 707–708. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-16] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Connochaetes. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655355_199]-17] Palmer 1904 ↓, s. 199.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655323_167]-18] Palmer 1904 ↓, s. 167.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655319_163]-19] Palmer 1904 ↓, s. 163.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655455_299]-20] Palmer 1904 ↓, s. 299.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655304_148]-21] Palmer 1904 ↓, s. 148.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=185_155]-22] Jaeger 1944 ↓, s. 155.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=219_189]-23] Jaeger 1944 ↓, s. 189.

[har-24] J.M. Harris: Family Bovidae. W: J.M. Harris (red.): Koobi fora research project. Cz. 3: The Fossil Ungulates: Geology, Fossil Artiodactyls, and Palaeoenvironments. Oxford: Clarendon Press, 1991, s. 192. ISBN 0-19-857399-5. (ang.).

[coo&wel-25] H.B.S. Cooke & L.H. Wells. Fossil remains from Chelmer, near Bulawayo, Southern Rhodesia. „South African Journal of Science”. 47 (7), s. 206, 1951. (ang.).

[hoe-26] E.C.N. van Hoepen. Voorlopige beskrywing van Vrystaatse soogdiere. „Paleontologiese Navorsing van die Nasionale Museum, Bloemfontein”. 2 (5), s. 65, 1932. (ang.).

[tho-27] P. Thomas. Recherches stratigraphiques et paléontologiques sur quelques formations d’eau douce de l’Algérie. „Mémoires de la Société géologique de France”. Troisieme série. 3, s. 15, 1884. (fr.).

[1]

[2]

[a]

[4]

[5]

[b]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[3]