Gottland
| Autor | |||
|---|---|---|---|
| Typ utworu |
zbiór reportaży | ||
| Wydanie oryginalne | |||
| Miejsce wydania | |||
| Język | |||
| Data wydania | |||
| Wydawca | |||
| |||
Gottland – zbiór reportaży Mariusza Szczygła poświęconych Czechom wydany w 2006 w Wołowcu przez Wydawnictwo Czarne; wybór czytelników Nagrody „Nike” 2007, nagrodzony Nagrodą im. Beaty Pawlak 2007 oraz Europejską Nagrodą Książkową 2009.
Treść książki[edytuj | edytuj kod]
Szczygieł, w swych stojących na pograniczu felietonów, esejów i reportażu tekstach, portretuje znanych i nieznanych Czechów oraz ich trudne losy w Czechosłowacji i Czechach, m.in[1][2]:
- czeskiego piosenkarza Karela Gotta;
- piosenkarki Helenę Vondráčkovą i Martę Kubišovą;
- aktorkę Lídę Baarovą, kochankę Josepha Goebbelsa;
- zakazanego w Czechosłowacji pisarza Jana Procházkę;
- Otakara Šveca, twórcę największego pomnika Stalina na świecie;
- lekarkę i działaczkę opozycji, a następnie polityk Jaroslavę Moserovą;
- rodzinę przedsiębiorców, założycieli koncernu Bata.
Reakcje i odbiór[edytuj | edytuj kod]
Książka okazała się wielkim sukcesem wydawniczym zarówno w Polsce, jak i Czechach (wyd. 2007)[3], ukazała się także po niemiecku (2008), francusku (2008), węgiersku (2009), włosku (2009), rosyjsku (2009), ukraińsku (2010), hiszpańsku (2011), słoweńsku (2012), serbsku (2013), bułgarsku (2013), angielsku (2014) i rumuńsku (2014)[4]. W 2010 ukazało się po polsku wydanie rozszerzone[4]. Autorką czeskiego tłumaczenie jest Helena Stachová, znana czytelnikom Szczygła m.in. z książki Zrób sobie raj.
W 2011 Czechach na podstawie Gottlandu powstały spektakle teatralne wystawiane w Pradze i Ostrawie[5]. W 2013 spektakl miał premierę w chorzowskim Teatrze Rozrywki[6].
W 2014 studenci praskiej akademii filmowej nakręcili 100-minutowy film dokumentalny bazujący na książce[7]. Dzieło pięciu młodych reżyserów nie sprostało wielkości pierwowzoru[8][9]
Recenzje[edytuj | edytuj kod]
Agnieszka Holland określiła Gottland jako „świetną książkę” i „potwornie przygnębiającą panoramę czeskich losów XX wieku”. Napisała też: To, co mnie zawsze w czeskim losie pociągało, to nieustanna, dynamiczna, tragiczna i zarazem śmieszna niejednoznaczność. Mariusz Szczygieł wychodzi z tradycji polskiego reportażu i na tę właśnie niejednoznaczną czeskość nakłada swoją metodę. Efekt jest bardzo mocny, oryginalny, zaskakujący[1].
Andrzej Lam zauważył, że „swoim pisarstwem Szczygieł przedłuża najlepsze cechy polskiej szkoły reportażu. Odznacza się ona literacką wyrazistością szczegółu, który łatwo się symbolizuje, absolutną wiarygodnością i szacunkiem dla inteligencji czytelnika”. Dodał, że dzięki temu „powstała książka ważna, pokazująca punkty wspólne odmiennego doświadczenia, może po raz pierwszy tak wyraźnie w naszej historii”[10].
Adam Michnik w ocenie książki użył słów, takich jak „mądra, ciekawa i potrzebna, (...) pasjonująca”[1].
Marek Radziwon zwrócił uwagę na to, że Szczygieł spisuje historie jak reporter, „ale w końcu po zebraniu całego materiału zachowuje się jak pisarz, pisze bardziej opowiadanie dokumentalne niż klasyczny reportaż prasowy i pozwala sobie w zindywidualizowanym stylu i w formie na znacznie więcej, niż pozwoliłaby mu jakakolwiek gazeta”, a losy bohaterów książki określa jako „poruszające”[11].
Aleksander Kaczorowski w recenzji dla „Gazety Wyborczej” stwierdził, że Gottland to „książka, za którą [Szczygieł] powinien otrzymać honorowe obywatelstwo Republiki Czeskiej”. W swej recenzji pisał także: Na uwagę zasługuje znakomity styl i konstrukcja tych reportaży, które niekiedy bardziej przypominają esej lub opowiadanie. Krótkie zdania i akapity, częste dialogi, niezawodne wyczucie pointy to żelazne atrybuty pisarstwa Szczygła. (...) Każdy, kto wybiera się do Czech nie tylko na piwo, powinien zabrać ze sobą tę książkę[12].
W posłowiu niemieckiego wydania Martin Pollack napisał: To, jak Mariusz Szczygieł montuje z pojedynczych fragmentów, wspomnień, dialogów, przypadkowych zdarzeń i anegdot, swoje ironiczne, zabawne, potem znów smutne do łez kolaże, można nazwać jedynie wirtuozerią – to prawdziwa lekcja reportażu literackiego[13].
Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
- Rok 2007
- finalista Nagrody „Nike”[11]
- wybór czytelników Nagrody „Nike”[11]
- Nagroda im. Beaty Pawlak[4],
- Warszawska Premiera Literacka: książka lutego[4],
- Warszawska Premiera Literacka: książka roku[4],
- Nagroda Krajowego Klubu Reportażu[4],
- finalista Nagrody Literackiej Europy Środkowej „Angelus”[4]
- Rok 2009
- Nagroda Unii Europejskiej – Europejska Nagroda Książkowa[14],
- Prix Amphi[15] dla Mariusza Szczygła i jego francuskiej tłumaczki Margot Carlier[16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Gottland. czarne.com.pl. [dostęp 2016-01-09].
- ↑ Gottland. nike.org.pl. [dostęp 2016-01-09].
- ↑ Reakcje w Czechach. mariuszszczygiel.com.pl. [dostęp 2016-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-27)].
- ↑ a b c d e f g Bio.. mariuszszczygiel.com.pl. [dostęp 2016-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-27)].
- ↑ Czechy. Reportaże Mariusza Szczygła na scenie. e-teatr.pl. [dostęp 2016-01-09].
- ↑ Chorzów. „Gottland” na scenie Rozrywki. e-teatr.pl. [dostęp 2016-01-09].
- ↑ Gottland w bazie Filmweb
- ↑ Jan Dzierzgowski: Nuda non-fiction. Filmowy „Gottland” na podstawie książki Mariusza Szczygła. kulturaliberalna.pl. [dostęp 2016-01-09].
- ↑ Beata Poprawa: Gottland bez Gotta – RECENZJA filmu na podstawie książki Mariusza Szczygła. czechofil.com. [dostęp 2016-01-09].
- ↑ W czeskim zwierciadle. kwartalnik-pobocza.pl. [dostęp 2016-01-09].
- ↑ a b c Nike 2015 dla Olgi Tokarczuk. nike.org.pl. [dostęp 2016-01-07].
- ↑ Gottland. Recenzje polskie. mariuszszczygiel.com.pl. [dostęp 2016-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-27)].
- ↑ Gottland. Wersja niemiecka. Posłowie. mariuszszczygiel.com.pl. [dostęp 2016-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-27)].
- ↑ Literatura: „European Book Prize” dla Mariusza Szczygła. gazetakrakowska.pl. [dostęp 2016-01-09].
- ↑ Nagroda przyznawana przez studentów i wykładowców Université Charles-de-Gaulle Lille 3
- ↑ „Gottland” nagrodzony Prix AMPHI. ksiazka.net.pl. [dostęp 2016-01-09].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mariusz Szczygieł, Gottland, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2006, ISBN 83-89755-62-9, OCLC 77511990.