Prawiek i inne czasy
 Mapa Prawieku — tytułowej wsi z książki „Prawiek i inne czasy” | |
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka |
obyczajowa |
| Typ utworu | |
| Data powstania |
1996 |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania |
1996 |
| Wydawca | |
Prawiek i inne czasy – powieść obyczajowa z elementami fantastyki[2][3] Olgi Tokarczuk wydana w 1996 roku nakładem wydawnictwa W.A.B.[4]
Miejsce akcji[edytuj | edytuj kod]
Tworząc miejsce akcji powieści, Olga Tokarczuk wzorowała się na mieszczącej się na Kielecczyźnie wsi Zagrody, gdzie spędzała wakacje w dzieciństwie[5]. Autorka podkreślała jednak mocno, że choć tytułowy Prawiek zawdzięcza Zagrodom swoją topografię, to jest miejscem przez nią zmyślonym. Tokarczuk odrzuca łączenie przedstawionych w książce osób z prawdziwymi mieszkańcami wsi, a podejmowana w latach 90. dziennikarska próba tego typu bardzo ją oburzyła[6]. W 2012 roku mieszkańcy powiatu staszowskiego zorganizowali projekt dokumentowania miejsc przedstawionych w powieści. W ramach ich działań odbył się m.in. plener malarski, dokumentacja fotograficzna i gra miejska[5].
Konstrukcja powieści[edytuj | edytuj kod]
Powieść podzielona jest na 84 małe rozdziały, opowiadające o różnych czasach, różnych powieściowych bohaterów. Zdaniem Tokarczuk taki fragmentaryczny sposób tworzenia opowieści (pogłębiony później w Domu dziennym, domu nocnym) odpowiada jej sposobowi postrzegania rzeczywistości. Zdaniem autorki taki sposób pisania podpowiada sposób interpretacji i pokazuje, że te osobne fragmenty są częścią czegoś większego. Jak sama twierdzi w wywiadzie, pisząc nie miała do końca świadomości, czemu ma służyć taki zabieg, ale bardzo mocno broniła go przed wydawcą, który sugerował jego zniesienie[7].
Powieść zawiera elementy fantastyczne[2], a fantastyka miesza się w niej z realizmem[3].
Odbiór książki[edytuj | edytuj kod]
Po wydaniu książka stała się przedmiotem licznych omówień krytycznych. Ewa Kraskowska pisała, że w literaturze nastał „czas Olgi”, określała jej prozę jako jedno z najbardziej urzekających zjawisk w literaturze i zestawiała ją z pisarstwem Bolesława Leśmiana i Brunona Schulza. Dariusz Nowacki określał prozę Tokarczuk mianem konformistycznej, jej pisarstwo uznawał za przejaw showbiznesu i narzekał na to, że postać pisarki jest wszechobecna w mediach. Wojciech Browarny wskazywał na pierwiastek feministyczny w tym pisarstwie (choć zarzekał się, że nie należy Tokarczuk włączać do grona pisarek feministycznych), Anna Tatarkiewicz zaliczała ją z kolei do przedstawicielek prozy młodokobiecej. Książkę recenzowali także m.in. Przemysław Czapliński i Kinga Dunin[8].
Książka została nominowana do Nagrody Literackiej „Nike” w 1997[9], uzyskała też nagrodę czytelników[10]. Za to dzieło autorka dostała również Paszport „Polityki” za rok 1996 i nagrodę Fundacji im. Kościelskich w 1997[10]. Powieść okazała się sukcesem czytelniczym[11]. Została też przełożona na ponad dwadzieścia języków[11]. Ukazała się między innymi w wersji angielskiej jako Primeval and Other Times w przekładzie Antonii Lloyd-Jones[12]. Trafiła również do zestawu lektur szkolnych[12].
Adaptacje[edytuj | edytuj kod]
- spektakl Prawiek i inne czasy Białostockiego Towarzystwa Wierszalin, reż. Sebastian Majewski, premiera 1997[13]
- spektakl Prawiek i inne czasy Teatru Miejskiego w Gdyni, reż. Jacek Bała, premiera 22 maja 2021
- spektakl muzyczny Prawiek i inne czasy - dyplom Wydziału Aktorskiego Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie, reż. Anna Sroka-Hryń, muz. Mateusz Dębski, premiera 2021
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Prawiek i inne czasy / Olga Tokarczuk.
- ↑ a b Wojciech Orliński, Kto decyduje, co jest ency, a co nie, „Wyborcza.pl”, 10 lutego 2020.
- ↑ a b Jarosław Klejnocki, Recenzja książki: Olga Tokarczuk, „Prawiek i inne czasy” [online], wpolityka.pl, 2008 [dostęp 2020-02-10] (pol.).
- ↑ Przemysław Czapliński, Kalendarium życia literackiego 1976-2000 : wydarzenia, dyskusje, bilanse, wyd. 1, Kraków: Wyd. Literackie, 2003, s. 448, ISBN 83-08-03511-6, OCLC 53952728 [dostęp 2019-12-27].
- ↑ a b Redakcja, Prawiek z powieści „Prawiek i inne czasy” – to wieś Zagrody w gminie Staszów. Niezwykła historia jednego z dzieł Noblistki Olgi Tokarczuk [online], Echo Dnia Świętokrzyskie, 11 października 2019 [dostęp 2019-12-27] (pol.).
- ↑ Chciałabym pilnować środka – rozmowa z Olgą Tokarczuk, [w:] Piotr Śliwiński, Kontrapunkt. Rozmowy o książkach, wyd. 1, Poznań: Obserwator, 1999, s. 243, ISBN 83-87235-18-0, OCLC 44740948 [dostęp 2019-12-27].
- ↑ Chciałabym pilnować środka – rozmowa z Olgą Tokarczuk, [w:] Piotr Śliwiński, Kontrapunkt. Rozmowy o książkach, wyd. 1, Poznań: Obserwator, 1999, s. 244, ISBN 83-87235-18-0, OCLC 44740948 [dostęp 2019-12-27].
- ↑ Przemysław Czapliński, Kalendarium życia literackiego 1976-2000 : wydarzenia, dyskusje, bilanse, wyd. 1, Kraków: Wyd. Literackie, 2003, s. 461, ISBN 83-08-03511-6, OCLC 53952728 [dostęp 2019-12-27].
- ↑ Nagroda Nike 1997. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-20].
- ↑ a b Olga Tokarczuk: Prawiek i inne czasy. instytutksiazki.pl. [dostęp 2017-03-23]. (ang.).
- ↑ a b Olga Tokarczuk – „Prawiek i inne czasy” [online], wydawnictwoliterackie.pl [dostęp 2017-03-23] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-23] (pol.).
- ↑ a b Dyskusja o „Prawieku” Olgi Tokarczuk. culture.pl. [dostęp 2017-03-23]. (pol.).
- ↑ Przemysław Czapliński, Kalendarium życia literackiego 1976-2000 : wydarzenia, dyskusje, bilanse, wyd. 1, Kraków: Wyd. Literackie, 2003, s. 485, ISBN 83-08-03511-6, OCLC 53952728 [dostęp 2019-12-27].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jarosław Klejnocki: W środku mitu. Recenzja książki: Olga Tokarczuk, „Prawiek i inne czasy”. polityka.pl, 2008. [dostęp 2017-03-23]. (pol.).