52°32′23″N 22°30′45″E/52,539722 22,512500Granne
| ||
_Bug.JPG)
| ||
| Państwo |  Polska
| |
| Województwo | podlaskie | |
| Powiat | siemiatycki | |
| Gmina | Perlejewo | |
| Liczba ludności (2006) | 320 | |
| Strefa numeracyjna | (+48) 86 | |
| Kod pocztowy | 17-312 | |
| Tablice rejestracyjne | BSI | |
| SIMC | 0403070 | |
Położenie na mapie gminy Perlejewo   Granne | ||
Położenie na mapie Polski  Granne | ||
Położenie na mapie województwa podlaskiego  Granne | ||
Położenie na mapie powiatu siemiatyckiego  Granne | ||
| 52°32′23″N 22°30′45″E/52,539722 22,512500
| ||
_Bug2.JPG)
Granne – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim, w gminie Perlejewo.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Spis treści
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia miejscowości[edytuj | edytuj kod]
Wieś położona nad Bugiem, powstała w XI - XII w. Dzięki istniejącemu tu brodowi była to ważna osada przy istniejącej od średniowiecza do XIX wieku przeprawie przez rzekę Bug na trakcie z Mazowsza przez Grodno na Litwę. Po zniszczeniu pierwotnego osadnictwa miejsce ponownie zasiedlono w połowie XV wieku.
Wieś Granne została założona "na surowym korzeniu" w 1453 r. przez dziedzica pobliskiego Krzemienia, Michała Wesztortowicza (zm. 1473), łowczego wielkiego litewskiego. W 1491 r. wdowa po Michale, Katarzyna, wraz z synem Janem (również łowczym wielkim litewskim) ufundowała pierwszy kościół pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela, który bogato uposażyła. Po Wesztortowiczach Granne i Krzemień przeszło w ręce ich spadkobierców po córce Michała - Opranii, żonie marszałka hospodarskiego Jakuba Niemirowicza zwanego Szczytem. Do poł. XVI wieku Granne pozostawało w posiadaniu Niemirowiczów-Szczyttów, a marszałek hospodarski Mikołaj Niemirowicz-Szczytt dwukrotnie łożył na rozbudowę i uposażenie kościoła w Grannem[1].
Pod koniec I poł. XVI w. po śmierci Mikołaja Niemirowicza-Szczytta jego synowie zaczęli wyprzedawać krewnym swoje działy w ziemi drohickiej. Właścicielami Grannego byli w XVI-XVII w. m.in. Irzykowiczowie (po Jadwidze Niemirowiczównie żonie Jerzego Olechnowicza), Iliniczowie (po Elżbiecie Niemirowiczównie żonie Mikołaja Ilinicza), Raczkowie (po Annie Niemirowiczównie zonie Pawła Raczko), a następnie Kosińcy (po Annie Irzykowiczównie żonie Adama Kosińskiego) i Lisieccy (po Mariannie Irzykowiczównie żonie Jana Franciszka Lisieckiego)[2]. W XVIII w. Granne przeszło do Ossolińskich.
W 1770 r. we wsi Zerczycach pod Grannem doszło do bitwy między oddziałami konfederacji barskiej dowodzonymi przez pułkownika Dzwonkowskiego h. Przegonia, z wojskami Branickiego. Pułkownik Dzwonkowski legł w bitwie wraz z 40 konfederatami z oddziału, drugie tyle było ranionych i wziętych na Syberię. Oddział konfederatów liczył 170 osób.
W dniu 24 lipca 1792 roku pod Grannem i leżącym na przeciwległym brzegu Bugu Krzemieniem doszło do ostatniej bitwy wojsk polsko-litewskich w wojnie w obronie Konstytucji 3 Maja. Pod Grannem walczyły wtedy po stronie polskiej dwa oddziały 10 Regimentu Koronnego (Działyńczycy) oraz 200 kawalerzystów. Na cmentarzu w potyczce zginęło wtedy 50 polskich żołnierzy (więcej w Bitwa pod Krzemieniem). Do XIX wieku znajdowała się tu stacja pocztowa na trasie z Warszawy do Grodna.
- Kolejni znani właściciele
- Michał Wesztortowicz, łowczy wielki litewski (do 1473)
- Wesztortowiczowie - Katarzyna, wdowa po Michale, i ich syn Jan, wielki łowczy litewski, (1491)
- Jakub Niemirowicz- Szczyt (Jakub Szczyt), marszałek hospodarski i jego zona Oprania, córka Michała Wesztortowicza
- do ok. poł XVI w.- Niemirowiczowie-Szczyttowie, Mikołaj Niemirowicz-Szczyt (Mikołaj Szczytt), marszałek hospodarski
- XVI-XVII - Irzykowiczowie, Iliniczowie, Raczkowie, Gałązkowscy, Czosnowscy, Kosińscy
- około 1684 - Jan Franciszek Lisiecki, miecznik podlaski
- około 1700 - Kazimierz Krasnodębski, sędzia drohicki
- XVIII - XIX - w posiadaniu rodu Ossolińskich
- w XX w. własność Potockich z Rudki[3].
Do roku 1850 była tu komora celna. W 1877 zamontowano na Bugu wodomierz, zwany dawniej rejką. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje, iż pod koniec XIX w. Granne jest własnością Pieńkowskich.
W wieku XIX w powiecie bielskim. We wsi 16 chat, 300 mieszkańców i 2 karczmy[4].
Historia kościoła[edytuj | edytuj kod]
Parafia pod wezwaniem Wniebowzięcia N.P. Marii i św. Jana Chrzciciela erygowana przy kościele wzniesionym w 1491 r. kosztem Katarzyny Miszkowiczowej Wesztortowiczowej, wdowie po Michale, i ich syna Jana
Marszałek hospodarski Mikołaj Niemirowicz-Szczytt (Mikołaj Szczytt) (syn Jakuba Niemirowicza Szczyta i Oprani Miszkowiczówny Wesztortowicz) wraz z synem Stanisławem w 1520 r. ufundował altarię pw. św. Mikołaja przy kościele. Natomiast w 1531 Mikołaj wraz z innymi członkami rodziny (Wacławem Kostewiczem, Pawłem Raczko, Jerzym Olechnowiczem oraz Elżbietą i Mikołajem Iliniczami) powiększył w nim uposażenie[1].
Kolejny drewniany kościół wystawiony w 1684 r. staraniem księdza Krzysztofa Klepackiego i Franciszka Lisieckiego.
Aleksander Ossoliński, miecznik litewski ufundował w 1784 następny drewniany kościół, zamknięty w 1886 i rozebrany w 1892 w ramach represji za udzielenie pomocy unitom. W II połowie XIX w. parafia dekanatu bielskiego, liczyła 1013 wiernych. Po odzyskaniu niepodległości, w roku 1927 reaktywowano parafię i wybudowano nowy, drewniany kościół.
Obecny, murowany zbudowano w latach 1948–1962, według projektu Stanisława Bukowskiego. Inicjatorem budowy był ks. Tomasz Miłkowski, ówczesny proboszcz. Świątynię konsekrował 11 sierpnia 1973 r. ks. bp Władysław Jędruszuk[5].
Parafia pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela należy do dekanatu ciechanowieckiego w diecezji drohiczyńskiej[3] [6].
Obiekty zabytkowe[edytuj | edytuj kod]
- kapliczka, przed kościołem, XVII, nr rej.:298 z 25.11.1966 [7].
- kościół Jana Chrzciciela z wnętrzem barokowym i klasycystycznym z XVII - XIX w. Parafia obecnie liczy mniej niż 1000 osób.
- na cmentarzu przykościelnym żeliwny cokół nagrobka rodziny Pieńkowskich z 1876 r. oraz kapliczka murowana z XVIII w.
Ciekawostki historyczne[edytuj | edytuj kod]
- 1794 - przy przeprawie przez Bug potyczka wojsk polskich z szesnastotysięczną armią generała Suworowa idącego na Warszawę
- 1795 - przejazd króla Stanisława Augusta na sejm do Grodna, skąd do Warszawy już nie powrócił
- 1812 – przemarsz żołnierzy wojsk napoleońskich, których wielu z zimna, głodu i chorób zmarło. Pochowani po przeciwnej stronie Bugu we wsi Dzierzby
- 1830 - przemarsz generała Dybicza ze swoim korpusem[4]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b T. Jaszczołt, Fundacje kościelne na Podlasiu do końca XV wieku [w:] Kościoły a państwo na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim. Źródła i stan badań, M.Kietliński et al. (red.), Białystok 2005
- ↑ T. Jaszczołt, Ród Niemiry z Wsielubia - Niemirowiczowie i Szczytowie herbu Jastrzębiec do połowy XVI wieku, [w:] Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich, S.Górzynski (red.), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 205-245
- ↑ a b Katalog zabytków sztuki, Województwo łomżyńskie, Pod redakcją M. Kałamajskiej-Saeed, Ciechanowiec, Zambrów, Wysokie Mazowieckie i okolice, PAN Instytut Sztuki, Warszawa 1986, str. 36-37
- ↑ a b Granne w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa 1881.
- ↑ GRANNE – Parafia świętego Jana Chrzciciela. Diecezja Drohiczyńska. [dostęp 2016-06-08].
- ↑ Historia parafii na stronie diecezji
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie. 2018-09-30.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Granne w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa 1881.
